Ngày 19/11, tại trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đã chủ trì hội nghị lấy ý kiến hoàn thiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 (Quy hoạch Điện VIII).
Tham dự có lãnh đạo một số bộ, ngành, tập đoàn lớn (EVN, PVN, TKV) và các chuyên gia, nhà khoa học và đại diện một số tổ chức quan tâm đến phát triển năng lượng: Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu, Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam VBF, Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, Liên minh Năng lượng bền vững tại Việt Nam.
Giữ đúng cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26
Theo báo cáo của Bộ Công Thương do Thứ trưởng Đặng Hoàng An trình bày, trên cơ sở chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành tại cuộc họp về Quy hoạch Điện VIII ngày 5/11/2021, Bộ Công Thương thực hiện tính toán bổ sung thêm phương án phát triển nguồn điện (Phương án điều hành tháng 11/2021) có xem xét tới yếu tố dự phòng khi tỷ lệ thực hiện nguồn điện không đạt 100% so với quy hoạch, đồng thời xem xét giảm nguồn điện than theo tinh thần của Hội nghị COP26, để xin ý kiến các cơ quan, tổ chức, địa phương và các chuyên gia, các nhà khoa học.
So với dự thảo Quy hoạch tháng 3/2021, phương án điều hành trong Dự thảo tháng 11/2021 đã thể hiện xu hướng phát triển các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, phù hợp cam kết cắt giảm khí CO2 tại Hội nghị COP26. Cụ thể, Phương án điều hành trong Dự thảo tháng 11/2021 đề xuất công suất nguồn đến năm 2030 giảm khoảng trên 24.000 MW (từ khoảng 180.000 MW xuống 156.000 MW), đến 2045 giảm khoảng 36.000 MW (từ 369.500 MW xuống 333.500 MW).
Thứ trưởng Đặng Hoàng An nhấn mạnh một số quan điểm lớn trong Quy hoạch Điện VIII là giảm điện than; phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, chú ý bảo đảm hiệu quả, hài hòa, cân đối của hệ thống. Điện gió ngoài khơi đóng vai trò quan trọng, sẽ được tập trung ưu tiên trong giai đoạn tới. Sẽ xem xét lại việc phát triển điện mặt trời, hiện có nhược điểm là có số giờ vận hành hạn chế (tương đương 4h/ngày), chưa có hệ thống lưu trữ năng lượng. “Chỉ cần một đám mây đi qua là giảm 40% công suất”, Thứ trưởng Đặng Hoàng An lấy ví dụ. Trong khi đó, thời điểm dùng nhiều điện nhất là vào chiều tối (từ 5h chiều đến 10h tối).
Quan điểm nữa trong Quy hoạch Điện VIII là tính toán cân đối nguồn – tải theo vùng miền, hạn chế truyền tải điện đi xa, hạn chế thấp nhất truyền tải điện liên vùng (qua tính toán, so với dự thảo quy hoạch trước, lần này, cắt giảm hàng nghìn km đường dây 500 KV phải xây mới). Bên cạnh đó, bảo đảm dự phòng từng miền ở mức độ hợp lý, đặc biệt là ở miền Bắc, trong bối cảnh hiện nay tốc độ tăng trưởng điện năng tiêu thụ của miền Bắc cao nhất trong 3 miền.
Phát biểu tại Hội nghị, cơ bản các ý kiến đánh giá cao dự thảo Quy hoạch lần này, thể hiện sự chuẩn bị khá công phu. Các ý kiến đánh giá cao việc Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Bộ Công Thương đã rất công khai, cầu thị, thận trọng cân nhắc kỹ nhiều yếu tố, lắng nghe các ý kiến để hoàn thiện Quy hoạch Điện VIII với chất lượng cao nhất.
