TÓM TẮT:
Do tính chất quan trọng của đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đối với thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương, công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại cấp địa phương hết sức quan trọng.
Nghiên cứu phân tích thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Quỳnh Nhai và đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý vốn đầu tư, góp phần sử dụng vốn đúng mục đích, có hiệu quả thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong những năm tới.
Từ khóa: Quản lý vốn, đầu tư xây dựng cơ bản, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La.
1. Đặt vấn đề
Đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) được đánh giá là một trong những lĩnh vực quan trọng, có vai trò hết sức to lớn trong việc thúc đẩy kinh tế - xã hội ở mỗi quốc gia, mỗi ngành, mỗi địa phương, nó là nền tảng của tăng trưởng và phát triển bền vững.
Tại huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La, được sự hỗ trợ của Nhà nước thông qua các chương trình, dự án, công tác xóa đói, giảm nghèo được triển khai đồng bộ, đồng bào các dân tộc trong huyện đã phát huy nội lực, khai thác tốt tiềm năng, lợi thế trong việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Kết cấu hạ tầng nông thôn được quan tâm đầu tư xây dựng đồng bộ, tạo điều kiện ổn định sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn 2016 - 2019, tổng số công trình đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện là 91 công trình, với tổng số vốn đầu tư đạt 346,863 tỷ đồng. Đây là những công trình đầu tư trọng điểm có ý nghĩa quan trọng, tuy nhiên nguồn vốn đầu tư thường thấp so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Do đó, quản lý vốn đầu tư các công trình xây dựng cơ bản này một cách hiệu quả là điều có ý nghĩa thiết thực đối với huyện.
Nghiên cứu nhằm mục tiêu phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm tăng cường quản lý vốn đầu tư các công trình xây dựng cơ bản của huyện Quỳnh Nhai, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong thời gian tới.
2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp: Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp thu thập tại UBND huyện Quỳnh Nhai. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua điều tra, phỏng vấn một số đại diện chủ đầu tư các công trình xây dựng cơ bản, các đơn vị thi công và các đơn vị sử dụng công trình. Các phương pháp phân tích số liệu bao gồm thống kê mô tả và so sánh.
3. Kết quả nghiên cứu
3.1. Thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản huyện Quỳnh Nhai
Số lượng công trình xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện hiện nay không nhiều. Năm 2017 đạt cao nhất 41 công trình và giảm xuống chỉ còn 6 công trình trong năm 2019. Tổng vốn đầu tư được phân bổ qua các năm, đạt trên 96 tỷ vào năm 2019.
Bảng 1. Số lượng, vốn đầu tư các công trình xây dựng cơ bản từ vốn ngân sách nhà nước tại huyện Quỳnh Nhai (2016-2019)
Nguồn: Ban quản lý các dự án đầu tư xây dựng huyện Quỳnh Nhai (2019)
Về công tác kế hoạch phân bổ vốn đầu tư giai đoạn từ năm 2017 đến nay tập trung chủ yếu từ nguồn vốn ngân sách cấp huyện. Nhìn chung, nguồn vốn đầu tư phát triển cho huyện vẫn còn hạn chế, số vốn được giao hàng năm không đáp ứng được yêu cầu phát triển của huyện.
Về thực hiện kế hoạch vốn, tỷ lệ hoàn thành so với kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản không ngừng tăng lên và hoàn thành 100% ở các nguồn vốn khác nhau.
