Thay vì truyền thông pháp luật một chiều, Cuộc thi tìm hiểu pháp luật về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử do Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước tổ chức đã lựa chọn hình thức tương tác, tranh biện và xử lý tình huống, giúp người tham gia không chỉ “biết luật” mà còn “hiểu luật” và “vận dụng luật” trong những bối cảnh rất cụ thể của môi trường thương mại điện tử hiện nay.
Hiệu quả truyền thông pháp luật qua ghi nhận của nhà báo
Với kinh nghiệm nhiều năm làm báo và quản lý nội dung truyền thông đa nền tảng, Nhà báo Ngô Bá Lục - thành viên Ban giám khảo cho rằng Cuộc thi đã chạm đúng “điểm nghẽn” lớn nhất của công tác phổ biến pháp luật hiện nay: luật đúng nhưng khó nhớ, đúng nhưng khó hiểu, và đúng nhưng chưa đủ hấp dẫn để người dân chủ động tiếp cận.
Từ góc nhìn báo chí và truyền thông, nhà báo Ngô Bá Lục đánh giá Cuộc thi là một hình thức truyền thông pháp luật có chiều sâu, tránh được sự khô cứng thường thấy. Việc kết hợp kiến thức pháp luật với sân chơi học thuật, yếu tố văn hóa – nghệ thuật đã tạo ra sức hút tự nhiên, giúp thông điệp chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng được lan tỏa rộng rãi hơn.
Theo ông, Cuộc thi không chỉ tác động đến người tham gia trực tiếp mà còn tạo hiệu ứng truyền thông tích cực đối với cộng đồng, đặc biệt là nhóm người tiêu dùng trẻ đối tượng thường xuyên mua sắm trực tuyến nhưng chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng pháp lý.
“Trong thời buổi Thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ như hiện nay, người tiêu dùng cần có một bộ lọc thật tốt để tham gia mua bán trên các sàn, vì thế tuyên truyền pháp luật và các kỹ năng thông qua cuộc thi như thế này vô cùng bổ ích và thiết thực. Đây chính là sự nỗ lực trong công tác tổ chức của Cục quản lý và phát triển thị trường trong nước. Hi vọng đơn vị này sẽ tiếp tục tổ chức cuộc thi trong các năm tới.” Ông Ngô Bá Lục chia sẻ.
Ngoài ra, dưới góc độ truyền thông đại chúng, Cuộc thi đã tạo ra nội dung có khả năng lan tỏa - yếu tố then chốt trong bối cảnh người tiêu dùng hiện nay bị “bội thực thông tin”. Những tình huống xử lý hàng giả, tranh chấp trên sàn thương mại điện tử hay vai trò của nền tảng trung gian không chỉ có giá trị trong khuôn khổ cuộc thi mà còn có thể phát triển thành các sản phẩm truyền thông độc lập như clip ngắn, infographic, phóng sự hoặc tọa đàm chuyên đề.
Ông cũng đánh giá cao việc Cuộc thi thu hút được nhiều nhóm đối tượng khác nhau, đặc biệt là sinh viên và người trẻ – lực lượng vừa là người tiêu dùng chủ yếu trên môi trường số, vừa là nhóm nhạy bén với các xu hướng truyền thông mới. “Khi người trẻ chủ động tìm hiểu và thảo luận về pháp luật, đó chính là thành công lớn nhất của truyền thông pháp luật,” ông nhận định.
Theo ông, nếu được tiếp tục đầu tư bài bản về nội dung và hình thức truyền thông, Cuộc thi hoàn toàn có thể trở thành một mô hình mẫu trong công tác tuyên truyền pháp luật thời kỳ chuyển đổi số, nơi báo chí, cơ quan quản lý và cộng đồng cùng đồng hành để xây dựng môi trường thương mại điện tử minh bạch, an toàn và có trách nhiệm.
Khẳng định vai trò cầu nối giữa pháp luật và đời sống tiêu dùng số
Ở góc độ chuyên môn pháp lý, PGS. TS, Luật sư Phan Hữu Thư chuyên gia tư vấn pháp luật của Cuộc thi cho rằng điểm nổi bật của Cuộc thi nằm ở việc xây dựng các tình huống sát thực tế, phản ánh đúng những thủ đoạn phổ biến của hành vi buôn bán hàng giả, hàng nhái trên sàn thương mại điện tử và mạng xã hội.
