Thu hồi, xử lý dầu nhớt thải: Trách nhiệm không của riêng ai

Việt Nam cũng như các quốc gia trên thế giới đều xếp dầu nhớt thải vào danh mục chất thải nguy hại với khả năng gây ô nhiễm rất lớn đối với sức khỏe con người, môi trường sống. Hiện nay, toàn thị trườ

Theo đánh giá của các nhà khoa học, một tấn nhớt thải hủy diệt môi sinh 1ha mặt đất hoăc 2km mặt nước. Từ đây có thể thấy xã hội đang phải đối đầu với một ẩn họa lớn lao. Ngay cả lượng nhớt thải đã thu gom tái chế ra các sản phẩm chất lượng thấp, cũng tiềm tàng rủi ro về công dụng và nguồn chất thải phụ kèm theo. Theo Tổng cục Môi trường thì dầu nhớt thải hiện nay đang là một mặt hàng có giá trị bởi chúng có thể tái chế. Chỉ mất 20 phút thì một lượng dầu nhớt thải để trở thành dầu tái chế và được đóng chai các thương hiệu dầu nhớt lớn và tung ra thị trường. Loại dầu nhớt tái chế này nhìn thoạt qua không khác gì về hình thức so với dầu nhớt nguyên chất nhưng nó gây hại rất lớn cho động cơ sử dụng. Ngoài ra, nếu dầu nhớt thải bị đổ ra môi trường thì lượng kim loại trong dầu nhớt có thể phát tán gây ra những hậu quả nặng nề về ô nhiễm môi trường và sức khỏe con người thông qua đường tiêu hóa và tiếp xúc trên bề mặt da.Chính vì thế mà việc thu hồi dầu nhớt thải để tái chế thành dầu nhớt gốc đã được nước Mỹ tiến hành vào những năm 30 của thế kỷ XX. Để tạo ra dầu nhớt gốc đạt chuẩn theo quy định của thế giới, nhà máy xử lý dầu nhớt thải đầu tiên ở Mỹ đã ra đời và đi vào hoạt động khoảng năm 1986. Và ngay ở khu vực Đông Nam Á, như Indonesia đã áp dụng công nghệ xử lý dầu nhớt của Mỹ, bằng việc cho ra đời nhà máy xử lý dầu nhớt thải vào năm 1995.

Hiện nay ở nước ta, nhiều cơ sở thu gom, xử lý dầu nhớt thải vẫn còn đang sử dụng công nghệ đốt thu gom dầu của Trung Quốc hoặc bắt chước công nghệ Trung Quốc. Các cơ sở này đang có nguy cơ cao rơi vào trường hợp phạm luật, bởi theo Quyết định 50/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 9/8/2013 Quy định về việc thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ thì các đơn vị cung cấp phải có trách nhiệm thu hồi dầu nhớt thải có sự giám sát của các cơ quan chức năng. Trên thực tế đã có khá nhiều doanh nghiệp tại các tỉnh Hải Phòng, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, TP. Hồ Chí Minh… bị lập biên bản vì mua bán, tái chế dầu nhớt thải trái phép.

Để khắc phục tình trạng trên, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Bùi Cách Tuyến đề nghị: “Trong thời gian tới, các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu dầu nhớt chủ động, phối hợp với các cơ sở phân phối, cơ sở thu gom, xử lý dầu nhớt thải và người tiêu dùng xây dựng và triển khai các chương trình cụ thể hơn nữa nhằm thực hiện trách nhiệm của nhà sản xuất đối với cộng đồng và môi trường, qua đó cũng góp phần xây dựng môi trường kinh doanh bền vững tại Việt Nam; các cơ quan nhà nước trong phạm vị chức năng, nhiệm vụ của mình tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu dầu nhớt và tái chế dầu nhớt thực hiện tốt các quy định của pháp luật môi trường tại Việt Nam”.

Hệ thống tái chế nhớt thải thành dầu gốc (API nhóm 1) 

Để làm rõ trách nhiệm của cộng đồng trong việc thu gom, xử lý dầu nhớt thải, TS. Nguyễn Văn Hưng - Vụ Chính sách và Pháp chế, Tổng cục Môi trường cho biết: Sản phẩm nói chung và sản phẩm dầu nhớt thải nói riêng từ lúc thu gom nguyên liệu, sơ chế, tinh chế, tiêu thụ, trở thành chất thải thì tất cả những người liên quan trực tiếp đến quy trình này từ nhà sản xuất, đơn vị phân phối, người bán, người mua đều có trách nhiệm. Bên cạnh trách nhiệm của Nhà nước, với những sản phẩm thải bỏ vì môi trường cần quy định về trách nhiệm rõ ràng của các bên liên quan như mua, bán, phân phối, thu gom, xử lý, tái chế sao cho phù hợp với Luật Môi trường. Từ ngày 01/7/2015, dầu nhớt thải và các quy định liên quan sẽ được áp dụng cụ thể kết hợp với tuyên truyền để cho người dân, doanh nghiệp thích ứng, chuẩn bị địa điểm thu gom, xử lý. Theo ông Nguyễn Văn Hưng, trong các công đoạn thu hồi, xử lý dầu nhớt thải thì việc xây dựng các điểm thu gom là rất quan trọng. Giải quyết vấn đề này, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần liên hệ với các làng nghề, các nhà sản xuất xe máy, ô tô và các đơn vị thu gom khác như dịch vụ sữa chữa để kết nối thu hồi sản phẩm dầu nhớt thải. Và Bộ Tài nguyên và Môi trường nên tiến hành hoạch định hệ thống thu gom dầu nhớt thải để đi vào hoạt động ổn định và phân phối theo cơ chế thị trường, thông báo minh bạch trên website của cơ quan nhà nước lẫn doanh nghiệp.

Đón đầu nhu cầu này, trong năm 2015, Công ty VN Oil sẽ đưa vào hoạt động một nhà máy xử lý dầu nhớt thải công nghệ của Mỹ tại huyện Nhà Bè, TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, với công suất 62.000 tấn/năm, nhà máy này chưa thể đáp ứng nhu cầu xử lý dầu nhớt thải của khu vực Đông Nam bộ, bởi lẽ dầu nhớt thải thực tế trong khu vực này đạt khoảng 250.000 tấn/năm. Công ty VN Oil cho biết, đang có kế hoạch nâng công suất của nhà máy xử lý dầu nhớt thải tại Nhà Bè lên mức 124.000 tấn/năm và khảo sát xây dựng nhà máy tại Đà Nẵng và Hà Nội vào năm 2017, song cũng khó đáp ứng nhu cầu xử lý dầu nhớt thải của toàn thị trường Việt Nam.

Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến cho biết: Nhà nước sẽ có nhiều chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp trong việc xử lý tái chế dầu nhớt thải, nhằm thu hút các nhà đầu tư vào lĩnh vực này. Tuy vậy, trước mắt việc triển khai cụ thể cần được cán bộ công tác trong lĩnh vực môi trường có lộ trình và hướng dẫn cho doanh nghiệp nắm bắt việc thu gom dầu nhớt thải để giảm thiểu sức ép về môi trường. Đối với các sản phẩm cần thu gom xử lý và tái chế nói chung và dầu nhớt thải nói riêng thì các đơn vị tham gia sẽ được nhà nước tạo điều kiện thuận lợi về việc hướng dẫn quy trình xanh, cấp đất…