Chuỗi sản phẩm văn hóa - lịch sử, OCOP trong tầm nhìn Nghị quyết XV
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Điện Biên lần thứ XV xác định rõ định hướng phát triển đến năm 2030: đưa Điện Biên trở thành tỉnh phát triển theo hướng kinh tế xanh, thông minh, bền vững; phát huy tối đa lợi thế của du lịch lịch sử Điện Biên Phủ, văn hóa các dân tộc và nông nghiệp đặc sản gắn với OCOP. Trên nền tảng liên kết đó, chuỗi liên kết giữa ngành Công Thương và du lịch được xem như không gian để chuyển hóa tài nguyên văn hóa - lịch sử, bản sắc bản làng, nông sản địa phương thành sản phẩm, dịch vụ có giá trị gia tăng cao.
Trong những năm gần đây, Điện Biên đã định hướng mạnh vào các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, du lịch gắn với sản phẩm OCOP, nông sản đặc trưng như gạo Điện Biên, cà phê, mắc ca, chè, dược liệu… nhằm kéo dài chuỗi giá trị và tăng chi tiêu bình quân của du khách. Cùng với tuyến du lịch lịch sử “Điện Biên Phủ - bản hùng ca bất tử”, các không gian du lịch bản làng, sinh thái, sản xuất nông nghiệp đang dần trở thành “sân khấu” để kể câu chuyện về một Điện Biên đang chuyển mình theo hướng xanh, thông minh, gắn kết cộng đồng.
Thực tiễn triển khai du lịch cộng đồng - OCOP tại Điện Biên cho thấy: mỗi bản du lịch cộng đồng, nếu được tổ chức bài bản, sẽ vừa là điểm đến, vừa là một “showroom sống” cho sản phẩm địa phương. Ngành Công Thương giữ vai trò hỗ trợ chuẩn hóa tiêu chuẩn chất lượng, bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc và kết nối với các kênh phân phối hiện đại, sàn thương mại điện tử và doanh nghiệp lữ hành. Như vậy, chuỗi giá trị du lịch - OCOP không chỉ dừng ở hội chợ hay quầy trưng bày, mà được kéo dài từ nhà sàn, cánh đồng, nương cà phê đến kệ siêu thị, gian hàng trực tuyến.
Tính đến tháng 6/2025, Điện Biên có 138 sản phẩm OCOP được công nhận, trong đó 5 sản phẩm 4 sao và 133 sản phẩm 3 sao; phần lớn thuộc nhóm thực phẩm, còn lại là đồ uống, thủ công mỹ nghệ và dịch vụ du lịch cộng đồng - điểm du lịch. Đây chính là “nguyên liệu” để xây dựng các gói sản phẩm gắn với bản sắc, từ gạo Điện Biên, cà phê, chè, mắc ca, mật ong, thịt sấy, dược liệu đến thổ cẩm.
Ở tầm quốc gia, Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 và Quy hoạch hệ thống du lịch thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 đều nhấn mạnh yêu cầu phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh, gắn với nông nghiệp, làng nghề, sản phẩm đặc trưng địa phương, và hướng tới các dòng sản phẩm du lịch chuyên đề, trong đó có du lịch văn hóa - lịch sử, du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp. Khi “soi chiếu” vào Điện Biên, có thể thấy định hướng của tỉnh về du lịch cộng đồng - OCOP, kinh tế nông nghiệp, kinh tế biên mậu phù hợp với khung khổ chiến lược này, tạo nền cho một chuỗi liên kết công thương - du lịch bài bản hơn trong giai đoạn 2025-2030.
Ngay sau Đại hội XV, ngành Công Thương Điện Biên đã bắt đầu rà soát và điều chỉnh quy hoạch phát triển công nghiệp, thương mại theo hướng bám sát các trục hạ tầng chiến lược như cao tốc, quốc lộ, sân bay Điện Biên và các khu, điểm du lịch trọng điểm; chuyển từ mô hình công nghiệp phân tán sang phát triển theo cụm, khu gắn với chuỗi giá trị nông lâm sản, du lịch và kinh tế biên mậu. Đây là điều kiện quan trọng để hình thành các “cụm liên kết ngành mềm” giữa Công Thương - du lịch - nông nghiệp, trong đó OCOP trở thành cầu nối hữu hiệu.
Trong bối cảnh đó, việc định hình “chuỗi sản phẩm văn hóa, lịch sử, OCOP và kích cầu theo mùa” không phải là một khẩu hiệu, mà là cách tiếp cận cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết XV vào thực tiễn điều hành, xúc tiến và tổ chức sản xuất kinh doanh của toàn hệ sinh thái du lịch công thương Điện Biên.
Kích cầu theo mùa và vai trò của ngành Công Thương
Một trong những hạn chế lớn của du lịch Điện Biên cũng như nhiều địa phương miền núi là tính mùa vụ rõ nét, dẫn tới công suất sử dụng cơ sở lưu trú, dịch vụ ăn uống, vận tải du lịch, điểm mua sắm không ổn định. Trong khi đó, các sản phẩm OCOP nông nghiệp, đặc sản địa phương lại gắn chặt với chu kỳ thu hoạch theo mùa. Kết nối hai chu kỳ này, nhu cầu du lịch và nguồn cung sản phẩm OCOP, chính là dư địa để ngành Công Thương phát huy vai trò điều phối.
