Cập nhật tư duy khuyến công trong thời kỳ chuyển đổi xanh
Ngày 8/10/2025, Bộ Công Thương ban hành Văn bản hợp nhất số 42/VBHN-BCT về Nghị định khuyến công, hợp nhất Nghị định số 45/2012/NĐ-CP và Nghị định số 235/2025/NĐ-CP của Chính phủ (ký ngày 27/8/2025). Theo đó, toàn bộ nội dung của Nghị định 45 được sửa đổi, bổ sung sâu rộng, phản ánh định hướng phát triển công nghiệp nông thôn theo ba trụ cột: Đổi mới sáng tạo – Chuyển đổi xanh – Chuyển đổi số.
Điểm thay đổi mang tính bản lề là việc mở rộng khái niệm “sản xuất sạch hơn” thành “sản xuất sạch hơn, sản xuất và tiêu dùng bền vững”. Đây không chỉ là điều chỉnh thuật ngữ mà là nâng cấp quan điểm phát triển – từ việc giảm ô nhiễm đơn thuần sang tiếp cận vòng đời sản phẩm, liên kết giữa khai thác – sản xuất – tiêu dùng – tái chế, hướng tới kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh.
Nghị định cũng bổ sung khái niệm “chuyển đổi số trong hoạt động khuyến công”, khẳng định định hướng hỗ trợ ứng dụng công nghệ tiên tiến, công nghệ số để “thay đổi mô hình quản lý, sản xuất – kinh doanh truyền thống, tạo ra cơ hội, sản phẩm, doanh thu và giá trị mới”. Đây là nội dung hoàn toàn mới chưa từng có trong 10 năm thi hành Nghị định 45/2012/NĐ-CP.
Mục tiêu của khuyến công không chỉ dừng ở “huy động nguồn lực phát triển công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp”, mà được mở rộng sang khuyến khích sản xuất sạch hơn, tiêu dùng bền vững, chuyển đổi số – coi đây là công cụ trọng yếu để thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số trong khu vực nông thôn.
Mở rộng phạm vi hỗ trợ, ưu tiên bình đẳng và bền vững
Một trong những điểm tiến bộ của Nghị định 235/2025/NĐ-CP là xác định lại đối tượng thụ hưởng chính sách. Các nhóm được hưởng khuyến công gồm: Doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, hộ kinh doanh trực tiếp đầu tư sản xuất công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp tại các xã, phường, đặc khu; Cơ sở sản xuất áp dụng sản xuất sạch hơn, sản xuất và tiêu dùng bền vững; Doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư xây dựng hạ tầng cụm công nghiệp; Nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ; Và tổ chức, cá nhân trong nước, quốc tế tham gia hoạt động dịch vụ khuyến công.
Đặc biệt, Chính phủ lần đầu tiên đưa vào quy định ưu tiên cơ sở do phụ nữ làm chủ, sử dụng nhiều lao động nữ, lao động yếu thế và người dân tộc thiểu số. Đây là điểm mới thể hiện tính nhân văn, bảo đảm bình đẳng giới và tạo cơ hội phát triển toàn diện trong khu vực nông thôn.
Song song, danh mục ngành nghề được hưởng chính sách khuyến công được mở rộng đáng kể, bao gồm: Công nghiệp chế biến nông – lâm – thủy sản; Công nghiệp hóa chất phục vụ nông nghiệp, vật liệu xây dựng tiết kiệm tài nguyên; Ngành công nghiệp xanh, công nghiệp giảm phát thải, cacbon thấp, năng lượng thân thiện môi trường; Và các lĩnh vực ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số.
Như vậy, phạm vi khuyến công nay không chỉ hỗ trợ ngành nghề truyền thống, mà định hướng mạnh về đổi mới công nghệ và kinh tế xanh, phù hợp với Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia và cam kết Net Zero năm 2050 của Việt Nam.
Tái cấu trúc hệ thống tổ chức khuyến công, tinh gọn và hiện đại
Một điểm nhấn đáng chú ý khác là sắp xếp lại hệ thống tổ chức khuyến công. Bộ Công Thương thành lập Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, đây là đơn vị trực thuộc Bộ, thay thế Cục Công nghiệp địa phương trước đây, đảm nhiệm vai trò quản lý nhà nước và tổ chức triển khai các chương trình khuyến công quốc gia.
Các Trung tâm Khuyến công quốc gia vùng sẽ được thành lập trực thuộc Cục này để thực hiện đề án khuyến công tại các vùng miền, phối hợp chặt chẽ với Trung tâm Khuyến công cấp tỉnh do UBND tỉnh quản lý.
Đáng chú ý, cấp huyện đã được bãi bỏ hoàn toàn khỏi hệ thống khuyến công (theo khoản 4 Điều 2 của Nghị định 235/2025/NĐ-CP), giúp bộ máy tinh gọn, giảm tầng nấc trung gian, đồng thời tăng tính chủ động, linh hoạt cho cấp tỉnh – nơi trực tiếp tiếp xúc với doanh nghiệp và người dân.