Bảng 2. Tỷ lệ thực hiện kế hoạch vốn tại các dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Quỳnh Nhai
Nguồn: Phòng Tài chính kế hoạch huyện Quỳnh Nhai (2019)
Theo đó, tình hình thực hiện tiến độ đầu tư xây dựng cơ bản theo kế hoạch đề ra tại huyện Quỳnh Nhai trong giai đoạn 2016 - 2019 cụ thể như sau: Năm 2016 là 87,17%, năm 2017 là 98,95% và đến năm 2018 và 2019 đạt 100%. Nguyên nhân là do những năm gần đây huyện Quỳnh Nhai cũng khá chú trọng cho hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản để kích thích tăng trưởng kinh tế - xã hội. Vì vậy, chất lượng quản lý các dự án đầu tư cũng tăng lên. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn xảy ra tình trạng dự án chậm tiến độ so với kế hoạch. Số dự án chậm tiến độ năm 2016 là 1 dự án, tỷ lệ 8,3% tổng số dự án. Nguyên nhân được cho rằng công tác giải phóng mặt bằng còn gặp nhiều khó khăn, do tình trạng mưa nhiều, tình hình sạt lở đường giao thông khó kiểm soát.
Tổng hợp ý kiến đánh giá cho thấy, điểm số đánh giá của các đối tượng được điều tra về công tác kế hoạch đạt ở mức thấp trên thang điểm Likert 5 mức độ, phần lớn đánh giá ở mức bình thường. Chỉ có khoảng 6% ý kiến đồng ý công tác kế hoạch không đảm bảo đúng quy trình. Về phân bổ vốn đầu tư có 38% ý kiến cho rằng phân bổ vốn đầu tư hiện tại sát với kế hoạch đầu tư cơ bản. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những phân bổ chưa sát quy hoạch. Điều này có thể dẫn tới những lãng phí, thất thoát trong sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
3.1.1. Công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư:
Huyện chú trọng đầu tư xây dựng cơ bản trên tất cả các lĩnh vực. Số dự án tăng qua các năm cho thấy, chủ trương đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ bản của huyện và quyết tâm nâng cao cơ sở hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác lập dự án còn tồn tại một số mặt hạn chế như quá trình lập một số dự án đầu tư chưa bám sát nhiệm vụ, mục tiêu và các căn cứ pháp lý; chất lượng hồ sơ dự án chưa cao, phải thẩm định, bổ sung, chỉnh sửa nhiều lần.
Về công tác thẩm định, phê duyệt dự án: 90% đánh giá về công tác phê duyệt dự án đầu tư tại Huyện Quỳnh Nhai được công khai minh bạch, thông báo kế hoạch đấu thầu xây dựng các công trình. Trên địa bàn huyện Quỳnh Nhai thường áp dụng 4 hình thức lựa chọn nhà thầu đó chính là: Chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, tự thực hiện và đấu thầu rộng rãi.
Quản lý hoạt động đấu thầu: Năm 2016, trong tổng số 120 gói thầu có 14 gói thầu thực hiện thầu theo hình thức chỉ định thầu, có 31 gói thầu được thực hiện theo hình thức đấu thầu rộng rãi. Năm 2019, gói thầu được thực hiện theo hình thức chỉ định thầu tăng lên 20 gói trong tổng số 145 gói thầu, chỉ có 33 gói thầu theo hình thức đấu thầu rộng rãi, 35 gói thầu là theo hình thức khác. Do các dự án đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện thường có quy mô vừa và nhỏ, nên phần lớn dự án có quy mô nhỏ sẽ áp dụng hình thức chỉ định thầu.
3.1.2. Công tác quyết toán, thanh toán quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản
Hiện nay, công tác tạm ứng và thu hồi tiền tạm ứng của các dự án xây dựng công trình cơ bản ở Quỳnh Nhai được thực hiện theo quy định tại Thông tư số 86/2011/TT-BTC ngày 17 tháng 6 năm 2011 của Bộ Tài chính. Do mức tạm ứng bị khống chế 50% giá trị hợp đồng nên thời gian vừa qua việc tạm ứng tại các dự án xây dựng công trình cơ bản thực hiện thấp hơn nhiều so với trước đây và theo đặc thù của từng chủ đầu tư. Hầu hết các công trình trước đây ở huyện Quỳnh Nhai tạm ứng từ 60 - 70% thì nay chỉ ứng khoảng 30 - 40%. Việc hạn chế mức tạm ứng cho nhà thầu tại các hợp đồng công trình xây dựng cơ bản ở Quỳnh Nhai trong những năm vừa qua là chủ trương đúng đắn. Điều này nhằm giảm việc các nhà thầu chiếm dụng vốn Nhà nước và sử dụng vào những mục đích khác, gây lãng phí vốn, giảm sức ép đối với các chủ đầu tư cùng cơ quan quản lý vốn trong việc thu hồi tiền tạm ứng và các trường hợp một số nhà thầu đã trúng thầu, ký hợp đồng, nhận tiền tạm ứng nhưng không triển khai thi công.
