Khởi nghiệp sáng tạo là cơ hội của tuổi trẻ Việt Nam

TS. TRẦN VĂN THIỆN (Trường Đại học Văn Lang), TRẦN NGUYỄN NHÃ CHI (Vancouver Island University, Canada) và TRẦN QUỐC LONG (Niagara College, Canada)

TÓM TẮT:

Bài viết bàn đến vấn đề khởi nghiệp sáng tạo trên thế giới và ở thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh quá trình phát triển kinh tế bằng cách ứng dụng và phát triển công nghệ cao trong thời đại của cách mạng công nghiệp 4.0, nhằm giúp các bạn trẻ có thêm cái nhìn thực tế trong quá trình chuẩn bị khởi nghiệp cũng như hành trình vào đời lập nghiệp và trải nghiệm của mình.

Từ khóa: Khởi nghiệp sáng tạo, công nghệ cao, giáo dục, công nghiệp 4.0.

1. Khởi nghiệp sáng tạo là gì ?

Khái niệm khởi nghiệp sáng tạo:

Có thể hiểu, khởi nghiệp sáng tạo là khởi nghiệp dựa trên sự đam mê tột độ, trải nghiệm tột cùng và công nghệ tột bậc để từ đó tạo ra các mô hình, sản phẩm sáng tạo, các đột phá trong tăng trưởng, vượt trội trong cạnh tranh,… nhằm giải quyết một hoặc nhiều nhu cầu nào đó đến từ thị trường.

Doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo không chỉ được đánh giá dựa trên lĩnh vực kinh doanh hay số vốn họ cần để cạnh tranh mà nó nằm ở khả năng “tăng trưởng nhanh” về khách hàng hoặc doanh thu của doanh nghiệp đó. Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo là một cộng đồng đặc biệt, tạo ra những sản phẩm mới, phân khúc khách hàng mới,… thông qua những công nghệ mới cùng các ý tưởng kinh doanh mới chưa từng có, bên cạnh đó là cách tiếp cận thị trường mới cùng công nghệ thông tin không biên giới.

Phát biểu tại Ngày hội khởi nghiệp KH&CN Việt Nam - Techfest 2016, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam gọi khởi nghiệp sáng tạo là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, một cách nói ngắn gọn của doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Đó là một cộng đồng đặc biệt, vì theo ông, “tính chất tạo ra những sản phẩm mới, phân khúc khách hàng mới bằng những công nghệ mới và ý tưởng mới chưa từng có, cách tiếp cận thị trường mới, thường là liên quan đến công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và vì qua mạng nên không có tính biên giới”.

Theo các nghiên cứu về khởi nghiệp sáng tạo trên thế giới, mẫu số chung cho các khởi nghiệp sáng tạo không nằm ở lĩnh vực kinh doanh hay tiền vốn họ cần để cạnh tranh mà chính là ở khả năng “tăng trưởng nhanh” về khách hàng hoặc doanh thu. Thế nhưng, “nhanh” như thế nào mới được gọi là khởi nghiệp sáng tạo? Ai mới có thể đánh giá được khả năng “tăng trưởng nhanh” khi khởi nghiệp sáng tạo còn chưa có lợi nhuận và thậm chí mới ở giai đoạn ý tưởng? Và liệu có nhất thiết phải tách khái niệm khởi nghiệp và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo không khi khởi sự kinh doanh nào cũng rất cần được khuyến khích và hỗ trợ?

2. Khởi nghiệp sáng tạo trên thế giới

Trong thống kê dựa trên 20.000 công dân đại diện 73 quốc gia trên thế giới, Việt Nam đứng thứ 43 trong danh sách những đất nước có tiềm năng ươm mầm những nhà khởi nghiệp của báo US news [1]. Báo US news dựa trên 10 yếu tố để xếp hạng khả năng khởi nghiệp của đất nước đó: khả năng kết nối với thế giới, dân trí, tinh thần đổi mới sáng tạo, đội ngũ lao động lành nghề, công nghệ hiện đại, nguồn vốn dồi dào, định hướng kinh doanh minh bạch, cơ sở hạ tầng phát triển toàn diện, cơ sở luật pháp toàn diện [1].

Nước Đức, quốc gia đứng đầu trong việc là nơi để hình thành và nuôi dưỡng những giấc mơ khởi nghiệp trong bảng xếp hạng này. Không chỉ nước Đức mà các nước khác trong những hạng đầu của bảng xếp hạng đều có những đặc điểm chung được đề cập đến những nội dung tiếp theo của bài viết.

