Thực hiện tổng nguồn xăng dầu tối thiểu đúng kế hoạch
Báo cáo tại cuộc họp cho thấy, tổng nguồn xăng dầu tối thiểu năm 2022 được Bộ Công Thương giao cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu thực hiện tổng cộng là 20.722.039 m3/tấn xăng dầu các loại.
Trong đó, lượng xăng là 8.138.000 m3 (gồm nhập khẩu 834.000 m3); Dầu diesel 11.342.000 m3 (gồm nhập khẩu 3.585.000 m3); Dầu Mazut 400.000 tấn (gồm nhập khẩu 400.000 tấn); Dầu hỏa 30.000 m3 (gồm nhập khẩu 30.000 m3); Jet A1 812.000 m3 (gồm nhập khẩu 516.000 m3); Xăng tàu bay 39 m3 (nhập khẩu hoàn toàn).
Ngày 24/2/2022, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 242/QĐ-BCT về việc giao sản lượng nhập khẩu xăng dầu tăng thêm trong Quý II/2022 cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu để bù đắp sản lượng thiếu hụt do nguồn cung xăng dầu trong nước không đạt kế hoạch, bảo đảm đủ nguồn xăng dầu cho nhu cầu phát triển kinh tế xã hội và phục hồi kinh tế đất nước. Theo đó, 10 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu đã được giao nhập khẩu tăng thêm 2.400.000 m3 xăng dầu, bao gồm 840.000 m3 xăng và 1.560.000 m3 dầu.
Theo báo cáo tổng hợp từ các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, các thương nhân đã thực hiện tổng nguồn xăng dầu mặt đất (xăng, diesel, dầu hỏa, dầu mazut) trong 9 tháng đầu năm 2022 đạt khoảng 17.238.335 m3/tấn.
Cụ thể, lượng xăng thực hiện là 7.471.123 m3 (đạt khoảng 91,8% tổng nguồn xăng được giao); Diesel 9.472.467 m3 (đạt khoảng 83,5% tổng nguồn diesel được giao); Mazut 270.122 tấn (đạt khoảng 67,5% tổng nguồn mazut được giao); Dầu hỏa 24.623 m3 (đạt khoảng 82,1% tổng nguồn dầu hỏa được giao).
Như vậy, hết quý III, các thương nhân đầu mối đã thực hiện được khoảng 83% kế hoạch tổng nguồn tối thiểu năm 2022. Nếu tính cả lượng giao nhập khẩu tăng thêm theo Quyết định 242 thì con số này là 75%.
Ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương thông tin, đối với mặt hàng chủ đạo là xăng và diesel, một số thương nhân thực hiện tổng nguồn gần đạt, thậm chí vượt so với tổng nguồn tối thiểu được giao.
Ví dụ như Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam đạt 99,6% đối với xăng và 95,9% đối với diesel; Tổng công ty Dầu Việt Nam - CTCP đạt 100,3% đối với xăng và 83,4% đối với diesel; Công ty TNHH MTV Dầu khí TP. Hồ Chí Minh đạt 93,2% đối với xăng và 167,0% đối với diesel; Công ty Cổ phần Thương mại dầu khí Đồng Tháp đạt 96,2% đối với xăng và 74,9% đối với diesel; Tổng Công ty Thương mại Xuất nhập khẩu Thanh Lễ - CTCP đạt 119,0% đối với xăng và 119,4% đối với diesel; Công ty TNHH một thành viên Tổng công ty xăng dầu Quân đội đạt 123,5% đối với xăng và 127,8% đối với diesel…
Mặt khác, một số thương nhân đã không thực hiện tổng nguồn tối thiểu được giao: Công ty TNHH Sản xuất - Thương mại Hưng Phát; Tổng Công ty Thương mại Sài Gòn - TNHH một thành viên; Công ty Cổ phần Nhiên liệu Phúc Lâm (mặt hàng diesel); Công ty TNHH Xăng dầu Giang Nam; Công ty TNHH Trung Linh Phát (mặt hàng xăng); Công ty Cổ phần Phúc Lộc Ninh.
Để đảm bảo nguồn cung xăng dầu phục vụ nhu cầu thị trường, Bộ Công Thương dự kiến phân giao tổng nguồn xăng dầu tối thiểu (bao gồm nhập khẩu, mua từ các nhà máy lọc dầu trong nước và tự sản xuất, pha chế) cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trong Quý IV/2022 là 5.500.000 m3/tấn; bình quân 1.833.333 m3/tấn/tháng.
