Thảo luận tại phiên họp ở hội trường Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV ngày 24/5 về dự thảo Nghị quyết thí điểm chính sách đặc thù phát triển nhà xã hội, đại biểu Trần Quốc Tuấn (đoàn Trà Vinh) cho rằng, nhu cầu về nhà ở xã hội rất lớn nhưng nguồn cung lại hạn chế và thiếu hấp dẫn với nhà đầu tư, còn người có nhu cầu thật thì khó tiếp cận được sản phẩm phù hợp. Công nhân, người thu nhập thấp vẫn đang phải sống trong điều kiện thuê nhà trọ kém chất lượng, không ổn định, có nơi phải trả mức giá thuê cao, ảnh hưởng đến an sinh, hiệu suất lao động và sự phát triển bền vững của đô thị.
"Tôi cho rằng Dự thảo Nghị quyết còn thiếu một mảnh ghép cốt lõi đó là chính sách ưu tiên đặc biệt cho người dân mua nhà ở xã hội, là những người thụ hưởng trực tiếp và cũng là lực kéo quan trọng nhất cho thị trường nhà ở xã hội hiện nay", Đại biểu Trần Quốc Tuấn phân tích.
Để nhà ở xã hội đến tận tay người có thu nhập thấp, công nhân lao động, đại biểu Trần Quốc Tuấn chỉ ra điểm nghẽn cần được tháo gỡ. Theo đại biểu Trần Quốc Tuấn, người dân có nhu cầu thật lại khó tiếp cận vốn vay, nhưng khi tiếp cận được vốn vay thì gánh nặng tài chính khá lớn.
Ví dụ điển hình là người mua nhà ở xã hội vay được 500 triệu đồng để mua một căn hộ trung bình với lãi suất là 4,8%/năm trong vòng 25 năm thì hàng tháng phải trả 3,7 triệu đồng. Trong đó tiền lãi 2 triệu đồng, chỉ còn lại 1,7 triệu đồng là tiền gốc. Nếu người công nhân có mức lương khoảng 8 triệu đồng thì chỉ còn lại 4,3 triệu đồng để xoay xở chi tiêu cho cả gia đình là rất khó khăn. Do đó, người lao động chọn phương án thuê nhà trọ thay vì mua nhà ở xã hội.
Từ bất cập này, đại biểu kiến nghị cho vay ưu đãi dài hạn từ Quỹ nhà ở quốc gia hoặc Ngân hàng chính sách xã hội, đồng thời cấp bù lãi suất hoặc hỗ trợ giá thuê nhà, đơn giản hóa điều kiện cho vay, có thể dùng căn hộ đó để làm tài sản đảm bảo. Ngoài ra, người mua nhà ở xã hội được hưởng chính sách trả góp không lãi suất.
Một bất cập khác được đại biểu Trần Quốc Tuấn nêu lên là các chính sách đã ban hành hiện thiên về hỗ trợ cho doanh nghiệp, nhà đầu tư mà ít quan tâm đến khả năng mua nhà ở xã hội của người dân.
Đại biểu "hiến kế" cần triển khai thí điểm chính sách này tại các địa phương có nhu cầu cao, các tỉnh, thành phố lớn có đông lực lượng công nhân lao động. Cụ thể như người mua nhà ở xã hội có thể được trả trước 10 đến 30% giá trị căn hộ, phần còn lại được trả góp trong 10 đến 15 năm, không tính lãi trong 3 đến 5 năm đầu. Sau thời gian ưu đãi áp dụng lãi suất thấp theo quy định, người mua nhà được sử dụng căn hộ làm tài sản đảm bảo và cam kết là không chuyển nhượng trong 5 năm.
Nguồn vốn để thực hiện chính sách này có thể từ Quỹ nhà ở quốc gia qua Ngân hàng chính sách xã hội hoặc các định chế tài chính được chỉ định. Khi nhóm chính sách này được triển khai không chỉ hỗ trợ cho người dân mà còn tạo đầu ra ổn định cho doanh nghiệp, qua đó thúc đẩy nguồn cung và tạo nên một thị trường nhà ở xã hội thực sự năng động, lành mạnh.
Đại biểu Trần Quốc Tuấn cũng cho rằng, muốn phát triển thị trường nhà ở xã hội bền vững, không chỉ kích cung mà phải kích cầu bằng chính sách thiết thực, nhân văn và khả thi dành cho người dân. Người dân không chỉ là đối tượng được phục vụ mà còn là người tạo nên thị trường, tạo nên niềm tin, tạo nên động lực cho cả hệ thống. Do đó, đại biểu đề nghị xem xét bổ sung nhóm chính sách hỗ trợ người mua nhà, nhất là chính sách trả góp không lãi suất như một đòn bẩy chiến lược để hoàn thành mục tiêu phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030 theo đúng tinh thần Chính phủ đã cam kết.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội Tạ Văn Hạ cũng cho rằng, dù có nhiều nỗ lực nhưng giá nhà ở xã hội hiện nay còn cao so với thu nhập của người lao động.
"25 triệu một m2 với người thu nhập thấp từ 15 hoặc dưới 15 triệu là rất khó. Hay giá thuê nhà hiện nay cao nhất là lên mức 200.000 đồng/m2 thì một nhà 30 m2 phải 6 triệu/tháng", đại biểu Tạ Văn Hạ đánh giá.
Đại biểu Tạ Văn Hạ dự đoán sau khi hoàn thành sáp nhập tỉnh thành, nhu cầu nhà ở xã hội sẽ tăng lên. Tuy nhiên, do phần cung hạn chế nên giá nhà ở vẫn quá cao so với thu nhập của người thuộc diện được mua nhà ở xã hội.
Trong khi đó, người cần nhà ở xã hội chủ yếu là lao động trẻ vừa mới ra trường. Lương thấp, nghề nghiệp công việc bấp bênh họ rất khó khăn tiếp cận. Vì vậy, cần tăng cường xây dựng các dự án nhà xã hội cho thuê. Nhà nước có chính sách hỗ trợ người lao động thực sự tiếp cận nhà cho thuê với giá phù hợp.