  • Điểm kết nối thông tin Digital Hub

Một trong những mục tiêu mà các nước đang phát triển hướng đến trong nền công nghiệp 4.0 chính là Digital hub, hay còn được biết đến như một điểm trung tâm lưu trữ và kết nối thông tin dữ liệu giữa các khu vực lân cận. Điểm trung tâm này cung cấp công nghệ kỹ thuật số cao, nhắm vào nhiều hoạt động khác nhau, từ huấn luyện, quảng cáo, đầu tư,… với mục đích chung là kết nối. Chính điểm kết nối này thúc đẩy thị trường tạo ra nhiều giá trị về vật chất và tinh thần, nâng cao sự giao lưu học hỏi, khiến cho thị trường trở nên náo nhiệt và giàu tiềm năng. Những dịch vụ, không gian được chia sẻ giữa những doanh nghiệp, con người từ nhiều khu vực chính là động lực thúc đẩy nhu cầu xã hội. Nhu cầu tăng cũng là cơ hội để nuôi dưỡng các doanh nghiệp phát triển và khuyến khích các nhà sáng tạo trong công cuộc khởi nghiệp.

Nước Anh đứng thứ tư trong bảng xếp hạng của US news đã và đang thúc đẩy những digital hub nhằm giúp đỡ các doanh nghiệp mảng: thử nghiệm trước khi đầu tư, huấn luyện và rèn luyện kĩ năng để ứng dụng triệt để những đổi mới về công nghệ, tìm kiếm nhà đầu tư (tính khả thi, kế hoạch kinh doanh, những qui trình ấp ủ và phát triển mang tính vượt bậc), và cuối cùng là xây dựng hệ sinh thái mang tính mới mẻ, sáng tạo cũng như mở rộng mạng lưới quan hệ [2]. 

Hình 1: Sự kết hợp và trải dài của những tụ điểm Digital Hub của Đức cho từng lĩnh vực riêng [3]

su_ket_hop_va_trai_dai

  • Phát triển dựa trên nền tảng doanh nghiệp bền vững

Phát triển bền vững nghĩa là doanh nghiệp được vận hành, phát triển để đạt các mục đích chính của doanh nghiệp về doanh thu, lợi nhuận hay giá trị của doanh nghiệp mà không vi phạm hoặc làm hại đến các đối tượng liên quan hoặc không liên quan đến hoạt động doanh nghiệp như môi trường, người lao động, người tiêu dùng hoặc xã hội nói chung. Mục tiêu và chiến lược phát triển bền vững không chỉ giúp xây dựng khởi nghiệp sáng tạo mà còn giúp tăng khả năng thành công và phát triển lâu dài của doanh nghiệp khởi nghiệp. Nền kinh tế không chỉ phụ thuộc vào khả năng tư duy, óc sáng tạo, chuyên gia trên nhiều lĩnh vực khác nhau mà còn phụ thuộc vào các hoạt động phát triển doanh nghiệp bền vững. Một nền kinh tế bền vững tạo điều kiện và thúc đẩy cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thành lập và phát triển. Đã có nhiều nghiên cứu cho rằng, phát triển bền vững ở các doanh nghiệp giúp các doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nhiên liệu lâu dài, ví dụ điển hình là chi phí sửa chữa, bảo hành máy móc, thiết bị văn phòng hay sản xuất về sau đều tạo ra năng suất tốt hơn so với tình trạng ban đầu. Phát triển bền vững còn mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, bất kể kích cỡ doanh nghiệp và đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo về mặt danh tiếng để thu hút sự chú ý của khách hàng.

Phát triển bền vững ở đây không chỉ đề cập đến chiến lược của doanh nghiệp, mà còn là sự ảnh hưởng của doanh nghiệp lên môi trường sống - trái đất. Từ nguồn nhiên liệu, định hướng tương lai, hay chính những sản phẩm của doanh nghiệp nên thể hiện rõ ràng quan điểm của nhà sáng lập với môi trường. Hiện nay, người tiêu dùng có nhiều sự lựa chọn hơn bao giờ hết. Một sự thay đổi nhỏ, một định hướng mới mẻ, sự thay đổi thể hiện chính kiến của doanh nghiệp về môi trường đều có thể là yếu tố ảnh hưởng lớn đến hoạt động tiêu dùng của khách hàng. Yếu tố này có thể là một điểm quan trọng trong quảng cáo để tiếp cận khách hàng.

