Thực hiện cam kết theo các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký, Việt Nam đã mở cửa thị trường và cắt giảm thuế nhập khẩu đối với nhiều mặt hàng từ các đối tác thương mại quan trọng.

Điều này đặt các doanh nghiệp, ngành hàng Việt Nam trước sự cạnh tranh mạnh mẽ của hàng hoá nhập khẩu, đặc biệt là từ các nước trong khu vực.

Mặc dù pháp luật về phòng vệ thương mại (PVTM) của Việt Nam đã ra đời hơn khoảng 15 năm nhưng tới gần đây mới thực sự phát huy tác dụng.

Cho đến hết năm 2015, Việt Nam mới chỉ áp dụng được 2 biện pháp PVTM đối với mặt hàng dầu ăn và thép không gỉ cán nguội (inox).

Tuy nhiên, chỉ trong giai đoạn 2016 đến nay, Bộ Công Thương đã điều tra và áp dụng 15 biện pháp PVTM để bảo vệ hoạt động sản xuất của các ngành sản xuất trong nước, cụ thể là đối với các sản phẩm gồm phân bón DAP/MAP, bột ngọt, các sản phẩm sắt thép như phôi thép, thép dài, thép mạ, thép hình và tôn màu, nhôm thanh định hình, màng BOPP.

Hiện nay, Bộ Công Thương đang theo dõi chặt chẽ để kịp thời triển khai các biện pháp PVTM để bảo vệ các ngành sản xuất trong nước một cách phù hợp. 

Các biện pháp PVTM cũng góp phần ổn định giá đầu vào cho một số ngành sản xuất trong nước. Cụ thể, như đối với phân bón DAP, khi có sản xuất trong nước để tạo đối trọng, giá mặt hàng này đã thấp hơn thời kỳ phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu trước đó.

Trước năm 2009, khi ta không có ngành sản xuất DAP trong nước, giá phân bón DAP (chủ yếu là từ Trung Quốc) đã từng bị đẩy lên ở mức rất cao (18.000 đồng/kg năm 2008) dẫn đến chi phí sản xuất lúa tăng cao.

Nhưng sau khi hai nhà máy sản xuất DAP đi vào hoạt động, giá DAP đã giảm liên tục và chỉ còn 8.000 đồng/kg vào cuối năm 2017, hiện khoảng 11.000 đồng/kg.

Chính vì vậy, việc áp dụng công cụ PVTM để bảo vệ các ngành sản xuất liên quan đến nông nghiệp, xây dựng... vừa là để bảo vệ sản xuất và việc làm trong nước đồng thời giảm mức độ phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu.

Rất nhiều thành viên WTO, kể cả các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, EU, Canada, Australia… đều đã và đang đẩy mạnh việc áp dụng các biện pháp PVTM nhằm đảm bảo duy trì sản xuất trong nước.

Sản xuất phân bón DAP Đình Vũ tại Nhà máy DAP Vinachem Hải Phòng
Sản xuất phân bón DAP tại Công ty Cổ phần DAP – VINACHEM

 

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng theo dõi sát diễn biến giá và rà soát định kỳ để điều chỉnh biện pháp PVTM cho phù hợp thực tiễn, tránh hiện tượng hàng hóa tăng giá do biện pháp PVTM hay giảm động lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước.

Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp sản xuất trong nước đã tăng cường xuất khẩu sau khi biện pháp PVTM được áp dụng (như thép Hòa Phát, tôn Đông Á, DAP Hải Phòng,...), cho thấy năng lực cạnh tranh quốc tế của doanh nghiệp vẫn được đảm bảo.

Như vậy, các biện pháp phòng vệ thương mại kịp thời do Bộ Công Thương áp dụng đã góp phần ngăn chặn những tác động tiêu cực của hàng nhập khẩu ồ ạt, cạnh tranh không lành mạnh với hàng hóa trong nước và đảm bảo giữ vững sản xuất trong nước cũng như năng lực cạnh tranh.

Như vậy, các công cụ PVTM được sử dụng phù hợp với cam kết quốc tế đã cho thấy những hiệu quả nhất định:

Thứ nhất, làm giảm áp lực sự gia tăng của hàng hóa nhập khẩu.

Thứ hai, giúp doanh nghiệp giảm thiểu, khắc phục thiệt hại gây ra do sự gia tăng đột biến/cạnh tranh không bình đẳng của hàng hóa nhập khẩu.

Thứ ba, bảo vệ các ngành sản xuất còn non trẻ trước áp lực cạnh tranh gay gắt của hàng nhập khẩu.

Cuối cùng, ngăn chặn nguy cơ cản trở việc hình thành một ngành sản xuất mới trước áp lực gia tăng đột biến/cạnh tranh bất bình đẳng của hàng hóa nhập khẩu.