“Các đội thi không chỉ trả lời câu hỏi lý thuyết mà còn phải phân tích, lập luận và đưa ra hướng xử lý dựa trên quy định pháp luật hiện hành. Điều này giúp người tham gia hình thành tư duy pháp lý, đặc biệt cần thiết đối với sinh viên – lực lượng sẽ trực tiếp tham gia vào thị trường lao động và môi trường kinh doanh số trong tương lai,” ông nhấn mạnh.
Theo Phan Hữu Thư, Luật sư giá trị cốt lõi của chương trình không chỉ nằm ở hình thức thi cử, mà ở việc chuẩn hóa nhận thức pháp lý cho người tham gia trong một lĩnh vực còn nhiều “vùng xám” như thương mại điện tử.
PGS. TS, Luật sư Phan Hữu Thư phân tích, các hành vi vi phạm trên môi trường số hiện nay thường không đơn lẻ mà mang tính liên chuỗi: từ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, quảng cáo sai sự thật, gian lận thông tin hàng hóa, đến né tránh trách nhiệm pháp lý thông qua các điều khoản mập mờ như “hình ảnh chỉ mang tính minh họa”. Đây chính là những tình huống pháp lý phức tạp, nếu không được phân tích kỹ lưỡng sẽ khiến cả người tiêu dùng lẫn người kinh doanh rơi vào thế bất lợi.
Đánh giá về nội dung Cuộc thi, ông nhấn mạnh việc Ban Tổ chức đã lựa chọn đúng trọng tâm khi đưa vào các tình huống gắn với Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Sở hữu trí tuệ, cùng các nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại điện tử. Qua đó, người dự thi không chỉ dừng ở việc nhận diện hành vi sai phạm mà còn hiểu rõ căn cứ pháp lý, trách nhiệm pháp lý và hệ quả pháp luật của từng hành vi cụ thể.
Ở góc độ đào tạo và tuyên truyền pháp luật, PGS. TS, Luật sư Phan Hữu Thư đánh giá cao cách Cuộc thi khuyến khích tư duy phản biện và lập luận pháp lý. “Khi người chơi phải đứng trước một tình huống giả định và tự đặt câu hỏi: hành vi này vi phạm điều luật nào, chủ thể chịu trách nhiệm là ai, và người tiêu dùng cần làm gì để tự bảo vệ mình, đó chính là lúc pháp luật đi vào đời sống một cách tự nhiên nhất,” ông phân tích.
Luật sư cũng cho rằng Cuộc thi đã góp phần hình thành một thông điệp quan trọng: chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trên thương mại điện tử không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước, mà là trách nhiệm chung của doanh nghiệp, nền tảng trung gian và chính người tiêu dùng. Việc trang bị kiến thức pháp luật thông qua những mô hình như Cuộc thi sẽ giúp các chủ thể tham gia thị trường số chủ động phòng ngừa rủi ro, thay vì chỉ xử lý hậu quả khi tranh chấp xảy ra.
Từ góc nhìn chuyên gia, Luật sư Phan Hữu Thư kỳ vọng Cuộc thi sẽ tiếp tục được mở rộng về quy mô và đối tượng tham gia, trở thành một kênh phổ biến pháp luật thường xuyên, góp phần xây dựng văn hóa tiêu dùng số an toàn, minh bạch và thượng tôn pháp luật trong bối cảnh thương mại điện tử ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Qua đánh giá chung của các chuyên gia, có thể thấy Cuộc thi không đơn thuần là một hoạt động mang tính phong trào, mà đã thực sự trở thành cầu nối giữa pháp luật và đời sống tiêu dùng trong môi trường thương mại điện tử. Thông qua Cuộc thi, các quy định pháp luật được “giải mã” bằng ngôn ngữ gần gũi, sinh động; đồng thời góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của cả người bán lẫn người mua trên không gian mạng.
Các chuyên gia đều thống nhất rằng, việc duy trì và nhân rộng mô hình Cuộc thi trong thời gian tới sẽ là một hướng đi hiệu quả, góp phần xây dựng môi trường thương mại điện tử minh bạch, lành mạnh và bền vững, lấy người tiêu dùng làm trung tâm và pháp luật làm nền tảng.