Sự bền vững cho môi trường và doanh nghiệp còn đến từ những chính sách của Nhà nước. Điển hình như Trung Quốc, một nước đông dân nổi tiếng với những ảnh hưởng vô cùng lớn lao cho môi trường những năm trước đây. Đỉnh điểm cao nhất là năm 2013, khi người dân Trung Quốc luôn cảm thấy khó thở và phải liên tục đeo khẩu trang. Tuy nhiên, gần đây vào năm 2017, mức độ ảnh hưởng của ô nhiễm không khí của Trung Quốc đã giảm mạnh và đạt được mức của năm 1990 (4). Không chỉ vậy, chính phủ Trung Quốc vẫn luôn nỗ lực, mạnh tay phát triển và đảm bảo sự bền vững của môi trường sống và sự bền vững cho doanh nghiệp (5). Trung Quốc đã trở thành nhà sản xuất lớn nhất thế nhất về pin năng lượng mặt trời, tuabin gió,... Trong một báo cáo năm 2019 của Ủy ban Toàn cầu về sự chuyển đổi năng lượng đã ghi nhận vị thế dẫn đầu của Trung Quốc trong lĩnh vực về năng lượng có thể tái tạo được (năng lượng xanh) (6).

  • Khả năng tiếp cận các nền công nghiệp tiên phong hiện đại

Sự chuyển đổi, vận hành trong nền kinh tế là điều không thể tránh khỏi trong mọi môi trường. Không chỉ doanh nghiệp dù là quy mô lớn, trung bình hay nhỏ, nhà nước, sinh viên, học sinh đều nên có vai trò chủ động trong sự chuyển mình này. Sự đổi mới có thể là sự tiến bộ, văn minh, cải thiện trong nền kinh tế, xã hội; có thể là sự chuyển biến trong trào lưu tiêu dùng. Khả năng thích ứng và chuyển hóa nhanh khi tiếp cận với sự đổi mới trong nhu cầu tiêu dùng cũng như là chuyển đổi nền công nghiệp chính là chìa khóa thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Sự thích ứng và chuyển hóa tất nhiên có sự hỗ trợ của nền công nghệ thông tin hiện đại, thông tin được xử lý một cách tinh vi nhằm đưa ra đáp án tối ưu nhất để phục vụ cộng đồng. Không những thế, sự thích nghi nhanh với đổi mới trong các ngành công nghiệp còn được nhìn nhận dưới nhận thức mới mẻ của các nhà khởi nghiệp. Các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nhìn thấy trước các dấu hiệu của sự đổi mới, từ đó nhanh chóng thúc đẩy và tìm ra phương hướng để đáp ứng các nhu cầu mới phát sinh của cộng đồng. Một ví dụ điển hình trong việc nhanh nhạy nhận ra các dấu hiệu đổi mới và nắm bắt thời cơ đó là ngành sản xuất ô tô, Tesla - một công ty cổ phần được thành lập tại Mỹ bởi Martin Eberhard và Marc Tarpenning, CEO hiện tại là Elon Musk. Các nhà khởi nghiệp đầu tiên đã có cái nhìn tiên phong về vấn đề nhiên liệu trong ngành công nghiệp xe, từ đó cho ra đời các dòng xe hơi chạy bằng điện có công năng và hiệu suất có thể so sánh được với các dòng xe dùng nhiên liệu xăng dầu khác. Qua hai thập kỷ, các dòng xe thể thao của Tesla đã và đang dẫn dầu trong ngành công nghiệp xe hơi thông minh chất lượng cao của thế giới. Sự nhanh nhạy được tôi rèn từ khả năng học hỏi và trải nghiệm của các nhà khởi nghiệp sáng tạo, học hỏi từ nhiều nền kinh tế khác nhau, từ nhiều nhà lãnh đạo khác nhau, trải nghiệm từ phía người tiêu dùng, từ nhân viên đến lãnh đạo.

