Ngày 1-5-1975 mẻ thép đầu tiên ra lò tại Nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng
Nơi khai sinh
Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng tiền thân là Nhà máy Luyện cán thép Gia Sàng, được xây dựng từ những năm 1971, là thành viên của Công ty Gang Thép Thái Nguyên. Đúng ngày Quốc tế Lao động 01/5/1975, chính nơi này đã ra mẻ thép luyện đầu tiên chào mừng ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng. Những năm sau đó, Nhà máy đã có những đóng góp quan trọng vào sự phát triển chung của Công ty Gang Thép Thái Nguyên – cội nguồn lịch sử của ngành luyện kim Việt Nam. Lịch sử vẻ vang, anh dũng như thế nhưng đến năm 2007, thực hiện chuyển đổi sang mô hình công ty cổ phần, Gia Sàng bắt đầu sa sút và đau xót hơn cả là nguyên nhân chính lại từ bên trong. Những sai phạm do quản lý lỏng lẻo, một vài cá nhân lãnh đạo đã bất chấp pháp luật hành xử vô lối, tham ô, ăn trộm tài sản với một khối lượng kinh khủng… và bao trùm tất cả là một bầu không khí lục đục, đầy xung đột. Năm 2013 là năm xảy ra mất cắp tài sản, thiết bị với quy mô lớn, thiết bị tại phân xưởng Luyện thép cũng bị mất cắp, phá hoại, tẩu tán 85% ước tính lên đến 31 tỷ đồng. Nhìn chung, trong nhiệm kỳ thứ hai sau khi cổ phần hóa, từ 2009- 2014, tổng số lũy kế là trên 139 tỷ đồng, đầy rẫy đơn kiện, mâu thuẫn…
Những gương mặt mệt mỏi, kiệt quệ
Tệ hại nhất là số phận của 754 người lao động hoàn toàn không được đếm xỉa. Những người nặng tình với Thái Nguyên và Gia Sàng những năm đó như ngồi trên đống lửa khi nghe tin về hàng loạt các cuộc đình công đã xảy ra, hàng trăm người kéo nhau đến cơ quan Viện kiểm sát, Công an… gây áp lực và đòi hòi quyền lợi. Hàng trăm người hàng ngày đến Luyện cán thép Gia Sàng đòi tiền lương, đòi việc làm, viết đơn khiếu kiện gửi đi nhiều nơi, lên Trung ương…
Cuối năm 2013, ngay giữa “tâm bão”, tôi may mắn có mặt trong chuyến Công đoàn Tổng công ty Thép Việt Nam đi trao quà được quyên góp từ sự ủng hộ của lao động các đơn vị thành viên Tổng công ty Thép Việt Nam – CTCP cho hơn 300 lao động của Luyện cán thép Gia Sàng. Thật khó có thể quên buổi trao quà đặc biệt đó. Số tiền quyên góp lúc đó đã là 750 triệu (và sẽ không dừng ở đấy vì các đơn vị vẫn tiếp tục ủng hộ) một khoản tiền không hề nhỏ, nhẽ ra họ phải vui lắm chứ, nhưng mà không khí bao trùm là ai oán, tủi hờn. Và nước mắt cứ tuôn trào dù họ đã rất cố gắng kìm lại. Cuộc đời con người ai cũng đã lường trước sẽ có lúc mình khốn đốn và luôn dặn lòng phải tích cực, phải hướng tới ngày mai nhưng cảm xúc lại không tuân theo lý trí, ngược lại, nó lại thường bùng lên nhất là khi được thăm hỏi, chia sẻ…
Thật may mắn, trong những tháng ngay gian truân đó, người lao động Gia Sàng không cô đơn. Ngoài Công đoàn Công ty CP Gang Thép Thái Nguyên, Công đoàn Tổng công ty Thép Việt Nam – CTCP, họ còn nhận được nhiều sự trợ giúp của Công đoàn Công Thương Việt Nam, Liên đoàn Lao động Thái Nguyên… và các tổ chức xã hội khác. Nhưng thứ họ cần nhất công ăn việc làm, cần được lao động chính đáng và có thể mang đến những điều này không thể là ai khác, chỉ là chính Công ty CP Luyện cán Thép Gia Sàng mà thôi.
