Chuyện chiều thứ 6: Mặn hơn nước mắt

Sáng ra tỉnh giấc bằng một bài khóc như hồi ông chết của má. Còn ba thì ngồi trân trân nhìn vườn cây kiểng 20.000 gốc chỉ qua một đêm mà bỗng cháy lá, tả tơi, tàn tạ không biết đâu mà kể. Má than hờ hờ: “Ôi ông ơi phải chi mình đừng tưới cái nước cuối cùng. Nước sông đã hóa nước muối tự bao giờ???”.
nut ne
Ruộng lúa cháy khô

Chuyện đã cũ, mấy năm nay rồi nhưng tình trạng nước mặn xâm thực ở Bến Tre chưa có gì thay đổi, có phần nặng hơn. Đầu tiên là nghe bà con Trà Vinh than trời nhưng đến giờ, Bến Tre lại đang là nơi chịu đựng hạn mặn khốc liệt nhất. Tất cả đều đắng, chát: nước tưới ruộng, vườn; nước sinh hoạt, nấu ăn, tắm giặt, đều mặn. Người bạn Bến Tre kể  tôi nghe chuyện cô “gặp mặn”, súc miệng như ngậm muối, tắm cũng gặp nước mặn, dội bao nhiêu nước cũng cứ rít rít, không sao tẩy hết.

Nhưng rõ rệt nhất là nạn nước mặn xâm nhập ở khu vực Chợ Lách. Hoa kiểng Chợ Lách là thương hiệu nổi bật của tỉnh Bến Tre, ngoài dừa. Bến Tre có đặc điểm sinh thái bao gồm 3 khu vực: nước ngọt, nước mặn và nước lợ nhưng năm nay, nước mặn xâm nhập sớm và sâu rất khốc liệt. Lâu nay, Chợ Lách là khu vực nước ngọt quanh năm, cho đến năm 2016, bị một trận xâm nhập mặn hết hồn. Vì lần đầu, quá bất ngờ nên cả dân lẫn chính quyền đều “đứng hình” hết.

Tiêu biểu là chuyện của một nhà kinh doanh cây kiểng lớn bậc nhất ở đây, hôm đó, chuẩn bị giao 20.000 cây kiểng theo hợp đồng mấy tỉ. Chủ nhà cẩn thận cho tưới lần cuối, không hề biết là nước sông lúc đó quá mặn. Kết quả là ngày hôm sau toàn bộ số cây trên đã bị cháy lá, hợp đồng bị hủy, thiệt hại trắng. Lúc ấy, cả huyện chỉ có một máy đo độ mặn của phòng nông nghiệp huyện. Sau hậu quả nặng nề của đợt hạn mặn 2016, năm nay tuy nước mặn đến sớm hơn, vào sâu hơn nhưng người dân đã được cảnh báo trước nên hậu quả ít hơn.

lu tru nuoc
Lu trữ nước của bà con nông dân

Gần đây có đoàn chuyên gia do của Đại học Harvard Kennedy dẫn đầu đến làm việc ở Bến Tre. Khi đoàn đến, độ mặn trên sông khu vực này là trên 3‰, còn các ao trữ nước ngọt của dân thì độ mặn cũng tăng lên trên 1‰ do nước bị bốc hơi. Người dân phải mua nước ngọt từ các xà lan mang nước từ thượng nguồn với giá 60.000đ/m3. Họ cũng dùng nước ngầm để tưới hoa kiểng (độ mặn phải dưới 0.5‰). Tuy nhiên số lượng sử dụng nước ngầm rất ít vì khi khoan giếng lấy nước, phải sâu trên 500m, chi phí khoảng 120 triệu/lỗ khoan, mà chất lượng nước ngầm, về các tiêu chí như mùi, kim loại nặng cũng không đạt chuẩn.

Thiệt là tiến thoái lưỡng nan cho nông dân! Một chủ cơ sở cho biết, với diện tích 1,8 hecta, mỗi ngày phải chi 3 triệu đồng mua nước tưới, nếu tình trạng kéo tới tháng 4 thì bà chủ chết trước đám cây!

cay coi
Cây cối héo úa

Chính quyền địa phương đã có rất nhiều nỗ lực để hỗ trợ người dân. Họ đã cho lập các nhóm trên mạng để chia sẻ thông tin kịp thời về độ mặn tại các nơi và nay, các ủy ban xã cũng đã có máy đo độ mặn. Chính quyền cũng đã làm các túi chứa nước ngọt dự trữ với giá thành 2.4 triệu/túi dung tích 15 m3. Các túi này giúp hạn chế thoát hơi nước và rất hữu ích với những hộ sản xuất nhỏ. Một anh cán bộ huyện cho hay, độ mặn trên sông luôn thay đổi, khi con triều biển thấp, nước ngọt từ thưởng nguồn sẽ về, ngay khi đó các hộ nông dân có thể bơm lên các túi chứa nước, và túi giúp tránh được nước bốc hơi nên nước trong túi không bị tăng độ mặn.

Tỉnh đang có các dự án hồ chứa nước ngọt và cống ngăn mặn lớn có thể giúp cải thiện tình hình, trong đó có dự án Quản lý nước tỉnh Bến Tre do nguồn vốn JICA tài trợ một phần...

Các giải pháp cũng phải có vốn và thời gian. Còn hiện tại, hoàn cảnh người nông dân khá khó khăn.

Vì một loại nước mặn hơn cả nước mắt!

VKH