Năm 2019, sản phẩm thép bị khởi kiện nhiều nhất

Năm 2019 tiếp tục chứng kiến xu thế gia tăng các biện pháp hạn chế thương mại quốc tế, đặc biệt xung đột thương mại Mỹ - Trung leo thang càng khiến các biện pháp bảo hộ lan rộng. Trong xu thế này, các biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM), gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ, và chống lẩn tránh biện pháp PVTM đang được các nước áp dụng với số lượng ngày càng lớn, phạm vi ngày càng rộng.

Ông Chu Thắng Chung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, cùng với việc gia tăng các biện pháp PVTM, các nước cũng tích cực giám sát, theo dõi sự biến động của luồng hàng hóa nhập khẩu sau khi biện pháp được áp dụng để phát hiện các hành vi lẩn tránh, trong đó có gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp, dịch chuyển sản xuất, đầu tư.

Một khi phát hiện hành vi “lẩn tránh”, đặc biệt là gian lận xuất xứ, nước áp dụng biện pháp PVTM có xu hướng áp dụng luôn biện pháp này cho hàng hóa tương tự của quốc gia mà tại đó hành vi lẩn tránh xảy ra, gây ảnh hưởng liên đới tới các doanh nghiệp xuất khẩu chân chính, ông Chu Thắng Chung nhận định.

sản phẩm thép Việt Nam
Năm 2019, sản phẩm thép bị khởi kiện điều tra chống lẩn tránh thuế nhiều nhất với 6 vụ, chiếm tỷ lệ 30%

Trong thời gian qua, các vụ việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp PVTM đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam đang có xu hướng gia tăng. Tính đến tháng 12/2019 đã có 20 vụ điều tra chống lẩn tránh được khởi xướng đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam.

Hầu hết các vụ đều đi đến kết luận là có tồn tại hành vi lẩn tránh và sau đó bị áp dụng biện pháp PVTM, ông Chung thông tin.

Đáng lưu ý, trong số các vụ việc bị nước ngoài điều tra chống lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ, sản phẩm thép bị khởi kiện nhiều nhất với 6 vụ, chiếm tỷ lệ 30%.

Hầu hết, các vụ việc điều tra lẩn tránh thuế với sản phẩm thép đều do Hoa Kỳ tiến hành, trong đó, riêng với sản phẩm thép chống ăn mòn (CORE) và thép cán nguội (CRS), Hoa Kỳ đã điều tra tổng cộng 05 vụ việc.

Gần đây nhất, tháng 12/2019, Hoa Kỳ đã ban hành kết luận cuối cùng vụ việc điều tra chống lẩn tránh thuế với thép CORE, CRS với cáo buộc lẩn tránh biện pháp PVTM đang áp dụng với Hàn Quốc và Đài Loan-Trung Quốc.

Trong tất cả các vụ việc nói trên, Hoa Kỳ đều kết luận thép CORE và CRS của Việt Nam được sản xuất từ nguyên liệu nhập khẩu từ các nước/vùng lãnh thổ là lẩn tránh các biện pháp PVTM Hoa Kỳ đang áp dụng do mức độ đầu tư; chuyển đổi trong quá trình sản xuất sản phẩm thép này tại Việt Nam là không đáng kể.

Với kết luận tồn tại lẩn tránh thuế, Hoa Kỳ sẽ áp dụng mức thuế chống lẩn tránh tương đương với mức thuế đang áp dụng cho hàng hóa của Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan-Trung Quốc xuất khẩu vào Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, nhìn nhận tình hình thực tế, ông Chu Thắng Chung cho rằng, theo quan điểm của Hoa Kỳ, mục tiêu áp thuế chống lẩn tránh không phải là thép của Việt Nam mà để đảm bảo hiệu lực thực thi các biện pháp phòng vệ thương mại đang áp dụng.