  • Dẫn đầu các xu hướng công nghệ tối ưu

Như đã nói trên, sự phát triển của công nghệ cũng là một trong những nguồn thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Sự phát triển của công nghệ, ví dụ như nền công nghiệp 4.0, công nghệ 5G, Internet of Things, không chỉ thúc đẩy sự các nhu cầu của người tiêu dùng, thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo, mà nhìn chung, công nghệ thúc đẩy sự phát triển toàn diện của nền kinh tế. Cụ thể hơn, khi công nghệ phát triển, thông tin được phổ biến rộng rãi hơn, dân trí tăng, dẫn đến nhu cầu tiêu dùng tăng. Amazon, một trang thương mại điện tử lớn nhất tính đến thời điểm hiện tại, là một trong những tập đoàn lớn với giá trị cổ phần nằm trong top 5 thế giới, khi nhìn lại, đều xuất phát từ nhu cầu mua sắm với giá thành hợp lý, chất lượng, nhu cầu về vận chuyển, nhu cầu trao đổi, và trên hết, đều xuất phát từ sự phát triển về tư duy công nghệ. Hay nói đến Facebook, trang mạng xã hội có sức ảnh hưởng nhất thế giới, nhà sáng lập Mark Zuckerberg đã sáng tạo nên nhờ vào nhu cầu trao đổi thông tin giữa các sinh viên trong khuôn viên trường đại học của mình. Nhờ hệ thống công nghệ thông tin đang phát triển, cùng với sự sáng tạo và học hỏi, Facebook từ phục vụ cho việc trao đổi thông tin trong trường học đã vươn ra toàn thế giới. Sự phát triển và khai thác tối đa công nghệ kỹ thuật số, cụ thể là Dữ liệu lớn (Big data), Internet vạn vật (Internet of Things) hoặc Trí thông minh nhân tạo (Artificial Intelligence), đã góp một phần lớn vào việc thúc đẩy hiệu suất và tạo ra nhiều giá trị cho các ngành công nghiệp. Cũng nhờ vào đó, các ngành công nghiệp thu hút sự chú ý của nhiều nhà đầu tư cả về tri thức lẫn vật chất, trở thành nguồn tài nguyên dồi dào để khai thác và phát triển mạnh mẽ hơn.

  • Liên kết mạnh mẽ giữa các nhà sáng tạo khởi nghiệp và các doanh nghiệp

Sự kết nối và hợp tác giữa các nhà lãnh đạo thúc đẩy sự thành công trong khởi nghiệp sáng tạo. Các doanh nghiệp lớn, nhỏ và trung bình có thể tạo nên sức ảnh hưởng lớn đến khởi nghiệp sáng tạo. Những người trẻ cập nhật xu thế, kiến thức, kinh nghiệm và trào lưu từ những doanh nghiệp đang hoạt động trên thị trường, học hỏi và áp dụng thực tế vào mô hình sáng tạo của mình hoặc giải quyết những vấn đề lớn trong khởi nghiệp, tăng khả năng thành công hoặc giảm đi tính nghiêm trọng khi thất bại. Không những thế, các tổ chức xã hội và Nhà nước cũng là những nhà tài trợ và ủng hộ vững chắc cho các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Những vấn đề về giáo dục, các nhà nước phương Tây luôn tạo điều kiện cho sinh viên học sinh được học và được trải nghiệm, không chỉ ở các môn học thuật mà những môn năng khiếu, nhằm thúc đẩy sự phát triển về thế mạnh trong mỗi học sinh. Ví dụ như học sinh âm nhạc, không học về kinh doanh vẫn có thể trở thành một ông chủ nhà hát lớn nhờ khả năng học hỏi, lãnh đạo và trải nghiệm trong ngành âm nhạc của mình. Nước Đức, như đã nói trên, là một trong những quốc gia đứng đầu trong việc tạo điều kiện và nuôi dưỡng các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, vừa chi trả hơn 2 tỷ euro hỗ trợ các doanh nghiệp gặp khó khăn khi khởi nghiệp trong thời kỳ dịch bệnh. Tháng 5 năm 2020, Pháp dùng 4 tỷ euro hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp trong thời kỳ khó khăn. Ngoài ra, hàng năm, Nhà nước vẫn hỗ trợ cho vay với lãi suất thấp cho các doanh nghiệp khởi nghiệp bước đầu. Vị Thủ tướng Pháp trẻ cho rằng, các doanh nghiệp khởi nghiệp xứng đáng được nhận sự quan tâm từ Nhà nước và cộng đồng vì họ không những mang lại giá trị về sản phẩm, dịch vụ, họ còn tạo ra việc làm, đáp ứng và hỗ trợ cộng đồng. Và trên hết, sự ủng hộ từ phía người tiêu dùng và cộng đồng mang lại giá trị và ý nghĩa lớn cho doanh nghiệp khởi nghiệp cũng như tạo động lực cho các thế hệ khởi nghiệp sáng tạo sau tiếp tục rèn giũa và học hỏi.

