PV: Thời gian vừa qua, xăng dầu trong nước đã nhiều lần điều chỉnh tăng, giảm giá, nhưng chỉ số tăng giá lần nào cũng cao hơn so với giảm giá, đặc biệt là hai lần tăng giá gần đây nhất, gây ra nhiều thắc mắc đối với người tiêu dùng. Là lãnh đạo cao nhất của Petrolimex, ông giải thích việc tăng giá này dựa trên cơ sở, cơ chế tính toán nào?
Ông Trần Văn Thịnh: Thực tế, trong thời gian qua, mỗi khi giá xăng dầu trong nước tăng, không ít người dân cho rằng kinh doanh xăng dầu độc quyền, cứ thích tăng là tăng. Tuy nhiên, cần phải hiểu một điều rằng, giá xăng dầu thế giới chịu sự tác động sâu sắc của các quan hệ kinh tế, chính trị quốc tế và nhiều quan hệ khác. Việt Nam là nước nhập khẩu phần lớn mặt hàng này (khoảng 70% nhu cầu trong nước) và nguồn nhập khẩu chủ yếu từ thị trường Singapore; vì thế, khi giá thế giới tăng thì sự liên thông cũng bắt buộc giá trong nước phải tăng theo. Kinh doanh xăng dầu luôn theo nguyên lý nhất quán, đó là theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Cụ thể ở đây, sự ảnh hưởng tăng, giảm của giá xăng dầu thế giới đến giá xăng dầu trong nước còn thông qua bước đệm của chúng ta là dự trữ lưu thông và thuế, phí để giảm tốc. Nhưng dù có giảm tốc, thì cái chính yếu trong toàn bộ cấu thành giá vẫn phụ thuộc vào biến động của giá thế giới. Giá thế giới tăng nhanh thì ta phải điều chỉnh tăng, tăng chậm hoặc ổn định thì điều chỉnh ít hơn hoặc không điều chỉnh. Ở đây tôi muốn nói, phải theo tín hiệu thị trường xuất nhập khẩu xăng dầu thành phẩm và thị trường xăng dầu chung của thế giới.
Trên thực tế, sự công khai, minh bạch của giá xăng dầu đã được thể hiện rất rõ qua giá cơ sở cộng với các yếu tố khác cũng rất rõ ràng. Trong những lần tăng giá xăng dầu gần đây, trong tính toán, doanh nghiệp chưa kết cấu đủ lợi nhuận định mức theo quy định trong giá bán, thậm chí chấp nhận lỗ để bán với mức giá như trên thị trường, đó chính là sự chia sẻ của doanh nghiệp với người tiêu dùng và xã hội. Cho nên, nói là các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu chỉ nghĩ đến lợi nhuận là chưa thỏa đáng. Hơn thế, liên Bộ Tài chính - Công Thương đã thực hiện giám sát, kiểm tra rất chặt chẽ các doanh nghiệp xăng dầu. Cuối năm 2011, Bộ Tài chính đã thành lập 3 tổ kiểm tra tình hình kinh doanh xăng dầu tại 4 doanh nghiệp đầu mối, sau đó kết quả kiểm tra đã được công bố công khai và mới đây, đã tiến hành kiểm tra tiếp tại 6 doanh nghiệp đầu mối để xem xét điều chỉnh các chính sách phù hợp với thực tiễn.
PV: Nhiều ý kiến cho rằng, Nhà nước trao quyền định giá xăng dầu cho doanh nghiệp, doanh nghiệp sẽ tìm cách tăng giá có lợi cho mình. Vậy, ông có ý kiến gì về vấn đề này?
Ông Trần Văn Thịnh: Nghị định 84/2009/NĐ - CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu đã xác định nguyên tắc cơ bản là: “Giá bán xăng dầu được thực hiện theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước”. Điều này có nghĩa là Nhà nước thực hiện giám sát, kiểm soát và điều tiết giá xăng dầu thông qua việc quy định công thức tính giá cơ sở theo bình quân giá xăng dầu thế giới 30 ngày; theo các định mức quy định (chẳng hạn như chi phí kinh doanh định mức quy định từ năm 2009) để các doanh nghiệp có căn cứ tính toán và đăng ký với cơ quan Nhà nước; Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu được tự quyết định giá bán xăng dầu trong phạm vi 7%; Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đề nghị lên các cơ quan chức năng và trên cơ sở đề nghị, các cơ quan chức năng sẽ quyết định tăng hay không, hoặc tăng bao nhiêu. Như vậy, mặc dù để cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tự định giá bán, nhưng trên thực tế, doanh nghiệp vẫn luôn chịu sự giám sát, kiểm tra rất chặt chẽ của liên Bộ. Do đó, việc trao quyền định giá xăng dầu cho doanh nghiệp để góp phần tạo lập thị trường cạnh tranh là hướng đi đúng, nhưng trao quyền cho doanh nghiệp không phải là Nhà nước ‘‘buông”, không quản lý giá xăng dầu. Doanh nghiệp được quyền quyết định giá, nhưng chỉ được quyết định trong biên độ Nhà nước cho phép (7%) như tôi đã nói ở trên và việc điều chỉnh giá cũng bắt buộc phải tuân theo trình tự, thủ tục quy định và chịu sự kiểm soát hết sức chặt chẽ của liên Bộ, không phải doanh nghiệp muốn tăng bao nhiêu thì tăng, muốn quy định giá bao nhiêu cũng được.
PV: Việc tăng, giảm giá xăng dầu trong tương lai sẽ tiếp tục diễn ra, mâu thuẫn giữa doanh nghiệp, người tiêu dùng là câu chuyện không có hồi kết. Vì vậy, là một doanh nghiệp lớn, Petrolimex đã, đang và sẽ làm thế nào để cân bằng hai mối quan hệ này?
Ông Trần Văn Thịnh: Xăng dầu là một trong những mặt hàng thiết yếu bởi nó gắn liền với yếu tố đầu vào của sản xuất, cũng như tác động đến đời sống người tiêu dùng. Hơn nữa, mặt hàng xăng là mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, vì thế, người tiêu dùng cần chia sẻ, trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới và trong nước tăng liên tục, Nhà nước chỉ có thể điều chỉnh bằng cách sao cho giá xăng bằng mức giá nhập khẩu tối thiểu, cộng với chi phí tối thiểu của doanh nghiệp chứ không có khoản bù lỗ. Khi giá cả tăng, người tiêu dùng nên cố gắng tìm cách điều tiết chi tiêu của mình sao cho phù hợp với khả năng thanh toán.
PV: Hiện nay, nước ta đang đẩy mạnh thị trường xăng dầu cạnh tranh theo cơ chế thị trường. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?
Ông Trần Văn Thịnh: Thực tế hiện nay trên thị trường có tới 13 đầu mối kinh doanh xăng dầu, trong đó có doanh nghiệp cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp thuộc Bộ, doanh nghiệp thuộc địa phương… Như vậy, ở các cấp độ khác nhau đã có các thành phần kinh tế khác cùng tham gia kinh doanh trong lĩnh vực xăng dầu. Thị phần từ chỗ 1 doanh nghiệp thì nay đã có nhiều doanh nghiệp nên đã được chia sẻ ra. Thị phần của doanh nghiệp lớn ngày càng giảm, thị phần của doanh nghiệp tham gia sau ngày càng tăng. Theo tôi, như vậy cũng đã có thể thấy tiến bộ của thị trường xăng dầu. Tuy nhiên, để thiết lập được thị trường thực sự, thế giới phải mất một vài thập kỷ. Vì vậy, với nước ta vấn đề bây giờ là thời gian: Thời gian để doanh nghiệp lớn lên, thời gian để tạo lập thị trường và hoàn chỉnh cơ chế, chính sách và thời gian để thị trường hàng hóa hoàn thiện. Chúng ta đang đi theo lộ trình để xăng dầu tiến tới thị trường, không thể nóng vội, phải kiên trì theo mục tiêu đã định.
PV: Xin cảm ơn ông!