Trong đó, lượng xăng là 2.248.066 m3, bình quân 749.355m3/tháng; Diesel 3.133.149 m3, bình quân 1.044.383 m3/tháng; Mazut 110.497 tấn, bình quân 36.832 tấn/tháng; Dầu hỏa 8.287 m3, bình quân 2.762 m3/tháng.
Việc phân giao được thực hiện căn cứ vào tỷ trọng tổng nguồn đã phân giao đầu năm 2022 cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu và đã có danh sách với số lượng hạn mức cụ thể đến từng thương nhân đầu mối.
Chi phí chậm điều chỉnh, doanh nghiệp nản vì lỗ
Phát biểu tại cuộc họp, ông Bùi Ngọc Bảo - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng có lẽ chưa khi nào cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vất vả như năm nay, trong bối cảnh vô cùng dị biệt.
“Cho tới thời điểm này sức chịu đựng của các doanh nghiệp có thể nói rất kiên cường, đặc biệt các doanh nghiệp đầu mối”, ông Bùi Ngọc Bảo chia sẻ.
Liên quan đến việc đứt gãy nguồn cung cục bộ ở một số địa phương, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam phân tích 3 nguyên nhân:
Thứ nhất, theo quy định tại Nghị định 95/2021/NQ-CP, các doanh nghiệp đầu mối đăng ký sản lượng xăng dầu năm sau trên cơ sở tình hình tiêu thụ xăng dầu năm trước. Trong khi đó, năm 2021, dịch bệnh diễn biến phức tạp, sản lượng tiêu thụ xăng dầu thấp, dù đã cân đối và xét đến biến động khó lường.
Thứ hai, diễn biến thị trường trong năm 2022 dị biệt, đặc biệt giá xăng dầu thế giới có biến động quá lớn, không chính sách nào có thể bao phủ được diễn biến giá và tình hình địa chính trị năm nay.
“6 tháng đầu năm giá tăng, lượng dự trữ vẫn còn nên không có biến động lớn, nhưng bắt đầu Quý III, giá xăng dầu có đà suy giảm, cần nhìn thẳng vào sự thật là tồn kho đủ, nhưng rất tối thiểu”, ông Bùi Ngọc Bảo thẳng thắn chỉ ra.
Lý do lớn nhất ở đây, mà Hiệp hội đã đề xuất giải quyết tháo gỡ nhiều lần, là các chi phí hoạt động của doanh nghiệp chưa được điều chỉnh sát với thực tế.
Tựu chung lại, các chi phí này chia làm 2 loại chính: Chi phí lưu thông xăng dầu (đưa hàng bán ra thị trường từ thương nhân đầu mối đến thương nhân phân phối và đến cửa hàng bán lẻ); Chi phí tạo nguồn (gồm giá thế giới, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam, premium trong nước, chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng,…).
Trong khi chi phí lưu thông xăng dầu đã được áp dụng từ năm 2014 đến nay và chưa được sửa đổi dù Hiệp hội, các doanh nghiệp đã kiến nghị liên tục, thì chi phí tạo nguồn đáng lẽ cần được điều chỉnh và áp dụng từ tháng 7, nhưng đến tháng 10 mới được áp dụng, chậm đến 3 tháng (đối với việc nhập khẩu).
Sự chậm trễ này khiến doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu thiệt hại lớn: Doanh nghiệp lấy hàng trong nước lỗ 600 đồng/lít xăng, còn doanh nghiệp nhập khẩu lỗ tới 650 đồng/lít.
“Chỉ trong khâu tạo nguồn đã lỗ khoảng 2.000 tỷ đồng, đây chính là lí do doanh nghiệp ngần ngại. Cộng thêm yếu tố thời tiết không thuận lợi, vận chuyển hàng khó khăn, nên doanh nghiệp chỉ nhập hàng đủ mức thực hiện đúng nhiệm vụ chính trị, không nhập dư”, ông Bùi Ngọc Bảo phân tích.
Ông Bảo cũng cho rằng, với tổng nguồn xăng dầu tối thiểu mà Bộ Công Thương dự kiến phân giao cho các doanh nghiệp trong Quý IV, thì chắc chắn các doanh nghiệp sẽ phải nhập khẩu thêm. Với giá cả hiện nay, trong Quý IV premium đang ở mức khoảng 10 USD, như vậy doanh nghiệp sẽ phải chịu lỗ khoảng hơn 1.000 đồng/lít xăng dầu, điều này doanh nghiệp không thể thực hiện được. Chưa kể đến, việc tiếp cận nguồn vốn khó khăn, các ngân hàng chỉ cho vay khi phương án nhập khẩu có lợi nhuận.