Ngày 30/10/2018, ông Đỗ Đình Trường, Phó Chủ tịch Công đoàn Tổng công ty Thép Việt Nam - CTCP trao tiền hỗ trợ cho đại diện Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng - ông Bùi Quang Sáng, Chủ tịch Công đoàn
Kể từ ngày đó đến nay, Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng vẫn tiếp tục sa lầy với kiện tụng nội bộ, với các khoản nợ phát sinh lãi. Đến ngày 18/3/2016, Chi cục Thi hành án dân sự thành phố Thái Nguyên cưỡng chế kê biên toàn bộ tài sản của Công ty, sau đó bán trả nợ cho Ngân hàng Công Thương. Như vậy, toàn bộ tài sản, tư liệu sản xuất của Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng đã không còn. Sau đó, thông qua cơ quan thi hành án, Công ty CP Thương mại Thái Hưng mua tài sản của Luyện cán thép Gia Sàng và tháng 8/2016 có khôi phục xưởng cán thép, tuy nhiên do các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật không đảm bảo, thua lỗ lớn nên tạm dừng. Về mặt hình thức, Công ty đang chờ thủ tục cuối cùng để tuyên bố phá sản. Nhưng về mặt bản chất, cánh chim đầu đàn của khu Gang thép Thái Nguyên lịch sử năm xưa đã gẫy cánh từ cách đây hơn 4 năm.
“Kết thúc đi để mở ra cái mới”
Đó cũng là quãng thời gian đau xót, vất vưởng của những người lao động mộc mạc, chất phác. Những người thợ luyện thép, cán thép bậc cao, yêu lao động đã không còn cơ hội được rèn luyện tay nghề, mà công việc chính của họ phần lớn là bảo vệ tài sản, thiết bị cho Công ty cũng chính là cho mình hòng vớt vát hy vọng khi Công ty thực hiện định giá thì tài sản vẫn còn chút ít, những người lao động cũng được đền bù phần nào. Nhưng thực tế những vụ trộm cắp trắng trợn xảy ra ở Gia Sàng trong thời gian đó đã cướp đi tia hy vọng cuối cùng của họ.
Hôm nay, ngày 30/10/2018, tôi lại có mặt trong đoàn công tác của Công đoàn Tổng công ty Thép Việt Nam – CTCP đi về hướng Gia Sàng, cảm xúc của chuyến đi ngày nào chợt ùa về nguyên vẹn, xót xa.
Phó Chủ tịch Công đoàn Tổng công ty Thép Việt Nam - CTCP Đỗ Đình Trường: Món quà tuy không lớn nhưng là tấm lòng của Công đoàn Thép giành cho người lao động Gia Sàng khi gặp khó khăn, nhằm động viên mọi người vượt qua
giai đoạn này.
5 năm là bao nhiêu ngày đã trôi qua? Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng hiện còn tổng số hơn 140 lao động, nhưng người lao động thực chất còn ở lại chỉ có khoảng 100, số còn lại họ đã ra ngoài làm nhưng không rút hồ sơ giấy tờ. Với 143.500.000 đồng được trích từ nguồn kinh phí hoạt động của Công đoàn Tổng công ty, đợt này chỉ có 81 trường hợp được hỗ trợ. Cụ thể là 9 người lao động mất việc làm từ 1 đến 3 tháng mỗi người 1 triệu đồng; 19 người bị mất việc làm từ 4 đến 6 tháng mỗi người 1,5 triệu đồng; 53 người bị mất việc làm từ 7 đến 9 tháng mỗi người 2 triệu đồng. Khi tôi thắc mắc với ông Bùi Quang Sáng – Chủ tịch Công đoàn Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng rằng tại sao không hỗ trợ cho tất cả những người còn lại thì ông chia sẻ: “Những người còn lại là những người cán bộ, làm văn phòng như chúng tôi, hàng ngày vẫn đi làm đủ 8 tiếng nên không được đưa vào danh sách mất việc. Chúng tôi bị nợ lương là do phía doanh nghiệp chứ không phải là chúng tôi mất việc, không có việc”. Ông Sáng cũng chia sẻ thêm về mong muốn duy nhất hiện nay của hơn 100 người lao động còn lại là Gia Sàng được chính thức khai tử. “Công ty CP Thương mại Thái Hưng cam kết sẽ hỗ trợ cho chúng tôi 5 tỷ đồng để có thêm tiền thanh toán quyền lợi cho người lao động ngay sau khi Gia Sàng chính thức tuyên bố phá sản. Cho nên thay mặt cho những người còn lại, chúng tôi kiến nghị: Hãy kết thúc đi để chúng tôi sớm được mở ra cái mới”.
Rất có thể đây là chuyến đi cuối cùng của chúng tôi lên Gia Sàng. Sứ mệnh lịch sử của tên tuổi Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng ngày nào đang đi vào quá khứ, chỉ có điều theo một cách buồn bã như vậy. Người lao động nơi đây đang mong ngóng từng ngày để được làm việc trong một hình hài mới. Họ đã quá mệt mỏi, kiệt quệ đến mức chả còn nghĩ gì đến những điều to tát và ý nghĩa như lịch sử, truyền thống hay giá trị thương hiệu… Thứ họ cần là công việc. Công việc ổn định sẽ giúp họ ổn định cuộc sống và có thể quên đi nỗi ám ảnh của Gia Sàng ngày nào.