Các ý kiến cũng đề xuất giải pháp nhằm xác định tổng công suất nguồn và tỷ lệ dự phòng phù hợp; bố trí nguồn điện hợp lý, cân đối giữa các vùng, miền để tiết kiệm tối đa đầu tư hệ thống truyền tải; giải pháp và lộ trình chuyển đổi từ các nguồn năng lượng hóa thạch sang các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; tỷ lệ từng loại nguồn điện trong hệ thống điện quốc gia…
“Chúng tôi đặc biệt đánh giá cao cam kết “Net Zero” vào năm 2050 của Việt Nam tại COP26 vừa qua, thể hiện vai trò lá cờ đầu của Việt Nam trong công cuộc chuyển đổi sang nền năng lượng sạch tại Đông Nam Á”, ông Mathias Hollander, Quản lý cấp cao của Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu (GWEC), tổ chức bao gồm hơn 1.500 doanh nghiệp và tổ chức trong lĩnh vực điện gió trên thế giới, nói.
Dẫn báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), ông cho biết, Việt Nam có thể phát triển từ 5-10 GW gió ngoài khơi đến năm 2030, tạo ra khoảng 60 tỷ USD tổng giá trị gia tăng cho cả nền kinh tế. Nhờ có nguồn điện gió mạnh, các dự án điện gió ngoài khơi tại Việt Nam có thể đạt hệ số công suất lớn hơn 50% - tương đương với hệ số công suất của thủy điện.
Hiện nay, các công nghệ của điện gió ngoài khơi đang được cải tiến với tốc độ nhanh hơn so với công nghệ áp dụng cho các nguồn năng lượng khác, vượt xa dự báo của Chính phủ các nước. “GWEC rất mong được hợp tác với Chính phủ Việt Nam và Bộ Công Thương để phát triển chính sách có thể đưa hệ thống năng lượng tái tạo của Việt Nam ra khơi”, ông Mathias Hollander khẳng định.
Đại diện Liên minh Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam (VBF), bà Virginia B.Foote đánh giá cao cam kết của Việt Nam tại COP26, việc xây dựng Quy hoạch Điện VIII cũng như mối quan hệ hợp tác với các doanh nghiệp. “Chúng tôi tán thành việc mở rộng các dự án năng lượng tái tạo trong những thập niên tiếp theo. Chúng tôi cũng thống nhất phương hướng hạn chế dần các dự án nhiệt điện than mới trong Quy hoạch Điện VIII”.
Bà Virginia B.Foote đề nghị có giải pháp tiến cận nguồn vốn linh hoạt bởi các tiến bộ công nghệ diễn ra hằng ngày; có kế hoạch thu xếp vốn tài chính nhanh chóng vào các dự án. Cùng quan điểm, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam (AMCHAM) góp ý cần có chính sách để mở rộng khả năng tham gia của tư nhân vào các dự án điện, như cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp.
Ông Hoàng Xuân Lương đại diện Ban điều hành Liên minh Năng lượng bền vững tại Việt Nam (VSEA) cho rằng, chúng ta đứng trước thời cơ đón bắt bước phát triển quốc tế để tiến nhanh hơn vào phát triển xanh. Ông lấy ví dụ về Nam Phi, từ 85% phụ thuộc điện than, sau một Hội nghị COP, đã tận dụng hỗ trợ quốc tế và chuyển hướng sang năng lượng tái tạo.
Ông Hoàng Xuân Lương kiến nghị, cách xây dựng quy hoạch là không "bó cứng" sự phát triển. “Trong quy hoạch, chúng ta chỉ nên xây dựng mục tiêu tổng công suất, còn cơ cấu chi tiết thì để các địa phương sắp xếp phù hợp”.
Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh cho rằng, cần xác định vừa qua chưa phát triển năng lượng xanh là do nguồn vốn hay do cơ chế, chính sách. Về an ninh năng lượng, nên đưa vào chính sách về an ninh năng lượng tự nhiên như gió, biển, mặt trời,... với thứ tự ưu tiên phát triển trong quy hoạch.
Hiệu quả, hợp lý, “không để thừa, không để thiếu”
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cảm ơn và đánh giá cao những ý kiến chất lượng với tinh thần xây dựng, trách nhiệm cao của các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các tổ chức quốc tế.
Theo Phó Thủ tướng, Quy hoạch Điện VIII là quy hoạch ngành quốc gia có vai trò đặc biệt quan trọng, tạo lập và bảo đảm định hướng phát triển bền vững, hiệu quả ngành Điện lực Việt Nam, đảm bảo an ninh năng lượng, là tiền đề cho việc thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước trong thời kỳ tới.
