Sản xuất kinh doanh thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, được quản lý chặt chẽ theo Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Nghị định 67/2013/NĐ-CP. Trong khi đó việc buôn lậu thuốc lá vẫn là một vấn nạn chưa được xử lý triệt để. Mỗi năm, lượng thuốc lá lậu ước tính lên tới 1 tỷ bao, gây thất thu thuế gần 10.000 tỷ đồng/năm. Để so sánh con số 10.000 tỷ đồng này, ta thấy trong nhiều năm qua, ngành thuốc lá đã tạo công ăn việc làm ổn định cho hàng triệu lao động, hàng năm nộp ngân sách trên 18.000 tỷ đồng... Tức là buôn lậu thuốc lá, làm thất thoát ngân sách nhà nước chiếm trên 55% so với số đóng góp vào ngân sách của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thuốc lá trong nước.

Hơn thế nữa, sản xuất kinh doanh thuốc lá được quản lý rất chặt, tức là chi phí tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp tương đối lớn. Theo Nghị định 67, doanh nghiệp muốn được cấp Giấy phép phân phối sản phẩm thuốc lá phải đảm bảo những điều kiện sau:

a) Là doanh nghiệp được thành lập theo quy định của pháp luật và có đăng ký ngành nghề kinh doanh bán buôn sản phẩm thuốc lá;

b) Có địa điểm kinh doanh cố định, địa chỉ rõ ràng, đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, trang thiết bị theo quy định;

c) Có hệ thống phân phối sản phẩm thuốc lá trên địa bàn từ 02 tỉnh trở lên (tại địa bàn mỗi tỉnh phải có tối thiểu từ 02 thương nhân bán buôn sản phẩm thuốc lá trở lên);

d) Có văn bản giới thiệu, hợp đồng mua bán của Nhà cung cấp sản phẩm thuốc lá;

đ) Có kho hàng (hoặc hệ thống kho hàng) thuộc sở hữu hoặc đồng sở hữu theo hợp đồng liên doanh, liên kết góp vốn; hoặc có hợp đồng thuê kho hàng phù hợp với quy mô kinh doanh của doanh nghiệp (tối thiểu tổng diện tích phải từ 100 m2 trở lên) đáp ứng yêu cầu bảo quản được chất lượng của sản phẩm thuốc lá trong thời gian lưu kho;

e) Có phương tiện vận tải thuộc sở hữu hoặc đồng sở hữu theo hợp đồng liên doanh, liên kết góp vốn; hoặc có hợp đồng thuê phương tiện vận tải phù hợp với quy mô kinh doanh của doanh nghiệp (tối thiểu phải có 02 xe có tải trọng từ 500 kg trở lên); đáp ứng yêu cầu bảo quản được chất lượng của sản phẩm thuốc lá trong thời gian vận chuyển;

g) Có năng lực tài chính bảo đảm cho toàn bộ hệ thống phân phối của doanh nghiệp hoạt động bình thường (có Giấy xác nhận của ngân hàng tối thiểu 02 tỷ Việt Nam đồng trở lên).

Trong khi đó, buôn lậu thì thuốc lá không bị ràng buộc bất cứ điều kiện nào. Mặt hàng này gọn nhẹ, dễ vận chuyển, mức chênh lệch lại cao gấp 4,5 lần do không phải chịu các loại thuế (tiêu thụ đặc biệt 70%, thuế giá trị gia tăng 10%, thuế xuất nhập khẩu 135%...). Buôn lậu thuốc lá đang thu siêu lợi nhuận chỉ sau ma túy.

Nhưng điều đáng quan tâm là, việc kiên quyết đấu tranh, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá nhập lậu, đặc biệt là việc bày, bán thuốc lá lậu tại các tủ, quầy, cửa hàng, nhà hàng, khách sạn… đôi lúc chưa được thường xuyên. Vì vậy, trong thời gian tới các lực lượng chức năng sẽ có nhiều giải pháp đồng bộ để khắc phục dần tình trạng “Quản chặt trong, Buông lỏng ngoài” làm giải pháp quan trọng trong chống buôn lậu thuốc lá.