Để đảm bảo các doanh nghiệp có khả năng nhập khẩu theo đúng tiến độ và số lượng được phân giao, đại diện Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng cần có giải pháp triệt tiêu chênh lệch về chi phí tạo nguồn giữa nhập khẩu với nhập nguồn trong nước bằng cách lấy Quỹ bình ổn giá (BOG) để bù trực tiếp vào premium nhập khẩu. Mặt khác, đề xuất Bộ Công Thương thống nhất với Bộ Tài chính rút ngắn thời gian rà soát các loại chi phí, từ tần suất 6 tháng/lần giảm xuống 3 tháng/lần để kịp thời cắt lỗ cho doanh nghiệp.
Tại cuộc họp, các doanh nghiệp cũng cho rằng khó khăn lớn nhất của mình hiện nay nằm ở các chi phí chưa được tính toán thỏa đáng và room tín dụng hạn chế khiến doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn nhập hàng.
Nhiều nỗ lực gỡ khó cho doanh nghiệp
Khẳng định Bộ Công Thương luôn đồng hành với doanh nghiệp, ông Trần Duy Đông cho hay, một trong những điểm mới của Nghị định 95 là đã quy định việc báo cáo xem xét, điều chỉnh sớm các yếu tố cấu thành giá cơ sở hoặc giá xăng dầu trong trường hợp có “biến động bất thường”. Do vậy, vừa qua, trong công văn gửi Bộ Tài chính, Bộ Công Thương đã phải nhấn mạnh yếu tố “bất thường” để Bộ Tài chính có cơ sở giải quyết, tháo gỡ sớm cho doanh nghiệp.
Đối với đề xuất dùng Quỹ BOG bù cho premium nhập khẩu, lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước phân tích: “Phải xác định bản chất Quỹ BOG là gì? Việc trích sử dụng Quỹ BOG đã có 1 thông tư quy định trong nghị định và phải chi đúng mục đích. Do đó, việc kiến nghị dùng Quỹ Bình ổn giá để chi cho chi phí tạo nguồn thì Bộ Công Thương sẽ ghi nhận và trao đổi lại với Bộ Tài chính để thực thi đúng quy định”.
Đối với các ý kiến về tổng nguồn, Bộ Công Thương sẽ làm việc lại với doanh nghiệp để làm sao việc giao tổng nguồn khoa học và phù hợp nhất với điều kiện thực tế. Quan trọng nhất là đảm bảo đủ tổng nguồn phục vụ cho sản xuất và tiêu dùng trong quý IV.
Một lần nữa ghi nhận nỗ lực to lớn của các cấp, các ngành và đặc biệt của các doanh nghiệp đầu mối trong việc đảm bảo nguồn cung và ổn định thị trường xăng dầu thời gian qua, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết, ở góc độ của mình, Bộ Công Thương đang tiếp tục phối hợp với các bên để có những giải pháp chính đáng, phù hợp hơn nữa với thực tế. Dù vậy, Bộ Công Thương không phải đơn vị duy nhất có trách nhiệm và thẩm quyền quyết định được tất cả các vấn đề liên quan đến quản lý hoạt động kinh doanh và điều hành thị trường xăng dầu.
Đặc biệt, sau rất nhiều lần Bộ Công Thương đề xuất với Bộ Tài chính, Thủ tướng Chính phủ, tháng 10 vừa qua, premium và chi phí đưa xăng dầu từ các nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng đã được điều chỉnh. Chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam dù đã được điều chỉnh từ 10/7, nhưng sau 3 tháng đến nay đã tiếp tục tăng rất cao và Bộ Công Thương đang tiếp tục đề xuất điều chỉnh kịp thời để tháo gỡ cho doanh nghiệp.
Thứ trưởng đánh giá, vừa qua, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam đã làm tốt việc tổng hợp các ý kiến và đại diện cho các doanh nghiệp xăng dầu Việt Nam.
“Chúng tôi mong Hiệp hội nhanh hơn, kịp thời hơn nữa, gửi trực tiếp các kiến nghị đến các Bộ, ngành theo đúng chức năng, nhiệm vụ để các Bộ, ngành phối hợp với nhau giải quyết, hoặc đề xuất lên cấp có thẩm quyền cao hơn. Với chức năng nhiệm vụ của mình, Bộ Công Thương sẽ tích cực phối hợp để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nhấn mạnh.
