Hội thảo quốc gia Lập lại trật tự thị trường phân bón Việt Nam

Ông Hoàng Quốc Vượng - Thứ trưởng Bộ Công Thương phát biểu chỉ đạo Hội thảo

Phân bón giả gây hỗn loạn thị trường

Hiện nay, tình hình sản xuất, kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng vẫn tràn lan trên thị trường, diễn biến phức tạp và ngày càng tinh vi hơn, gây khó khăn cho công tác quản lý và gây tâm lý bất an, bức xúc trong nông dân. Ông Nguyễn Văn Thanh - Cục trưởng Cục Hóa chất, Bộ Công Thương thừa nhận, tình trạng phân bón giả, phân bón kém chất lượng đã tồn tại trong thời gian dài và có nhiều diễn biến phức tạp, gây tổn thất cho người nông dân. Do chạy theo lợi nhuận, nhiều doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón và cả tổ chức chứng nhận, thử nghiệm chất lượng phân bón cố tình vi phạm quy định của pháp luật, trực tiếp hoặc gián tiếp đưa phân bón giả, phân bón kém chất lượng xâm nhập vào thị trường. Hệ thống kinh doanh phân bón với nhiều tầng nấc trung gian khiến giá phân bón bị đẩy lên cao hơn rất nhiều so với giá xuất xưởng khi đến tay người nông dân.

Ông Nguyễn Hạc Thúy - Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho biết, trong tháng 8/2015, hiệp hội đã tổ chức điều tra trên 80% tỉnh, thành, kết quả cả nước có hơn 750 cơ sở sản xuất phân bón. Riêng TP. Hồ Chí Minh có 491 công ty, chi nhánh, trong đó 267 đơn vị sản xuất phân bón. Tỉnh Long An có 42 công ty, Đắc Lắk 37 công ty, Đồng Nai 47 công ty… Chỉ riêng 8 tháng đầu năm 2016, các bộ, ngành, địa phương đã chỉ đạo lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ, xử lý 132.860 vụ việc vi phạm, tăng 2,54% so với cùng kỳ năm 2015. Số thu nộp ngân sách Nhà nước từ tiền xử phạt vi phạm hành chính bán hàng tịch thu và công tác thanh tra, kiểm tra, truy thu thuế ước đạt hơn 8.861 tỷ đồng, tăng 34,8% so với cùng kỳ năm 2015; khởi tố 1.237 vụ đối với 1.532 đối tượng.

Những bất cập trong công tác quản lý

Ông Lại Xuân Môn - Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam đề nghị: Chính phủ cần quy định cụ thể hơn trách nhiệm của chính quyền các cấp ở địa phương khi để xảy ra những vụ việc vi phạm pháp luật về sản xuất, kinh doanh phân bón giả, phân bón kém chất lượng trên địa bàn quản lý; Giao cho 1 Bộ quản lý về phân bón bao gồm cả phân bón vô cơ và hữu cơ thay cho 2 Bộ cùng quản lý hiện nay, đồng thời giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn soạn thảo, chuẩn hóa 100 loại phân bón phục vụ cho các loại cây trồng và quy trình hướng dẫn sử dụng hợp lý các loại phân bón trên.

Ông Lại Xuân Môn - Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam trả lời phỏng vấn báo chí

TS. Nguyễn Đăng Nghĩa - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn Nông nghiệp nhiệt đới bức xúc: Nghị định 202/2013/NĐ-CP của Chính phủ rất hay, nhưng khi triển khai thì có đến 8 văn bản hướng dẫn của hai Bộ là Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông, nên bị chồng chéo, khiến doanh nghiệp và người nông dân đều gặp khó. Vì vậy, phải phân định rõ trách nhiệm của từng Bộ. Ví dụ, Bộ Công Thương cấp phép cho doanh nghiệp sản xuất thì phải kiểm soát xem đã đáp ứng được những điều kiện cần và đủ: quy mô, trang thiết bị có phù hợp không, công nghệ phù hợp không, có đảm bảo về môi trường và phòng cháy chữa cháy chưa? Còn Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì xây dựng quy chuẩn quốc gia cho chủng loại phân bón cơ bản phục vụ sản xuất, phù hợp với từng loại cây trồng.

Đồng quan điểm với TS. Nguyễn Đăng Nghĩa, ông Nguyễn Huy Cường - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, trên thế giới hiện chỉ có khoảng 300 sản phẩm phân bón, thì tại Việt Nam con số này lên tới 7.000 sản phẩm. Với nhiều sản phẩm như vậy, dù là người có chuyên môn cũng khó có thể nhận biết được đâu là phân bón thật, đâu là phân bón giả. Trong vấn đề quản lý cũng phân công chưa rõ, hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý phân vô cơ, Bộ Công Thương quản lý phân hữu cơ. Tuy nhiên, khi xảy ra vụ việc phát hiện một công ty sản xuất cả hai loại phân này thì không biết trách nhiệm thuộc về ai.