Dân trí đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo. Nói đúng hơn, khởi nghiệp sáng tạo thành công là một dạng kết quả của việc đầu tư đúng đắn vào trình độ dân trí. Khi nhìn vào những ví dụ điển hình của việc khởi nghiệp sáng tạo thành công như Mark Zuckerberg với trang mạng xã hội Facebook nổi tiếng, hay Bill Gates với hệ lập trình Microsoft mà bao đời nay vẫn chưa ai thay thế, người ta thường nghĩ đến việc không học đại học cũng có thể khởi nghiệp thành công, từ đó suy ra việc đầu tư dân trí không ảnh hưởng đến sự thành công của khởi nghiệp sáng tạo. Trên thực tế, Trường Đại học McGill (2016) khẳng định tư tưởng này hoàn toàn sai lệch khi nhìn vào thống kê chứ không dựa vào vài ví dụ kinh điển. Thống kê năm 2010 cho thấy trên 80% các nhà sáng lập, nhà điều hành các tập đoàn đa quốc gia hay các tập đoàn công nghệ thông tin đều sở hữu bằng cử nhân đại học. Mark Zuckerberg dù không hoàn tất chương trình đại học nhưng xuất thân từ gia đình gia giáo, được gửi vào trường tư và được dạy kèm tin học trong quá trình học trung học.

3. Khởi nghiệp sáng tạo ở Thành phố Hồ Chí Minh

Thành phố Hồ Chí Minh đã thành lập 5 không gian hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (KNĐMST) và kết nối 24 cơ sở ươm tạo DN, thành lập 4 ban điều hành hệ sinh thái KNĐMST cho 4 lĩnh vực trọng yếu của thành phố (gồm công nghệ thông tin, cơ khí, chế biến lương thực - thực phẩm và nhựa - cao su - hóa chất),… Có gần 650 DN được ươm tạo, số DN tốt nghiệp hơn 400 (đạt khoảng 62%), trong đó 65 DN gọi vốn thành công. Thông qua các trung tâm ươm tạo, thành phố đã hỗ trợ và phát triển nhiều DN khởi nghiệp đi vào hoạt động và thương mại hóa các sản phẩm từ các hoạt động ươm tạo. Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) TP. Hồ Chí Minh cho thấy, thời gian qua, thành phố đã hỗ trợ 711 dự án khởi nghiệp. Trong đó, chương trình hỗ trợ KNĐMST giai đoạn 2016 - 2020 (SpeedUp). Đội ngũ chuyên gia tư vấn KNĐMST tiếp tục phát triển về số lượng và chất lượng. Đã có 95 giáo trình online và 54 video tài liệu đào tạo KNĐMST được xây dựng làm tài liệu đào tạo, tham khảo cho cộng đồng khởi nghiệp. TP. Hồ Chí Minh nằm ở vùng Đông Nam Bộ, được xem là trung tâm kinh tế, tài chính, văn hóa của cả nước. Mọi sự đổi mới, mọi làn sóng mới đều rất dễ được thử và chấp nhận tại nơi đây. Vì thế, việc TP. Hồ Chí Minh trở thành thành phố khởi nghiệp tiên phong nhằm tạo ra môi trường kinh doanh gắn kết, chia sẻ và lành mạnh cũng là điều dễ hiểu và hợp lý. Chỉ riêng TP. Hồ Chí Minh hiện nay đã có rất nhiều quỹ đầu tư chuyên hỗ trợ và đầu tư cho các dự án khởi nghiệp sáng tạo có hiệu quả. Đáng phải nhắc tới là Quỹ Đầu tư khởi nghiệp và sáng tạo TP. Hồ Chí Minh (HSIF) được thành lập dựa trên sự khởi xướng của Thành Đoàn, Hội LHTN TP và Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP. Hồ Chí Minh, với quy mô vốn kỳ vọng giai đoạn 2016-2020 là 100 tỷ đồng. Nổi trội nhất hiện nay ở TP. Hồ Chí Minh phải nhắc đến lĩnh vực khoa học - công nghệ, dịch vụ quảng cáo, tour du lịch, tổ chức sự kiện,… Dĩ nhiên họ cũng đã rất thành công và để lại cho người tiêu dùng Việt những giải pháp ấn tượng, sáng tạo và đổi mới. Ví dụ như: trang thương mại điện tử TIKI - mang lại trải nghiệm mua sắm trực tuyến với sản phẩm chất lượng, giao hàng nhanh chóng.

Câu hỏi đặt ra là vì sao TP phải quan tâm khởi nghiệp sáng tạo khi thu nhập đầu người rất thấp, chỉ khoảng 2.300 USD/người. Không phải đợi dân thật đông mới làm khởi nghiệp sáng tạo mà là chuẩn bị công nghệ tốt, kết nối tài chính,… Nhiều nước ở châu Á có nền tảng giống Việt Nam nhưng đã làm được. “Chúng ta đã có chương trình của Chính phủ, TP nhưng chỉ khi nào nhà khoa học coi đó là chương trình của mình và làm quyết liệt thì sẽ thành công" - Bí thư Nguyễn Thiện Nhân cho biết. Cũng theo ông, giữa khởi nghiệp sáng tạo và khởi nghiệp thường có 4 mức khác nhau: 1. khởi nghiệp bằng công nghệ, sản phẩm truyền thống; 2. sản phẩm vẫn truyền thống nhưng công nghệ có đổi mới; 3. sản phẩm mới nhưng công nghệ không mới; 4. sản xuất hoặc cung cấp sản phẩm dịch vụ mới buộc phải sử dụng công nghệ mới. Diễn đàn này sẽ bàn về mức thứ 4 trên cơ sở chọn sản phẩm mới có thể hướng đến thị trường thế giới và gắn với khoa học công nghệ mới.

Báo cáo của Sở Khoa học Công nghệ cho thấy, trong hơn 2 năm TP đã có hơn 20 đối tác nước ngoài liên kết hỗ trợ, 24 cơ sở ươm tạo, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, 12 không gian khởi nghiệp,... và hơn 760 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đã hình thành. Các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ở TP thời gian qua tuy phát triển hơn so với các địa phương khác nhưng về kích cỡ và chiều sâu còn nhiều cái phải bàn. Hiện các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tập trung vào lĩnh vực ICT, nông nghiệp, giáo dục đào tạo,… Hầu hết các DN mới thành lập trên dưới 1 năm, đang trong giai đoạn đánh giá thị trường, số mở rộng kinh doanh còn hạn chế. Vốn khởi nghiệp cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo dưới 1 tỉ đồng chiếm gần 60% cho thấy vốn khởi nghiệp rất thấp, gần 50% doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo chưa được tài trợ, 31% đang tìm nhà đầu tư để tài trợ.

4. Vai trò của giáo dục đối với khởi nghiệp sáng tạo

Phát triển nguồn nhân lực, đào tạo nhân tài là nhân tố quyết định cho sự phát triển nền kinh tế xã hội cho đất nước. Khởi nghiệp sáng tạo đòi hỏi mọi người phải học tập thường xuyên, học suốt đời, có đủ năng lực sáng tạo, đổi mới và phát triển. Vậy, để “Khởi nghiệp sáng tạo” thành công nhiệm vụ của giáo dục Việt Nam sẽ cần gì?

Tăng mạnh đầu tư phát triển giáo dục, cải cách giáo dục, cải cách về mục tiêu, hệ thống, nội dung và phương pháp giáo dục nhằm xây dựng những thế hệ người Việt Nam có bản lĩnh, có khát khao, có khả năng sáng tạo, làm chủ được tri thức hiện đại, quyết tâm đưa đất nước lên một tầm cao mới. Phương pháp giáo dục chuyển trọng tâm từ truyền thụ kiến thức sang hướng dẫn phương pháp giải quyết vấn đề, nhiệm vụ chính của người học là tự học. Phương pháp đào tạo ngày nay là truyền cho người học phương pháp học chứ không phải kiến thức. Mô hình giáo dục mới “đào tạo cơ bản để người học có thể học tập suốt đời”. Năng lực giờ đây không chỉ được đánh giá qua kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn. Khi thế giới ngày càng số hóa, người lao động cần có kỹ năng giải quyết vấn đề, cần tư duy phản biện và kỹ năng thích nghi linh hoạt. Vì vậy, giáo dục cần đặt trọng tâm giúp người học phát triển năng lực tự học thông qua hình thức học theo dự án hay học tập khởi nghiệp. Sự phát triển của công nghệ và nhu cầu học tập rất lớn chính là các yếu tố hình thành nên các loại hình đào tạo mới, hệ thống đào tạo trực tuyến đại chúng hay còn gọi là đào tạo online trở thành những loại hình đào tạo khá phổ biến, đáp ứng nhu cầu mở mang kiến thức của mọi tầng lớp trong xã hội.