Trong bối cảnh khó khăn chung, Bộ Công Thương cũng đề nghị thương nhân đầu mối có sự chia sẻ trong chính cộng đồng doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu để hỗ trợ nhau kịp thời, giảm bớt áp lực cho các thương nhân phân phối, đại lý, tổng đại lý. Đồng thời, các thương nhân cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa với địa phương, tháo gỡ vướng mắc trong đúng chức trách của mình.
Đảm bảo nguồn cung trong mọi tình huống
Phát biểu kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhận định, đây là cuộc họp đặc biệt quan trọng sau cuộc họp ngày 12/10 do Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải chủ trì.
Chia sẻ với những khó khăn và thiệt thòi của các doanh nghiệp đầu mối trong bối cảnh tình hình năng lượng trên thế giới có nhiều bất ổn như hiện nay, Bộ trưởng hoan nghênh tinh thần và trách nhiệm của các đơn vị đầu mối đã đảm bảo nguồn cung xăng dầu ra thị trường.
Song, Bộ trưởng khẳng định, xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện và là vật tư chiến lược. Do vậy, các doanh nghiệp dù trong bất cứ hoàn cảnh nào đều phải nỗ lực góp phần đảm bảo, không được thiếu nguồn cung xăng dầu cho đất nước.
“Đây không chỉ đơn thuần là an ninh kinh tế, mà còn là an ninh quốc gia, trật tự xã hội”, người đứng đầu Bộ Công Thương nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội và các Bộ, ngành chức năng các địa phương đã, đang và tiếp tục có những chia sẻ, quan tâm đến các doanh nghiệp để đảm bảo nguồn cung cũng như hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.
Tuy nhiên, giữa tháng 10 vừa qua đã xảy ra hiện tượng thiếu nguồn cung xăng dầu cục bộ tại một số khu vực.
Thông qua các ý kiến phát biểu tại cuộc họp, có thể thấy, nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là do khan hiếm nguồn cung trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là nhập khẩu nguyên liệu thô từ nước ngoài. Cùng đó là biên độ dao động lớn của giá xăng dầu gây rủi ro cho doanh nghiệp; các loại chi phí định mức tuy đã được điều chỉnh nhưng chưa phản ánh sát và đầy đủ; hạn mức tín dụng thấp và tỷ giá USD/VND liên tục tăng cao gây khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn.
Để trả lời câu hỏi vì sao đứt gãy cục bộ, cũng cần nhìn vào các nguyên nhân khác như: Một số thương nhân phân phối, cửa hàng bán lẻ xăng dầu không có hợp đồng dài hạn, hoạt động nhỏ và và không chuyên nghiệp, không chia sẻ lợi ích và rủi ro với đầu mối; Room tín dụng hạn chế, cộng với cơn “địa chấn” về chứng khoán, bất động sản thời gian qua phần nào cũng có ảnh hưởng nhất định đến khả năng nhập hàng, tiếp cận vốn của doanh nghiệp; Việc siết chặt thị trường, triệt phá các đường dây xăng dầu trôi nổi;…
“Bất kể là doanh nghiệp nào, nếu lần thứ nhất kiểm tra, không thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ của mình thì sẽ bị xử phạt hành chính. Đến lần thứ 2 khi kiểm tra vẫn vi phạm thì sẽ phạt nhiều hơn theo quy định của pháp luật và nếu tiếp tục vi phạm các quy định trong Nghị định 95 trong 2 năm thì không chỉ xử phạt hành chính mà còn thu hồi giấy phép”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.
Một nguyên nhân nữa là do thiếu nguồn vốn để thanh toán. Vì vậy, các ngân hàng cũng thấy cần phải siết lại room cho vay đối với các doanh nghiệp.
Để ổn định thị trường, đảm bảo cung ứng xăng dầu ổn định và thông suốt, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị các doanh nghiệp đầu mối, các cơ quan chức năng tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trong những tháng còn lại năm 2022 và đầu năm 2023:
Thứ nhất, các doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối cần tiếp tục quán triệt yêu cầu nhiệm vụ của mình theo quy định tại Nghị định 83 và Nghị định 95. Đó là đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho cả nước trong mọi hoàn cảnh, thực hiện ít nhất bằng kế hoạch sản lượng được phân giao và động viên các doanh nghiệp nâng công suất để đáp ứng nhu cầu nguồn cung tại các nhà máy sản xuất trong nước. Các doanh nghiệp sản xuất cần phải chuyên nghiệp và áp dụng kỷ luật khắt khe hơn với doanh nghiệp đầu mối để kế hoạch sản xuất và kế hoạch phân phối ăn khớp với nhau, tránh tình trạng ký hợp đồng xong để đấy, không giao hàng hoặc không mua hàng đúng cam kết.