Theo ông Đặng Văn Lớp - Giám đốc Sở Công Thương Long An: Để quản lý tình hình sản xuất, kinh doanh phân bón vô cơ trên địa bàn tỉnh, Sở Công Thương đã chỉ đạo Chi cục Quản lý thị trường chủ động phối hợp với các địa phương trên địa bàn tỉnh thường xuyên theo dõi kiểm tra, qua đó đã vận động được 503 cơ sở ký cam kết “không kinh doanh hàng hóa nhập lậu, không sản xuất buôn bán hàng giả, hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng hóa không đảm bảo chất lượng”. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, công tác quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh phân bón vô cơ vẫn còn tồn tại một số vướng mắc, như: một số nội dung quản lý về phân bón trong hệ thống văn bản pháp luật về phân bón hiện hành chưa được điều chỉnh cho phù hợp với thực tế; nhiều loại phân bón vô cơ lưu thông trên thị trường, nhưng chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia nên việc quản lý chất lượng đối với mặt hàng này còn gặp nhiều khó khăn; chưa được tiếp cận đầy đủ, kịp thời các thông tin về phạm vi chứng nhận của các tổ chức Chứng nhận hợp quy.

Cần sớm lập lại trật tự thị trường phân bón Việt Nam

Ông Nguyễn Như Cường - Phó Cục trưởng, Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: "Theo quy định của Nghị định 185/2013 về xử phạt các hành vi buôn bán hàng giả và Nghị định 115/2016 của Chính phủ về xử phạt hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả thì, phân bón giả chỉ được xác định khi 30% số phân bón được khẳng định giả và 70% số phân bón kém chất lượng. Nhưng, ở các nước, 10% phân bón giả đã xác định là phân bón giả rồi. Cơ chế xử phạt vừa thấp và yếu, do đó khó ngăn chặn phân bón giả. Nếu chúng ta có những chế tài xử phạt nghiêm minh thì không doanh nghiệp nào dám làm phân bón giả nữa".

Đại diện Hiệp hội Phân bón Việt Nam, ông Nguyễn Hạc Thúy - Phó Chủ tịch Hiệp hội thì cho rằng, theo Luật Sửa đổi, bổ sung 1 số điều của các Luật về thuế, số 71/2014/QH13, ngày 26/11/2014 nêu rõ, nông dân được giảm thuế VAT 5% khi mua phân bón trong khi đó các doanh nghiệp kinh doanh phân bón khi mua nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất thì không được khấu trừ từ thuế VAT nên buộc doanh nghiệp sản xuất phải cộng vào giá thành, dẫn đến giá phân bón cao hơn và người nông dân phải chịu. Không những vậy, Luật 71/2014/QH13 cũng góp phần dẫn đến việc phân bón nhập khẩu giá rẻ ồ ạt tràn vào trong nước.

Đại diện doanh nghiệp sản xuất phân bón, ông Lê Quốc Phong - Tổng Giám đốc Công ty CP Phân bón Bình Điền phân tích, thực trạng phân bón hiện nay tồn tại 2 vấn đề. Một là quy định về cơ sở sản xuất và hai là quy định về sản phẩm lưu thông trên thị trường. Muốn giải quyết 2 vấn đề này, cần phải có Luật Phân bón hoặc Pháp lệnh về phân bón. Cụ thể: Các cơ sở sản xuất phải có phòng phân tích và lưu trữ mẫu phân bón. Các cơ sở sản xuất, gia công cho các công ty khác cũng phải có đủ tiêu chuẩn như đơn vị sản xuất có sản phẩm lưu thông trên thị trường… Đối với sản phẩm lưu thông trên thị trường, cần phải có quy định rõ ràng về nhãn mác 1 loại phân bón cho phù hợp với tình hình mới, gần hoặc giống với quy định của IFA hoặc FAO. Ông Phong cho rằng, nên có định dạng chung cho từng loại phân bón và thống nhất chỉ có hai loại phân bón: vô cơ và hữu cơ để từ đó, chúng ta quy định thế nào là phân bón vô cơ, thế nào là hữu cơ, trong hữu cơ thì có hữu cơ vi sinh, khoáng…

Đã có rất nhiều ý kiến nêu ra tại hội nghị rằng, cần phải sửa đổi Nghị định 202/2013/NĐ-CP theo hướng trao quyền, phân cấp rõ ràng cho địa phương, lực lượng khác, đồng thời có quy chế phối hợp quy trách nhiệm rõ ràng cho từng cơ quan. Về vấn đề này, Bộ Công Thương cho hay, Bộ đang thực hiện sửa Nghị định 202 với 9 nội dung lớn, trong đó có nội dung phân cấp. Theo đó, sẽ phân cấp mạnh cho địa phương về cấp phép sản xuất phân bón, phân cấp hoạt động chứng nhận hợp quy, kiểm soát kiểm tra nhãn mác, quản lý hệ thống thị trường làm sao gắn trách nhiệm UBND tỉnh với quản lý phân bón trên địa bàn.

Một số hình ảnh tại Hội thảo: