Những nút thắt cổ chai kinh tế đang đe doạ đà phục hồi của Hoa Kỳ

Các nhà kinh tế học cảnh báo đà phục hồi kinh tế mạnh mẽ của Hoa Kỳ có thể bị trật bánh nếu như không giải quyết được những “nút thắt cổ chai” trong cung – cầu, tình trạng lạm phát tăng cao và đà tăng trưởng quá nóng.
Mua sắm hàng hoá
 Sự bùng nổ nhu cầu về hàng hoá tại Hoa Kỳ trong khi nguồn cung thiếu hụt có thể ảnh hưởng tiêu cực đến đà phục hồi kinh tế nước này hậu đại dịch Covid-19 (Ảnh: CNBC)

Kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn kỳ lạ. Sau 1 thập kỷ lo lắng về lực cầu và sức mua èo uột sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra vào năm 2009, nền kinh tế toàn cầu đang chứng kiến ngày càng nhiều dấu hiệu cho thấy nguồn cung khó lòng đáp ứng kịp sự bùng nổ nhu cầu hàng hoá.

Tình trạng thiếu hụt nhiều loại hàng hoá, dịch vụ cũng như cả nhân lực phục vụ sản xuất hàng hoá đồng nghĩa với việc các nhu cầu cấp bách ngày càng chậm được đáp ứng hơn hoặc thậm chí là không thể đáp ứng được.

Các nhà kinh tế học toàn cầu cảnh báo những “nút thắt cổ chai” trong chuỗi cung ứng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến đà phục hồi nền kinh tế toàn cầu hậu đại dịch Covid-19. Tình trạng thiếu hụt hàng hoá có thể thấy rõ nhất tại Hoa Kỳ - nền kinh tế lớn nhất thế giới trong bối cảnh nước này đang phục hồi mạnh mẽ.

Các dữ liệu cho thấy mức chi tiêu của người dân Hoa Kỳ đã tăng hơn 10%/năm, trong khi vào năm ngoái, người tiêu dùng nước này lại tích luỹ đến hơn 2.000 tỷ USD. Bên cạnh đó, Chính phủ Hoa Kỳ vẫn chưa cho thấy dấu hiệu sẽ ngưng các biện pháp cung tiền ra thị trường.

Đà bùng nổ tăng trưởng và nhu cầu hàng hoá đang tạo ra 2 nút thắt nghiêm trọng. Nút thắt thứ nhất liên quan đến các chuỗi cung ứng. Tình trạng thiếu hụt đang xảy ra trên phạm vi toàn cầu đối với nhiều loại hàng hoá từ gỗ đến chip bán dẫn. Chi phí vận chuyển hàng hoá từ Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã tăng gấp 3 chỉ sau một năm và các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng chưa bao giờ đối mặt với tình trạng giao hàng chậm trễ nghiêm trọng như hiện nay.  

Nút thắt thứ hai nằm ở thị trường lao động. Nhu cầu tuyển dụng vẫn đang ở mức cao kỷ lục nhưng các doanh nghiệp cho biết gặp rất nhiều khó khăn khi tìm ứng viên. Trong tháng 4 vừa qua, nền kinh tế Hoa Kỳ chỉ tạo ra thêm 266.000 việc làm mới, thấp hơn rất nhiều so với mức kỳ vọng 1 triệu công việc.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng phúc lợi thất nghiệp ở mức cao khiến động lực tìm kiếm việc làm giảm xuống. Bên cạnh đó, thị trường lao động cần thời gian để dịch chuyển dần từ những ngành kém hấp dẫn sang các ngành đang phát triển tốt dưới tác động của đại dịch Covid-19.

Khi nhu cầu bùng nổ mà nguồn không đáp ứng đủ, giá cả mọi thứ tăng vọt và lạm phát trở thành rủi ro lớn đối với nền kinh tế. Trong tháng 4 vừa qua, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tại Hoa Kỳ đã tăng 4,2% so với cùng kỳ năm ngoái; trong tháng 3/2021, con số này chỉ là 2,6%.

Có những nguyên nhân mang tính thời vụ, ví dụ như giá xăng đã tăng mạnh, mặc dù chỉ cao bằng năm 2019 nhưng cao hơn 272% so với tháng 4/2020. Tuy nhiên cũng có những yếu tố thể hiện làn sóng tăng giá sẽ không sớm kết thúc. Chỉ số giá sản xuất tại các nhà máy Trung Quốc đang tăng mạnh nhất 3 năm.

Trong khi đó, Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (FED) kiên trì khẳng định vẫn phải duy trì các chính sách kích thích kinh tế để đà phục hồi non nớt không sớm lụi tàn. Bà Lael Brainard, thành viên Hội đồng Thống đốc của FED, cho biết lạm phát khi nền kinh tế Hoa Kỳ tái mở cửa sẽ chỉ là hiện tượng nhất thời.

Chủ tịch FED Jerome Powell cũng nhận định có rất ít lý do để lo lắng về tình trạng lạm phát. FED sẽ chấp nhận việc lạm phát tăng cao vượt mức mục tiêu 2% trong 1 thời gian vì dự báo giá cả sẽ sớm giảm trở lại.

Tuy nhiên, một số nhà kinh tế học cảnh báo cách tiếp cận này của FED tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một trong số những rủi ro này là lạm phát sẽ chỉ giảm xuống một cách chập chạp. Những nút thắt cổ chai của chuỗi cung ứng xuất hiện trong giai đoạn đầu đại dịch Covid-19 trong năm ngoái và đã nhanh chóng được tháo gỡ. Tuy nhiên, không ai có thể đảm bảo điều đó sẽ lặp lại. Kỳ vọng lạm phát cũng sẽ tăng lên nếu mọi người tin rằng FED đang hành động quá muộn và quá chậm.

Nhiều doanh nghiệp tại Hoa Kỳ đang thảo luận về vấn đề lạm phát với các nhà đầu tư. Trong khi đó, thị trường trái phiếu xuất hiện đồn đoán rằng FED sẽ buộc phải điều chỉnh các chính sách kích thích kinh tế sớm hơn mong muốn. Nhà kinh tế học Bill Dudley, cựu Chủ tịch chi nhánh FED tại New York, lo ngại FED có thể phải nâng lãi suất lên tới 4,5% để hạ nhiệt đà tăng trưởng nóng của Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, điều này có thể khiến thị trường tài chính chao đảo khi lãi suất tăng mạnh. Cho đến nay, mối nguy này mới chỉ khiến các cổ phiếu công nghệ bị bán tháo và điều này vẫn nằm trong tầm kiểm soát và các ngân hàng hiện có lượng vốn tương đối vững chắc. Tuy nhiên, những vụ sụp đổ như quỹ đầu cơ Archegos hay công ty tài chính Greensill Capital là hồi chuông cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn từ việc sử dụng đòn bẩy quá cao trong hệ thống tài chính bị phụ thuộc vào lãi suất thấp.

Quang Đặng (Tham khảo The Economist)