3.1.3. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong công tác quản lý vốn
Giai đoạn 2016 - 2019, UBND huyện Quỳnh Nhai đã chỉ đạo các đơn vị chức năng tiến hành 05 cuộc thanh tra trách nhiệm thực hiện Luật phòng, chống tham nhũng, gắn với công tác quản lý ngân sách tại một đơn vị thuộc Sở. Trên 90% số người được hỏi cho rằng, công tác thanh tra, kiểm tra được đánh giá là thủ tục đơn giản, gọn nhẹ. Tuy nhiên vẫn còn một số khâu là còn nhiều thủ tục rườm rà, cần sửa đổi.
Bảng 3. Số lượt thực hiện giám sát công tác quản lý vốn tại các công trình xây dựng cơ bản
Đơn vị tính: Lượt
Nguồn: Kho bạc Nhà nước huyện Quỳnh Nhai (2019)
Năm 2016 số lượt kiểm tra toàn lĩnh vực là 21 lượt, năm 2017 tăng lên 45 lượt và năm 2019 số lượt kiểm tra tăng lên 96 lượt. Tổng số các dự án được giám sát, đánh giá ngày càng tăng lên và chất lượng giám sát trong giai đoạn này cũng được nâng cao hơn so với những năm trước đây cho thấy công tác kiểm tra, giám sát hoạt động quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản của huyện Quỳnh Nhai ngày càng được chú trọng.
Qua kết quả thực hiện của các cơ quan giám sát cho thấy, hầu hết các dự án triển khai theo kế hoạch phù hợp với quy hoạch, theo đúng mục tiêu trong quyết định và kế hoạch đầu tư; không có dự án phê duyệt sai thẩm quyền. Tuy vậy, tình trạng vi phạm hoạt động quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản diễn ra tại nhiều khâu, từ chuẩn bị đầu tư đến hoàn thiện đưa vào khai thác sử dụng. Tuy nhiên, chưa phát hiện các vi phạm có tính chất mức độ nghiêm trọng như cấu kết, móc nối, sách nhiễu,... Trong 4 năm, số lượng dự án vi phạm về xây dựng vẫn còn tồn tại nhưng không có xu hướng giảm nhẹ. Năm 2016, có tổng 11 số lượt vi phạm, nhưng đến năm 2019, số lượt vi phạm đã giảm còn 11 lượt. Qua đó cho thấy, việc thực hiện các dự án ngày càng có chất lượng hơn.
3.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản của tại huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La
Thứ nhất, cần thực hiện tốt công tác lập quy hoạch và quản lý đầu tư theo quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch ngành, quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết về xây dựng đô thị, làm cơ sở vững chắc cho việc xây dựng các danh mục dự án đầu tư, xác định thứ tự ưu tiên đầu tư các dự án. Xây dựng cơ chế, chính sách thông thoáng, đồng bộ nhằm thu hút mọi nguồn vốn vào đầu tư phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn để giảm bớt áp lực đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước.
Thứ hai, hoàn thiện của các khâu trong quy trình quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Xây dựng điều kiện phân bổ vốn bằng cách xác định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phù hợp với địa phương và khả năng ngân sách. Cùng với đó, phối hợp 3 khâu phân bổ kế hoạch vốn - kiểm soát thanh toán và quyết toán tất toán thành một hệ thống trong quá trình quản lý vốn.