Ngoài ra, Nghị định cũng quy định rõ cơ chế cho cộng tác viên khuyến công tại xã, phường, được hưởng thù lao theo quyết định của Chủ tịch UBND tỉnh, tạo điều kiện đưa chính sách khuyến công “về tận cơ sở”.
Bổ sung mạnh mẽ chính sách tài chính, nâng hiệu quả đầu tư công
Nghị định 235/2025/NĐ-CP đã thiết lập lại toàn bộ cơ chế quản lý và phân bổ kinh phí khuyến công. Theo đó, nguồn kinh phí được chia thành hai cấp: Kinh phí khuyến công quốc gia do Bộ Công Thương quản lý, bao gồm ngân sách nhà nước, tài trợ trong và ngoài nước, cùng nguồn vốn hợp pháp khác; Kinh phí khuyến công địa phương do UBND tỉnh chủ trì, được trích từ ngân sách địa phương và nguồn xã hội hóa.
Việc quản lý, phân bổ và quyết toán kinh phí được quy định chặt chẽ tại Điều 14, bảo đảm minh bạch, đúng đối tượng và phù hợp Luật Ngân sách, Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu.
Đáng lưu ý, Bộ Tài chính được giao bổ sung trách nhiệm tổng hợp và hướng dẫn lập, quản lý, sử dụng kinh phí khuyến công nhằm thống nhất cơ chế tài chính giữa Trung ương và địa phương.
Cùng với đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có trách nhiệm phân bổ vốn đầu tư phát triển cho các Đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện nhiệm vụ khuyến công quốc gia vùng, cũng như hỗ trợ địa phương khó khăn xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị.
Sự tham gia đồng bộ của các bộ, ngành trung ương tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc huy động, sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư phát triển công nghiệp nông thôn.
Khuyến công động lực thúc đẩy sản xuất xanh, tiêu dùng bền vững
Các nội dung hoạt động khuyến công được mở rộng toàn diện, bao trùm từ đào tạo nghề, tư vấn quản lý, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp, xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, phát triển sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, đến xúc tiến thương mại, hợp tác quốc tế, xử lý môi trường và chuyển đổi số.
Đặc biệt, Nghị định 235/2025/NĐ-CP nhấn mạnh yêu cầu xây dựng các mô hình áp dụng sản xuất sạch hơn, tiêu dùng bền vững, cũng như hỗ trợ ứng dụng máy móc, thiết bị tiên tiến, công nghệ thân thiện môi trường.
Các hoạt động như hội chợ, triển lãm sản phẩm công nghiệp nông thôn, thi thiết kế mẫu mã thủ công mỹ nghệ, hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu, xét tặng danh hiệu nghệ nhân tiếp tục được duy trì và nâng cấp, góp phần khẳng định thương hiệu sản phẩm Việt trên thị trường trong và ngoài nước.
Về hợp tác quốc tế, Nghị định mở ra cơ hội trao đổi kinh nghiệm, học tập mô hình khuyến công, sản xuất xanh với các tổ chức nước ngoài, qua đó thúc đẩy hội nhập và nâng cao năng lực cho cán bộ ngành công thương địa phương.
Hướng tới hệ sinh thái công nghiệp nông thôn xanh – số – bền vững
Với những sửa đổi toàn diện, Nghị định 235/2025/NĐ-CP không chỉ cập nhật chính sách, mà còn tái định vị vai trò của khuyến công trong nền kinh tế quốc gia.
Nếu trước đây khuyến công chỉ được hiểu là hỗ trợ sản xuất thủ công nghiệp, thì nay đã trở thành đòn bẩy thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, kinh tế xanh và phát triển bền vững ở nông thôn.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, đây là “bước đi chiến lược để hiện thực hóa Chiến lược phát triển ngành công thương giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2045”.
Văn bản hợp nhất số 42/VBHN-BCT ra đời giúp thống nhất khung pháp lý, tạo thuận lợi cho cơ quan quản lý, địa phương và doanh nghiệp trong triển khai, đồng thời đảm bảo tính kế thừa và ổn định trong hệ thống chính sách.
Từ hôm nay ngày 15/10/2025, cùng với hiệu lực của Nghị định 235/2025/NĐ-CP, công tác khuyến công Việt Nam bước vào giai đoạn mới, năng động, xanh và số hóa hơn.
Đây sẽ là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp, hợp tác xã và các làng nghề truyền thống nâng cao năng lực cạnh tranh, bắt nhịp với xu thế kinh tế tuần hoàn toàn cầu, đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển “Việt Nam công nghiệp, hiện đại, bền vững và hội nhập sâu rộng”.