Sản phẩm thép CORE, CRS được sản xuất từ nguyên liệu của Việt Nam hoặc nguyên liệu nhập khẩu từ các nguồn khác (không phải từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Đài Loan-Trung Quốc) sẽ được phép sử dụng cơ chế khai báo để hưởng miễn trừ áp dụng biện pháp chống lẩn tránh thuế.

Do đó, trên thực tế, kết luận của các vụ việc chống lẩn tránh có thể sẽ không tác động đáng kể đến tình hình xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới.

Doanh nghiệp phải chủ động

Trong bối cảnh xu hướng bảo hộ tiếp tục gia tăng vào năm 2020, cùng với sự chủ động từ cơ quan quản lý nhà nước, Cục Phòng vệ thương mại cho rằng doanh nghiệp Việt Nam cũng cần chủ động trong việc tìm hiểu và chuẩn bị cho các tranh chấp về thương mại.

Do vậy, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại khuyến cáo các doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về nguy cơ bị khiếu kiện, điều tra, các nhóm mặt hàng thường bị kiện, nhất là ở các thị trường xuất khẩu lớn của ta như Hoa Kỳ, EU, Ca-na-đa...

Mặt khác, các doanh nghiệp không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp. Nếu phát hiện các hành vi này, nước nhập khẩu sẽ áp dụng chế tài “trừng phạt” rất nặng, trong nhiều trường hợp doanh nghiệp sẽ “mất” toàn bộ thị trường xuất khẩu liên quan, ông Chu Thắng Chung khuyến cáo và nhấn mạnh, nếu phát hiện các dấu hiệu vi phạm, doanh nghiệp cần chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng để điều tra, ngăn chặn, tránh để hành vi của một vài doanh nghiệp làm ảnh hưởng tới các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính.

chống lẩn tránh thương mại, gian lận xuất xứ
Trước bức tranh phòng vệ thương mại 2020, Cục Phòng vệ thương mại cho rằng doanh nghiệp Việt Nam cũng cần chủ động trong việc tìm hiểu và chuẩn bị cho các tranh chấp về thương mại

Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại nhấn mạnh, doanh nghiệp cần có kế hoạch chủ động phòng ngừa và xử lý vụ kiện PVTM khi xây dựng chiến lược xuất khẩu. Đi cùng với đó, phải tìm hiểu cơ chế, quy định, thủ tục điều tra của các nước, bởi, trong thời gian qua, các thị trường xuất khẩu lớn như Hoa Kỳ, EU, Ca-na-đã thường xuyên thay đổi quy định, thủ tục điều tra theo hướng dễ khởi xướng điều tra, áp dụng hơn.

Đặc biệt, phải xây dựng chiến lược đa dạng hóa sản phẩm và đa phương hóa thị trường xuất khẩu để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu với khối lượng lớn vào một thị trường vì điều này có thể tạo ra cơ sở cho các nước khởi kiện hay áp dụng biện pháp PVTM trong trường hợp xuất khẩu từ Việt Nam gia tăng đột biến.

Trong những trường hợp cần thiết, có thể sử dụng chuyên gia tư vấn và luật sư, ông Chu Thắng Chung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại khuyến cáo.

Lẩn tránh biện pháp PVTM có thể hiểu là hành vi thay đổi nguồn gốc hàng hóa để được hưởng thuế suất thấp.

Đối với Việt Nam, các vụ việc nước ngoài khởi xướng điều tra “lẩn tránh thuế” đối với hàng hóa xuất khẩu thường thuộc các trường hợp: (i) hàng hóa của nước đang bị áp dụng biện pháp PVTM được chuyển tải sang Việt Nam để lấy xuất xứ Việt Nam nhằm lẩn tránh thuế PVTM; (ii) hàng hóa lấy xuất xứ Việt Nam để hưởng thuế suất ưu đãi theo các hiệp định thương mại tự do (FTA) hoặc các quy định ưu đãi thuế quan (như GSP).