Thứ ba, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Đặt công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát là một trụ cột quan trọng trong việc chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát và tăng cường tiết kiệm, nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Về phía các đơn vị liên quan và xã hội hết sức tạo điều kiện cho cơ quan kiểm tra, giám sát như cung cấp thông tin, tài liệu, hết sức cầu thị và sẵn sàng hợp tác. Các ngành chức năng liên quan phải hoàn thiện, nâng cao chất lượng công tác xác định định mức, đơn giá trong lĩnh vực xây dựng cơ bản. Cùng với đó, tăng cường giám sát cộng đồng để phát huy sức mạnh tổng hợp trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
4. Kết luận
Nguồn vốn đầu tư cho xây dựng công trình cơ bản tăng dần qua các năm. Đồng thời, việc quản lý vốn đầu tư cho xây dựng công trình cơ bản của huyện cũng đạt được nhiều thành quả đáng mừng. Việc xây dựng kế hoạch vốn đầu tư xây dựng cơ bản được quản lý chặt chẽ, từ giai đoạn xây dựng dự thảo kế hoạch, thảo luận, quyết định phân bổ. Việc tạm ứng vốn được giới hạn tại hợp đồng nhằm tránh tình trạng lãng phí và chiếm dụng vốn. Công tác quyết toán vốn cũng được quản lý chặt chẽ; công tác thanh tra, kiểm tra cũng được thực hiện thường xuyên. Theo đó, tới năm 2019 đã giải quyết được toàn bộ các đơn thư khiếu nại, tố cáo về việc quản lý vốn đầu tư xây dựng công trình cơ bản của huyện Quỳnh Nhai.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng công trình cơ bản từ nguồn vốn nhà nước của huyện cũng còn nhiều hạn chế. Qua thực tế, tác giả đề xuất một số nhóm giải pháp hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng công trình thủy lợi từ nguồn ngân sách tại địa bàn, như:
- Nhóm giải pháp đối với công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn;
- Nhóm giải pháp đối với công tác tạm ứng và thanh toán vốn đầu tư;
- Nhóm giải pháp đối với công tác quyết toán vốn đầu tư;
- Nhóm giải pháp đối với công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Chính phủ, (2009), Nghị định số 12/NĐ-CP ngày 12/2/2009 về quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình.
- Chính phủ, (2015), Nghị định số 32/2015/NĐ-CP ngày 25/3/2015 của Chính phủ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng.
- Báo cáo tổng kết của UBND huyện Quỳnh Nhai, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản huyện Quỳnh Nhai các năm 2017-2019.
- Chính phủ (2015). Nghị định số 32/2015/NĐ-CP ngày 25/3/2015 về quản lý chi phí đầu tư xây dựng.
- Chính phủ (2015). Nghị định số 59/2015/NĐ-CP ngày 18/6/2015 về quản lý dự án đầu tư xây dựng.
- Bộ Tài chính (2006). Thông tư số 09/2016/TT-BTC ngày 18/01/2016 về quy định quyết toán dự án hoàn thành thuộc vốn nhà nước.
SOLUTIONS TO ENHANCE THE MANAGEMENT OF CAPITAL
CONSTRUCTION INVESTMENT FROM STATE BUDGET
OF QUYNH NHAI DISTRICT, SON LA PROVINCE
• TONG XUAN TRUONG
Quynh Nhai District, Son La province
• Assoc.Prof.Ph.D NGUYEN THI DUONG NGA
Faculty of Economics and Rural Development,
Vietnam National University of Agriculture
ABSTRACT:
Due to the important nature of capital construction investment in promoting local socio-economic, the management of capital construction investment from the local state budget is a very important task. This study is to analyze the current situation of capital construction investment management in Quynh Nhai District, Son La Province. This study also proposes key solutions to enhance the district’s capital construction investment management to enhance the investment efficiency and promote the local socio-economic development in the coming years.
Keywords: Capital management, capital construction investment, Quynh Nhai District, Son La Province.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 25, tháng 10 năm 2020]