Trong cấu trúc ấy, ngành Công Thương có thể phát huy vai trò “nhạc trưởng” ở ba cấp độ then chốt. Thứ nhất, ở tầm quy hoạch và chính sách, cần lồng ghép rõ hơn nội dung liên kết du lịch - OCOP - thương mại trong các chương trình, đề án triển khai Nghị quyết XV, bao gồm quy hoạch chợ đầu mối, trung tâm logistics nông sản, điểm giới thiệu sản phẩm OCOP tại các khu, điểm du lịch trọng điểm, cửa khẩu, sân bay, nhà ga. Các công cụ hỗ trợ như xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, chương trình khuyến mại tập trung… khi được thiết kế với mùa vụ du lịch và mùa vụ nông sản sẽ tạo ra các đợt kích cầu rõ rệt.
Thứ hai, ở tầm doanh nghiệp và hợp tác xã, ngành Công Thương có thể tiếp tục hỗ trợ chuẩn hóa tiêu chuẩn, bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc, tem QR, chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm, chứng nhận OCOP… cho sản phẩm tham gia chuỗi du lịch. Việc nhiều sản phẩm OCOP Điện Biên đã được đưa vào các điểm du lịch, nhà hàng, khách sạn, siêu thị, cửa hàng đặc sản tại địa phương và một số thị trường ngoài tỉnh cho thấy hướng đi này có cơ sở thực tiễn. Khi sản phẩm đạt chuẩn, có câu chuyện thương hiệu gắn với bản làng, với sự kiện lịch sử, với “mùa” du lịch (mùa hoa ban, mùa lúa chín, mùa lễ hội…) thì mỗi chuyến tham quan dễ dàng chuyển hóa thành quyết định mua sắm và quay lại.
Thứ ba, ở tầm hạ tầng số và xúc tiến thị trường, ngành Công Thương có thể kết hợp với ngành du lịch thúc đẩy mạnh hơn việc số hóa sản phẩm OCOP, đưa lên các sàn thương mại điện tử, tổ chức các chiến dịch livestream gắn với mùa du lịch, mùa lễ hội, mùa thu hoạch nông sản. Trong bối cảnh Quy hoạch hệ thống du lịch quốc gia và Kế hoạch thực hiện đến năm 2030 đều nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số và đa dạng hóa thị trường, việc xây dựng các “gói kích cầu số”, ví dụ như combo tour lịch sử Điện Biên Phủ kết hợp trải nghiệm bản du lịch cộng đồng và mua sắm giỏ quà OCOP theo mùa, sẽ giúp địa phương tiếp cận rộng hơn tới phân khúc khách nội địa chất lượng cao và khách quốc tế.
Kinh nghiệm từ Điện Biên những năm gần đây cho thấy, khi các điểm du lịch cộng đồng được tổ chức bài bản, gắn kết chặt với hệ sinh thái sản phẩm OCOP, người dân được tham gia trực tiếp vào chuỗi giá trị từ cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, biểu diễn văn hóa đến sản xuất, chế biến, kinh doanh nông sản đặc sản. Điều đó không chỉ tạo sinh kế bền vững mà còn góp phần giữ gìn cảnh quan, môi trường, bản sắc văn hóa, đúng tinh thần phát triển kinh tế xanh, thông minh, bền vững mà Nghị quyết XV đã đề ra.
Giai đoạn 2026-2030, khi tỉnh đẩy mạnh thu hút đầu tư vào các khu, điểm du lịch trọng điểm, tổ hợp khách sạn, nghỉ dưỡng và mua sắm, chuỗi liên kết công thương - du lịch - OCOP tại Điện Biên sẽ đứng trước cơ hội mở rộng cả về quy mô lẫn chất lượng. Vấn đề đặt ra là cách thức thiết kế các “mùa kích cầu”: mùa hoa ban gắn với sản phẩm dệt thổ cẩm, quà tặng thủ công; mùa lúa chín gắn với sản phẩm gạo, nếp, rượu địa phương; mùa lễ hội lịch sử gắn với bộ sản phẩm kể chuyện về Điện Biên Phủ; mùa du lịch biên giới gắn với hàng hóa thương mại biên mậu, sản phẩm xuyên biên giới.
Trong bức tranh đó, ngành Công Thương không chỉ là cơ quan tham mưu chính sách hay tổ chức hội chợ, hội nghị kết nối cung - cầu, mà thực sự trở thành “nhạc trưởng” điều phối các mắt xích: từ quy hoạch mạng lưới hạ tầng thương mại, chuẩn hóa sản phẩm OCOP, kết nối logistics, thương mại điện tử đến đồng hành cùng doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng dân cư bản địa. Đó cũng là cách để ngành Công Thương Điện Biên hiện thực hóa vai trò của mình trong tầm nhìn phát triển tỉnh đến năm 2030, vừa góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, vừa nâng cao giá trị sản xuất nông - lâm nghiệp và khẳng định vị thế của sản phẩm OCOP Điện Biên trên bản đồ thị trường trong nước và quốc tế.