Đầu tư cho phát triển nguồn lực hay chính là đầu tư cho giáo dục con người mang lại hiệu quả kinh tế cao, tiết kiệm được việc khai thác sử dụng các nguồn lực khác. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trên thế giới cho thấy đầu tư vào giáo dục hướng tới phát triển nguồn lực con người mang lại tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định hơn. Mặt khác, hiệu quả đầu tư cho phát triển con người có độ lan tỏa đồng đều, nó mang lại sự công bằng hơn về cơ hội phát triển cũng như việc hưởng thụ các lợi ích của sự phát triển. Trong thời gian qua, Việt Nam đã đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa để nhanh chóng hội nhập vào thị trường quốc tế. Thế mạnh lớn nhất của Việt Nam trong tương quan với các quốc gia khác là nguồn lao động trẻ dồi dào, là lực lượng có khả năng tiếp thu nhanh nhất về khoa học công nghệ.

5. Kết luận

Theo thống kê, trên 90% khởi nghiệp thất bại do nhiều nguyên nhân. Trong khuôn khổ bài báo này, nhóm tác giả có một số gợi ý làm tham khảo giúp các bạn trẻ có cái nhìn thực tế hơn trong hành trình khởi nghiệp của mình.

  • Xây dựng và truyền tải thương hiệu

Trong thời đại kỹ thuật số, nơi mà các mạng xã hội thâm nhập sâu vào hệ tư tưởng của con người và người dùng thấy những gì mà nhà sản xuất muốn họ thấy. Đây là thời đại mà sản phẩm tốt và sáng tạo là chưa đủ, một chiến dịch quảng cáo ấn tượng là cầu nối đến với khách hàng. Tuy nhiên, việc chi tiêu thế nào vào quảng cáo vẫn nên và luôn là một vấn đề quan trọng đối với các nhà khởi nghiệp. BDC - Ngân hàng Phát triển doanh nghiệp Canada đã có một cuộc khảo sát về sự phân bố ngân sách của 1.400 các doanh nghiệp vào năm 2019 cho quảng cáo. Các doanh nghiệp nhỏ chi trả 30.000CAD (tương đương 540 triệu VND) một năm và gấp 2 lần cho những doanh nghiệp có từ 20-49 nhân viên, với các doanh nghiệp trên 50 nhân viên, chi phí cho quảng cáo lên tới hơn 100.000 CAD (tương đương 1,8 tỷ  VND) một năm [7].

  • Am hiểu sâu chưa đủ mà cần phải sáng tạo và liều lĩnh một cách thông minh

Tesla và kế hoạch quảng bá “0 đồng”, năm 2019 Tesla có được tổng doanh thu là 2.2 tỷ USD trong quý 1 [8]. Tuy nhiên, sự thật chi phí quảng cáo Tesla chi thấp hơn nhiều so với những đối thủ nặng ký khác. Năm 2014, chi phí cho quảng cáo của Tesla, Audi và BMW lần lượt là 48,9 triệu USD [9] 195 triệu USD và 196,6 triệu USD [10]. Tesla đã có những bước ngoặt đáng kể khi quyết định bỏ qua những cách quảng cáo hiện thời mà sử dụng cách gián tiếp - lời truyền miệng và giới thiệu. Với định hướng tới đối tượng khách hàng có mức thu nhập cao, Tesla tập trung vào 3 yếu tố chính: sự cảm nhận của khách hàng, hiệu ứng từ các mạng xã hội truyền thông và thân thiện với môi trường. Tesla hướng đến một thế giới phẳng, nơi mà khách hàng không chỉ là “thượng đế” mà còn gián tiếp là một nhân viên nhờ những chính sách ưu đãi cho chính lời truyền miệng và giới thiệu. Không chỉ vậy, khi tình trạng của trái đất ngày càng xấu đi, thì Tesla luôn đặt vững mục tiêu bằng việc sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường cho sản phẩm của họ, xe điện. Chính vì thế, Tesla vẫn luôn cạnh tranh trực tiếp với những hãng xe nổi tiếng và lâu đời khác như BMW, Audi.

Mạng xã hội là một trong những yếu tố không thể thiếu trong quảng cáo với các trang mạng như Facebook, Twitter, Snapchat, Instagram, Google,... Trong số đó, Tiktok- một trang mạng xã hội của Trung Quốc đang là một bước tiến vượt bậc so với những thuật toán dựa trên địa lý, mối quan hệ, sở thích,... của Facebook. Thuật toán của TikTok mang ảnh hưởng cá nhân hơn chủ yếu dựa vào sự tương tác của người dùng (ngôn ngữ, nội dung, chủ đề cụ thể,...) chứ không hoàn toàn là địa lý. Do đó, TikTok vẫn đang là sân chơi, cơ hội cho những bạn trẻ muốn thử sức, đặc biệt hơn là những doanh nghiệp sáng tạo muốn mang tên tuổi của thương hiệu đi xa hơn nhưng nguồn vốn cho quảng cáo còn hạn hẹp. Tuy nhiên, sự thử nghiệm luôn được đề cao khởi nghiệp sáng tạo, nên việc sử dụng nhiều công cụ, nhiều mạng xã hội để tìm kiếm và phát triển thêm những tệp khách hàng là vô cùng quan trọng và cần thiết.

