Tích cực đổi mới, tăng cường phối hợp chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ

Trước đây đối tượng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ thường là những người có trình độ dân trí thấp, thất nghiệp thì nay, đối tượng có xu hướng chuyển sang thành phần có trình độ, học vấn, chuyên môn cao, hiểu biết chính sách, am hiểu nhu cầu thị trường.

Thủ đoạn vi phạm ngày càng tinh vi

Thống kê từ năm 2014-2018, lực lượng 389 đã xử lý 1.057.000 vụ liên quan đến buôn lậu, hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại, vi phạm sở hữu trí tuệ (SHTT). Thu nộp ngân sách hơn 91.000 tỷ, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh. Tuy nhiên kết quả này vẫn chưa đạt được như mong muốn. Tình trạng buôn lậu, sản xuất hàng giả, gian lận thương mại, vi phạm quyền SHTT vẫn hết sức phức tạp cả về quy mô lẫn tính chất, ảnh hưởng tới sản xuất trong nước, doanh nghiệp chân chính, tổn hại người tiêu dùng..

Ông Trần Hữu Linh - Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (QLTT) cũng thừa nhận, mặc dù trong năm 2018, lực lượng QLTT đã phát hiện, xử lý gần 92.000 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách trên 490 tỷ đồng. Ước trị giá hàng tịch thu chưa bán gần 93 tỷ đồng; trong đó, nhiều vụ việc nổi cộm, phức tạp đã được lực lượng QLTT kịp thời kiểm tra, hoặc phối hợp kiểm tra, xử lý. Tuy nhiên, kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng tình hình thực tế, chưa đáp ứng mong muốn của Chính phủ và kỳ vọng của người dân.

xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
Các đối tượng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ đang có xu hướng chuyển sang thành phần có trình độ, học vấn, chuyên môn cao, hiểu biết chính sách, am hiểu nhu cầu thị trường

“Tình hình sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT tiếp tục diễn biến phức tạp với các thủ đoạn ngày càng tinh vi. Các đối tượng sản xuất sử dụng nguồn nguyên liệu giá thành thấp, mua trôi nổi trên thị trường, không rõ nguồn gốc xuất xứ để pha trộn với một lượng hàng thật (rượu, xi măng, phân bón,…) hoặc tự sản xuất hàng, sau đó dán nhãn mác, niêm phong, của các doanh nghiệp đã được đăng ký nhãn hiệu”, ông Trần Hữu Linh cho hay.

Chia sẻ về thực trạng xâm phạm quyền SHTT trong Hội thảo “Nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại - Phát triển thị trường trong hội nhập quốc tế” vừa qua, Đại tá Nguyễn Minh Tiến - Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Bộ Công an) cũng cho biết: Tội phạm sản xuất, buôn bán hàng giả và tội phạm xâm phạm SHTT luôn song hành với nhau với phương thức, thủ đoạn hoạt động tương đối giống nhau và ngày càng tinh vi, lợi dụng triệt để cơ chế, chính sách, thành tựu khoa học kỹ thuật để thực hiện hành vi vi phạm.

Trước đây đối tượng vi phạm thường chỉ là những người có trình độ dân trí thấp, thất nghiệp hoạt động nhỏ lẻ thì nay, đối tượng có xu hướng chuyển sang thành phần có trình độ nhận thức, học vấn, thậm chí có trình độ chuyên môn cao, hiểu biết chính sách, am hiểu nhu cầu thị trường và thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn để trốn tránh sự phát hiện, xử lý của lực lượng chức năng.

Bên cạnh đó, “sự phát triển mạnh mẽ của mạng internet đã tạo môi trường thuận lợi cho việc bùng phát các hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, người tiêu dùng chỉ cần có nhu cầu là được giao tận tay, nhưng nguồn gốc, xuất xứ và chất lượng thì rất khó kiểm soát”, Đại tá Nguyễn Minh Tiến nhấn mạnh.

Năm 2018 lực lượng Cảnh sát kinh tế toàn quốc đã phát hiện, điều tra xử lý 467 vụ sản xuất, buôn bán hàng giả và xâm phạm SHTT, trong đó khởi tố 65 vụ/84 bị can; chuyển xử lý hành chính 402 vụ, còn một số vụ việc là hàng hóa giả mạo, xâm phạm nhưng không chứng minh được đối tượng liên quan (hàng vô chủ) nên chỉ tịch thu, tiêu hủy.