Thứ hai, trong mọi tình huống dù giá cao hay giá thấp, dù rủi ro cao hay thấp, đều phải thực hiện đầy đủ, nghiêm túc chức năng, nhiệm vụ của mình là thực hiện đủ sản lượng được phân giao từ đầu năm và phân giao bổ sung điều chỉnh vào tháng 2, tháng 10.
Thứ ba, các doanh nghiệp đầu mối khẩn trương lên kế hoạch sản xuất, nhập khẩu xăng dầu cụ thể cho từng tuần, từng tháng, từng quý và cả năm theo kế hoạch phân giao của Bộ, nhất là thời điểm cuối năm, tại các nước khu vực Châu Âu, nhu cầu về xăng dầu, khí đốt vào mùa đông sẽ tăng cao, dẫn đến nguồn cung cho chúng ta bị thu hẹp. Các doanh nghiệp phải phấn đấu đạt mức tối thiểu theo kế hoạch phân giao.
Ngoài ra, các doanh nghiệp đầu mối, kể cả các thương nhân phân phối phải bảo đảm lượng dự trữ thương mại theo đúng quy trình, quy định.
Thứ tư, các doanh nghiệp đầu mối và thương nhân phân phối sẽ phải triển khai ứng dụng phần mềm quản lý trong kinh doanh xăng dầu, kết nối từ Bộ Công Thương đến với các doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối nhằm minh bạch hóa thông tin, thuận lợi hóa trong quản lý lưu thông và bảo đảm công bằng giữa các doanh nghiệp với nhau. Thời gian thực hiện từ ngày 1/1/2023.
Thứ năm, các doanh nghiệp đầu mối, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam tiếp tục nghiên cứu, đề xuất sửa đổi cơ chế chính sách cho phù hợp với thực tiễn.
Thứ sáu, đề nghị các Hiệp hội, doanh nghiệp đầu mối và thương nhân phân phối hợp tác chặt chẽ với Bộ Công Thương và các Bộ, ngành có liên quan để làm rõ nguyên nhân, lý do tác động đến thị trường cung ứng xăng dầu của cả nước...
Đối với các cơ quan quản lý từ Bộ Công Thương, các Bộ, ngành và chính quyền địa phương, Bộ trưởng đề nghị tiếp tục xem xét, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong khuôn khổ của pháp luật, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước - người dân - doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương, các Bộ, ngành và địa phương phối hợp tốt hơn với nhau theo quy định của pháp luật và minh bạch thông tin. Đồng thời, Bộ Công Thương cùng các Bộ, ngành triển khai nghiên cứu, đề xuất sửa đổi cơ chế quản lý hợp lý hơn theo chỉ đạo của Chính phủ.
Bộ trưởng cũng đề nghị chính quyền các địa phương, nhất là chính quyền các tỉnh, thành phố là cơ quan cấp phép và quản lý trực tiếp đối với hệ thống đại lý, tổng đại lý và cửa hàng bán lẻ phải có trách nhiệm quan tâm và kịp thời hơn trong tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bảo đảm quyền lợi chính đáng cho các tổng đại lý, đại lý, cửa hàng bán lẻ trên địa bàn.
Đề nghị các chính quyền các địa phương đồng thời triển khai phần mềm quản lý đối với các đối tượng theo phân cấp (đó là tổng đại lý, đại lý và cửa hàng bán lẻ) nhằm minh bạch, khách quan, chính xác trong quản lý và thực thi nhiệm vụ từ ngày 1/1/2023, theo chỉ đạo của chính quyền địa phương theo chỉ đạo thống nhất của Chính phủ, Ban Chỉ đạo chuyển đổi số quốc gia.
Mặt khác, Bộ trưởng cũng đề nghị các cơ quan báo chí, truyền thông đưa tin phản ánh tình hình bảo đảm khách quan xây dựng, góp phần ổn định thị trường, ổn định xã hội.
Bộ trưởng mong muốn tất cả các đơn vị thực hiện nghiêm kết luận của Bộ Công Thương, kế hoạch phân giao bổ sung trong tháng 10 để bảo đảm nguồn cung trong cả năm và những tháng đầu năm 2023. Đồng thời khẳng định, mọi phản ánh của các doanh nghiệp, Hiệp hội tại cuộc họp sẽ được Bộ Công Thương tiếp tục ghi nhận và sẽ phản ánh tới cấp có thẩm quyền.