  • Mạng xã hội và con dao hai lưỡi

Một ví dụ điển hình, nhà sáng lập của Tesla, Elon Musk thường xuyên gây sự chú ý bằng những phát ngôn của mình trên trang mạng xã hội Twitter, qua đó thể hiện sự gắn kết với người theo dõi mà gần như ít nhà sáng lập của doanh nghiệp tỷ đô nào làm được. Sự tiếp thu ý kiến một cách trực tiếp nhất cùng sự thay đổi mang tính tức thời, qua đó tăng tính gắn kết của thương hiệu và khách hàng mà ít nhãn hàng cao cấp nào làm được. Tuy nhiên, những phát ngôn đó đôi khi cũng để lại hậu quả khó lường, ngày 05/01/2020 cổ phiếu của Tesla vừa lao dốc và mất 13 triệu USD chỉ vì một bài đăng của Elon Musk trên Twitter.

Người dùng mạng xã hội trở nên ngày càng tinh vi, khó đoán và khó tính. Với một thế giới phẳng như ngày nay, tốc độ lan truyền tin tức ngày càng nhanh chóng, một từ ngữ, một câu nói hay một bài viết không chỉnh chu có thể khiến ấn tượng của doanh nghiệp đó trong mắt khách hàng ngày càng xấu đi. Một chiến lược quảng cáo tốt luôn đi kèm với chiến lược khủng hoảng truyền thông. Khởi nghiệp sáng tạo, không ngừng đổi mới lại càng cần có chiến lược xử lý khủng hoảng vì các doanh nghiệp lớn có thể dựa vào nguồn vốn, kế hoạch kinh doanh cùng khách hàng trung thành để duy trì, nhưng những doanh nghiệp nhỏ và mới phát triển chưa đủ nền tảng vững vàng để “tay không bắt giặc”, mà phải luôn có những hoạch định rõ ràng để tránh những tổn thất không cần thiết.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Best Countries for Entrepreneurship. <https://www.usnews.com/news/best-countries/entrepreneurship-rankings>.

2. Digital Innovation Hubs: helping companies across the economy make the most of digital opportunities (September 3, 2019). <https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/digital-innovation-hubs-helping-companies-across-economy-make-most-digital-opportunities>.

3. Twelve Hubs, one digital network. <https://www.de-hub.de/en/>.

4. The effect of air pollution on deaths, disease burden and life expectancy across China and its provinces, 1990-2017: An analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. <https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(20)30161-3/fulltext;>.

5. China Is Bankrolling Green Energy Projects Around the World. Charlie Campbell. <https://time.com/5714267/china-green-energy/>.

6. Doing business in China in The Wall Street Journal. <https://www.wsj.com/ad/article/chinaenergy-powerhouse;>.

7. What is the average marketing budget for a small business? <https://www.bdc.ca/en/articles-tools/marketing-sales-export/marketing/what-average-marketing-budget-for-small-business#:~:text=A%202019%20BDC%20survey%20of,budgets%20in%20excess%20of%20%24100%2C000;>

8. Tesla First Quarter 2019 Update. <https://ir.tesla.com/static-files/b2218d34-fbee-4f1f-ac95-050eb29dd42f;>

9. Annual report on form 10-K for the year ended december 31,2016. Tesla.Inc. Page 65 Marketing, Promotion and Advertising costs;

10. Audi Takes Advertising Lead From BMW in Escalating Luxury-Brand Battle. Sean Muller. <https://www.wardsauto.com/ideaxchange/audi-takes-advertising-lead-bmw-escalating-luxury-brand-battle;>.

 

CREATIVE STARTUP - THE OPPORTUNITY

FOR THE YOUNG IN VIETNAM

Ph.D TRAN VAN THIEN

Van Lang University

TRAN NGUYEN NHA CHI

Vancouver Island University, Canada

TRAN QUOC LONG

 Niagara College, Canada

ABSTRACT:

This article presents an overview on the creative start-ups in the world and in Ho Chi Minh City, Vietnam. Vietnam is accelerating the economic development by applying and developing high tech products in the era of Industry 4.0. This article is expected to help the young in Vietnam gain more experience in starting new businesses and in career development.

Keywords: Creative start-up, high technology, education, Industry 4.0.