Hệ thống cơ quan, tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã quy định rõ ràng về vai trò của các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội trong việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Cụ thể, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, Bộ Công Thương và Sở Công Thương tại các địa phương là những cơ quan chịu trách nhiệm bảo vệ chung cho người tiêu dùng. Bên cạnh đó, các cơ quan chuyên ngành như Bộ Tài chính, Bộ Y tế và các Sở tương ứng cũng có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong phạm vi lĩnh vực cụ thể của mình.
Ngoài ra, các tổ chức xã hội như Hội Bảo vệ người tiêu dùng, Mặt trận Tổ quốc, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đặc biệt là các hội viên của mình.
Những lựa chọn khi xảy ra tranh chấp
Khi quyền lợi của người tiêu dùng bị xâm phạm, họ có nhiều phương thức để bảo vệ quyền lợi của mình. Đầu tiên, người tiêu dùng có quyền yêu cầu doanh nghiệp tiến hành thương lượng. Đây là một bước quan trọng để hai bên có thể tìm ra tiếng nói chung và giải quyết tranh chấp một cách hòa bình.
Nếu thương lượng không thành công, người tiêu dùng có thể yêu cầu cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hoặc tổ chức xã hội tham gia hỗ trợ thương lượng. Các cơ quan và tổ chức này sẽ đóng vai trò trung gian, giúp người tiêu dùng và doanh nghiệp tìm ra giải pháp phù hợp.
Ngoài ra, người tiêu dùng còn có thể lựa chọn các phương thức giải quyết tranh chấp khác như hòa giải, trọng tài hoặc tòa án. Trong trường hợp khởi kiện tại tòa, các vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có giá trị giao dịch dưới 100 triệu đồng sẽ được giải quyết theo thủ tục rút gọn, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho người tiêu dùng. Đặc biệt, người tiêu dùng sẽ không phải nộp tạm ứng án phí khi khởi kiện.
Thương lượng - Bước đầu tiên trong giải quyết tranh chấp
Thương lượng là một trong những phương thức giải quyết tranh chấp được ưu tiên hàng đầu. Theo quy định của pháp luật, người tiêu dùng có quyền yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh thương lượng khi quyền lợi của mình bị xâm phạm. Tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm tiếp nhận và tiến hành thương lượng trong thời hạn 07 ngày làm việc kể từ ngày nhận được yêu cầu.
Trong quá trình thương lượng, cả người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh đều có những quyền và trách nhiệm nhất định. Họ có quyền đồng ý hoặc từ chối tham gia thương lượng, lựa chọn thời gian và hình thức thương lượng, yêu cầu tạm dừng hoặc chấm dứt thương lượng, và yêu cầu giữ bí mật về việc thương lượng. Đồng thời, họ cũng có trách nhiệm tiến hành thương lượng theo quy định của pháp luật, trình bày đúng sự thật các tình tiết của tranh chấp, cung cấp thông tin và tài liệu liên quan, và thực hiện kết quả thương lượng một cách trung thực và thiện chí.
Kết quả thương lượng sẽ được lập thành văn bản, trừ khi hai bên có thỏa thuận khác. Văn bản này sẽ bao gồm các thông tin về các bên tham gia thương lượng, thời gian và địa điểm tiến hành thương lượng, nội dung thương lượng, kết quả thương lượng và các nội dung khác theo thỏa thuận của hai bên.
Mặc dù cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức xã hội có trách nhiệm hỗ trợ người tiêu dùng trong quá trình thương lượng, nhưng họ cũng có quyền từ chối tiếp nhận yêu cầu hỗ trợ trong một số trường hợp nhất định. Chẳng hạn, khi người tiêu dùng là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự mà không có người đại diện hợp pháp, hoặc khi người yêu cầu hỗ trợ không phải là người tiêu dùng hoặc người đại diện hợp pháp của người tiêu dùng, hoặc khi người tiêu dùng không cung cấp đầy đủ thông tin và tài liệu cần thiết.
Ngoài ra, cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức xã hội cũng sẽ không tiếp nhận yêu cầu hỗ trợ nếu nội dung yêu cầu không thuộc thẩm quyền của họ hoặc nếu yêu cầu đó đã được giải quyết bởi một cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác.
Khởi kiện ra tòa - Giải pháp cuối cùng cho người tiêu dùng
Nếu các phương thức giải quyết tranh chấp khác không mang lại kết quả, người tiêu dùng có thể khởi kiện tại tòa án. Các vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ được giải quyết theo trình tự và thủ tục quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự.
Đặc biệt, các vụ án có giá trị giao dịch dưới 100 triệu đồng sẽ được giải quyết theo thủ tục rút gọn, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí cho người tiêu dùng. Hơn nữa, người tiêu dùng sẽ không phải nộp tạm ứng án phí khi khởi kiện, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho họ trong việc bảo vệ quyền lợi của mình.
Quyền lợi người tiêu dùng là một vấn đề quan trọng trong xã hội hiện đại. Pháp luật và các cơ quan, tổ chức bảo vệ người tiêu dùng đã và đang nỗ lực để đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong các giao dịch thương mại. Người tiêu dùng cần nắm rõ các quyền và nghĩa vụ của mình, cũng như các phương thức bảo vệ quyền lợi khi xảy ra tranh chấp.
Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam năm 2025 - 15/3/2025 - với chủ đề "Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm" là dịp đặc biệt để các cơ quan, tổ chức, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp cùng nhau tôn vinh và khẳng định vai trò quan trọng của người tiêu dùng trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Năm 2025, thực hiện nhiệm vụ được giao tại Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Bộ Công Thương tổ chức “Lễ phát động Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam” tập trung vào hoạt động xúc tiến thương mại trên nền tảng số giữa người tiêu dùng, doanh nghiệp và các nhân vật có sức ảnh hưởng trong xã hội. Lễ phát động “Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam năm 2025” sẽ được tổ chức vào ngày 14/3 tại Trung tâm thương mại AEON MALL Hải Phòng Lê Chân và lan tỏa trên các kênh truyền thông hiện đại.