Sự kiện Bộ Công Thương công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA Index) lần đầu tiên vào tháng 4 vừa qua đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực nâng cao hiệu quả thực thi các FTA của Việt Nam.
Kết quả thực thi các FTA không đồng đều giữa các địa phương, doanh nghiệp
Thông tin tại Tọa đàm với chủ đề: "Kết quả Bộ chỉ số FTA Index năm đầu tiên - Những vấn đề đặt ra" do Tạp chí Công Thương thực hiện mới đây, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương chia sẻ về thực tiễn thực thi các FTA thông qua kết quả khảo sát Bộ chỉ số FTA Index năm 2024.
Ở góc độ địa phương, ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh, điểm đầu tiên về kết quả thực thi FTA, đặc biệt là FTA thế hệ mới không đồng đều, có những tỉnh số liệu báo cáo cho thấy tận dụng rất tốt nhìn theo khía cạnh giá trị kim ngạch xuất khẩu tổng thể, tăng trưởng của những mặt hàng chủ lực của tỉnh…
Thêm nữa, liên quan đến các chính sách hỗ trợ của các địa phương cũng không đồng đều; có những tỉnh có rất nhiều biện pháp hỗ trợ nhưng có những tỉnh còn khiêm tốn.
Thứ ba cũng là một điểm quan trọng, đó là nhân lực để triển khai thực thi FTA tại các tỉnh phải nói rằng còn rất mỏng. "Thực tế thời gian qua nhiều tỉnh chỉ có một một nhân lực phụ trách mà một người này lại phải phụ trách nhiều vấn đề khác. Điều đấy cũng ảnh hưởng đến khả năng hỗ trợ triển khai việc thực thi FTA", ông Ngô Chung Khanh lưu ý.
Về phía doanh nghiệp, Lãnh đạo Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết, thông qua kết quả khảo sát Bộ chỉ số FTA Index năm 2024 cho thấy, hầu như không có doanh nghiệp nào có một bộ phận pháp lý hay có kết nối với các công ty chuyên về tư vấn FTA. Số lượng doanh nghiệp có một bộ phận pháp lý hay có những chuyên gia về pháp lý để hỗ trợ công tác nghiên cứu, tìm hiểu về các cam kết trong các FTA, hay những các cơ hội tiếp cận thị trường ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp là rất khiêm tốn.
Thứ hai về tận dụng FTA, doanh nghiệp chúng ta vẫn quen với các thị trường truyền thống, trong khi với những thị trường mới, những thị trường có FTA như EU hay như Canada, Mexico, Vương quốc Anh thì bên cạnh số doanh nghiệp đã có khai thác còn nhiều doanh nghiệp chưa chú ý đến những thị trường này. Điều đó cho thấy thị phần của những thị trường đang có những cơ hội lớn đấy còn khiêm tốn trong tổng xuất khẩu của chúng ta.
Về tổng thể, ông Ngô Chung Khanh cho biết, bức tranh thu được từ khảo sát tận dụng FTA càng khẳng định rằng thời gian qua chúng ta đã đàm phán, ký kết và thực thi các FTA có kết quả tích cực, thể hiện qua giá trị kim ngạch, số lượng mặt hàng chủ lực chúng ta đưa sang các thị trường FTA. Tuy nhiên cũng thể hiện rằng chúng ta còn dư địa rất lớn để việc thực thi các FTA đem lại hiệu quả hơn nữa cho doanh nghiệp và cho đất nước.
Khai thác tốt hơn các FTA với động lực từ Bộ chỉ số FTA Index
Từ góc độ hiệp hội doanh nghiệp, TS. Nguyễn Văn Thân - Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) khẳng định: Trong tình hình hiện nay để giải quyết được câu chuyện xuất khẩu thì câu chuyện tận dụng các FTA vô cùng giá trị.