Đáng chú ý, hiện nay, nhiều doanh nghiệp, cá nhân tiếp cận với thương mại điện tử thông qua việc thành lập các website để khuyến mại, quảng cáo, bán hàng qua mạng.

Đây là kênh phân phối hiện đại và ngày càng phổ biến, do đó nhiều đối tượng đã lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng giả, xâm phạm quyền SHTT...; đặc biệt là các mặt hàng thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng... được bày bán công khai, tràn lan trên các website thương mại điện tử và trên mạng xã hội gây khó khăn cho các cơ quan chức năng trong việc phát hiện nơi kinh doanh hoặc kho chứa trữ hàng hóa của các đối tượng này để xử lý.

vi phạm quyền sở hữu trí tuệ

Hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tiếp tục diễn biến phức tạp với các thủ đoạn ngày càng tinh vi

Ông Nguyễn Đắc Lộc, Phó Cục trưởng Cục QLTT Hà Nội cho biết, trong năm 2018 lực lượng QLTT thành phố Hà Nội đã chủ động kiểm tra, xử lý 120 vụ vi phạm về thương mại điện tử; xử phạt vi phạm hành chính về thương mại điện tử là 47 vụ. Tổng tiền phạt là 521.000.000 đồng và chuyển 1 vụ sang cơ quan cảnh sát điều tra để tiếp tục xử lý theo quy định.

Bên cạnh đó, việc thực hiện xử lý vi phạm đối với các doanh nghiệp gian lận cũng rất khó khăn do việc thực hiện kiểm tra, truy tìm được những doanh nghiệp “ảo” không đơn giản. Các trang website thương mại điện tử không cung cấp địa chỉ, cung cấp địa chỉ không đúng, có nhiều địa chỉ là nhà dân, là chung cư…

Đổi mới phối hợp chống xâm phạm quyền SHTT

Theo Đại tá Nguyễn Minh Tiến, SHTT là lĩnh vực liên quan đến nhiều bộ, ngành và cần phải có nhiều văn bản hướng dẫn thi hành, đòi hỏi cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong việc xây dựng văn bản để bảo đảm tính thống nhất, nhưng trên thực tế mối quan hệ phối hợp trong soạn thảo, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật chưa thực sự chặt chẽ, dẫn tới nội dung quy định trong một số văn bản còn mâu thuẫn, chồng chéo gây khó khăn, vướng mắc trong quá trình giải quyết các vụ việc.

Một khó khăn nữa trong xử lý vấn đề xâm phạm SHTT là công tác giám định. Hiện chỉ có Viện Khoa học SHTT là cơ quan giám định cao nhất, duy nhất về SHTT, nhưng để xử lý hình sự thì Cơ quan điều tra không thể dùng kết quả giám định của Viện làm chứng cứ mà phải trưng cầu Cơ quan giám định tư pháp nên cũng là một trong những khó khăn cho công tác xử lý hình sự.

Bên cạnh đó, công tác phối hợp phát hiện, điều tra, xử lý các hành vi xâm phạm quyền SHTT chưa được chặt chẽ, thực tế còn xảy ra tình trạng chồng chéo, có những vi phạm để có thể xử lý được thì phải chờ kết luận của nhiều cơ quan liên quan khác nên dẫn đến vụ việc kéo dài, có những vi phạm vừa có thể xử lý bằng biện pháp hình sự vừa có thể xử lý bằng biện pháp hành chính.

Ngoài ra, nhận thức của công chúng và của chủ thể quyền ở Việt Nam về SHTT còn hạn chế, chưa chủ động thực hiện bảo vệ quyền và tài sản của mình mà trông chờ vào Nhà nước, vào các cơ quan thực thi pháp luật.

Nhìn nhận về thực trạng này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đặng Hoàng An cho biết, trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Ban chỉ đạo 389 Quốc gia đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt về phòng chống buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại, vi phạm SHTT... trong đó đã nhận rõ tình hình, chỉ ra các giải pháp triển khai cụ thể.

Tuy nhiên kết quả chưa đạt được kỳ vọng về mục tiêu phát triển được một thị trường lành mạnh thị trường, bảo vệ tốt doanh nghiệp chân chính cũng như người tiêu dùng. Do đó, trong thời gian tới, Thứ trưởng Đặng Hoàng An yêu cầu, lực lượng QLTT cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho doanh nghiệp và người tiêu dùng, nhất là nhận thức về hàng giả, hàng nhái, hàng lậu và quyền SHTT.

Hồng Hà