Do đó, Quy hoạch Điện VIII phải được tính toán một cách khoa học, kỹ lưỡng, cân nhắc tất cả các yếu tố để đảm bảo mục tiêu cung ứng đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia; phù hợp với những tiến bộ của khoa học, kỹ thuật trong lĩnh vực năng lượng điện và xu thế thời đại; thực hiện những cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về bảo vệ môi trường, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội cân đối giữa các vùng, miền, địa phương.
Phó Thủ tướng khẳng định, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn rất cầu thị, sẵn sàng lắng nghe, tiếp thu những ý kiến xây dựng, trách nhiệm của các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức quốc tế. Tính từ tháng 3/2021, Bộ Công Thương đã liên tục cập nhật, hoàn thiện, trình xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ 3 phiên bản Quy hoạch Điện VIII với những điều chỉnh rất quan trọng.
Với phiên bản Quy hoạch Điện VIII xin ý kiến hôm nay, các chuyên gia, nhà khoa học đã thống nhất xác định tổng công suất nguồn điện đến năm 2030 là khoảng 155.000 MW, giảm hơn 28.000 MW so với phương án trình tháng 3/2021, tương đương giảm gần 800.000 tỷ đồng đầu tư. Nếu không tính điện mặt trời, hệ số dự phòng toàn quốc giảm từ hơn 69% xuống còn 43%, bảo đảm an toàn hệ thống.
Cơ cấu nguồn điện phù hợp hơn, giảm năng lượng hóa thạch, tăng năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, đặc biệt là có phương án tăng điện gió trong tổng cơ cấu. Các chuyên gia cũng đồng thuận cao về việc không tính điện mặt trời vào tổng cân đối của hệ thống điện quốc gia do đặc điểm hạn chế về thời điểm, thời gian và đặc tính không ổn định, chưa có giải pháp lưu trữ ổn định của loại hình năng lượng này. Do đó, sẽ khuyến khích phát triển điện mặt trời để đáp ứng các yêu cầu tự sản xuất, tự tiêu dùng.
Phó Thủ tướng cũng nhất trí với nhận định của các chuyên gia, nhà khoa học về việc dự thảo Quy hoạch Điện VIII đã có bước định hình quan trọng về tư duy và giải pháp bố trí nguồn điện phù hợp với đặc điểm từng vùng, miền; hạn chế tối đa đầu tư đường dây và thất thoát trong công tác truyền tải. Theo đó, đã giảm hơn 6.600 km đường dây truyền tải, tương đương khoảng hơn 250.000 tỷ đồng đầu tư.
Trong thời gian tới, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương tiếp tục tổ chức các hội nghị, hội thảo để tiếp thu ý kiến góp ý, hoàn thiện dự thảo Quy hoạch Điện VIII.
Trong đó, bám sát để có lộ trình phù hợp thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải các-bon, bảo vệ môi trường. Nghiên cứu các cơ chế, chính sách, giải pháp để sử dụng hiệu quả, hợp lý hơn nguồn năng lượng mặt trời, trong đó ưu tiên phát triển các công nghệ lưu trữ; tập trung phát triển các khu, cụm công nghiệp tại các khu vực có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời; có cơ chế, chính sách phù hợp để hỗ trợ phát triển điện gió ngoài khơi; cơ chế huy động nguồn vốn để phát triển nguồn điện. Đề xuất, làm rõ thêm các phương án để điều hành, đảm bảo an toàn hệ thống.
Phó Thủ tướng Lê Văn Thành khẳng định, Việt Nam quyết tâm chuyển đổi dần, từng bước sang các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Trong xây dựng và phê duyệt quy hoạch, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ sẽ bảo đảm tuyệt đối minh bạch, khách quan, vì lợi ích chung của đất nước, của nhân dân.
Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ có một hội nghị với các địa phương để thống nhất bố trí các dự án nguồn điện phù hợp với đặc điểm riêng của từng vùng, miền, địa phương./.