Do đó, Chủ tịch VINASME đánh giá cao Bộ chỉ số FTA Index - bộ chỉ số quan trọng của Quốc gia, kết hợp được cả cơ quan chính quyền của các địa phương và doanh nghiệp. Đặc biệt, việc Bộ chỉ số FTA Index lấy mục tiêu phát triển bền vững là điểm quan trọng nhất là rất đúng đắn; bởi các thị trường FTA như EU, Vương quốc Anh, Canada... nhiều dư địa nhưng đều là những thị trường khó tính, giải quyết được bài toán khai thác hiệu quả các thị trường này thì mới phát triển bền vững, lâu dài.
Theo đó, TS. Nguyễn Văn Thân cho rằng, muốn phát triển bền vững, lâu dài thì doanh nghiệp phải chủ động trở thành một nhà sản xuất và nhà kinh doanh chuyên nghiệp. Đồng thời các cơ quan quản lý và hiệp hội cần phối hợp, vạch ra chương trình giúp doanh nghiệp tận dụng các FTA, khai thác các thị trường có FTA một cách cụ thể, có mục tiêu phù hợp.
Chia sẻ từ góc độ đơn vị trực tiếp thực hiện khảo sát việc thực thi FTA tại các địa phương, PGS. TS. Đào Ngọc Tiến, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương cho biết: Một trong những kết quả nổi bật sau lần đầu tiên công bố Bộ chỉ số FTA Index đó là nhiều địa phương đã có một sự thay đổi tích cực về nhận thức và cách tiếp cận, thực thi các FTA, đặc biệt là gắn với việc lấy doanh nghiệp làm trung tâm.
"Nếu như trước kia câu chuyện quan tâm của họ mang tính chất tổ chức tuyên truyền, phổ biến các FTA trong 5 - 10 buổi tọa đàm, hội thảo… thì đến bây giờ trong các kế hoạch hoạt động họ có những mục tiêu cụ thể, trong những mục tiêu cụ thể đấy thể hiện một câu chuyện rằng họ lấy kết quả thực hiện các FTA, lấy các doanh nghiệp xuất khẩu trở thành trung tâm", PGS. TS. Đào Ngọc Tiến cho biết.
Các khách mời cho rằng, để tăng cường tận dụng các FTA cần sự phối hợp và giải pháp từ tất cả các bên liên quan.
Trong đó, về định hướng chủ trương chính sách, hiện nay chúng ta không chỉ tập trung thực thi hiệu quả các FTA mà còn tìm kiếm thêm các thị trường mới, đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, đẩy nhanh quá trình đàm phán, ký kết các FTA mới với các đối tác tiềm năng.
Tại các địa phương, sự chuyển biến tích cực về tư duy lãnh đạo của một số tỉnh, thành trong việc thực hiện các FTA được kỳ vong sẽ lan tỏa cho tất cả các tỉnh, thành. Về phía doanh nghiệp, cần chuyển đổi, khẩn trương đa dạng hóa, chú ý ngay đến các thị trường FTA nhiều tiềm năng...
Khi các địa phương, các bộ, ngành kết hợp được với nhau sẽ hỗ trợ và tập trung nguồn lực thực thi các FTA hiệu quả hơn, từ đấy chúng ta sẽ có được những kết quả rõ ràng và cụ thể hơn.
Với riêng Bộ chỉ số FTA Index, ông Ngô Chung Khanh cho biết, Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành có liên quan trong Tổ công tác tham khảo ý kiến của các tỉnh, thành để xây dựng một bộ câu hỏi đánh giá thực thi FTA cập nhật hơn, sát hơn với những đối tượng doanh nghiệp. Đồng thời hướng dẫn cho các tỉnh, thành làm thế nào để có được kết quả đáng giá thực thi tốt.
"Hy vọng rằng ở Bộ chỉ số năm 2025 chúng ta sẽ thấy được mức điểm số trung bình tăng lên, sự chênh lệch giữa các địa phương hẹp đi và quan trọng nhất là làn sóng lạc quan của doanh nghiệp cho thấy rằng các tỉnh thành đã vào cuộc thực sự và họ đã được hưởng lợi thực sự từ những sự vào cuộc đó", Lãnh đạo Vụ Chính sách thương mại đa biên bày tỏ.