Góp ý vào dự thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu được giao dịch qua thương mại điện tử (TMĐT) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam kiến nghị quy định liên quan đến thủ tục hải quan đối với dịch vụ kho ngoại quan trong thương mại điện tử, cụ thể về chủ thể ký kết hợp đồng thuê kho ngoại quan.
Tiềm năng thương mại điện tử tại Việt Nam
Việt Nam là một trong 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử cao nhất toàn cầu và dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử đã và đang đặt ra nhiều vấn đề, thách thức mới đối với sự phát triển kinh tế, xã hội, trong đó, bao gồm cả việc quản lý hàng hóa xuất, nhập khẩu qua biên giới.
Hiện Việt Nam chưa có quy định riêng đối với hàng hóa được giao dịch qua thương mại điện tử. Tùy từng trường hợp, hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử được gửi về Việt Nam được thực hiện thủ tục hải quan theo các loại hình khác nhau của cơ quan hải quan: hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh thì được thực hiện theo quy định về hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh; hàng hóa gửi qua dịch vụ đường biển, đường bộ, đường không thông thường thì thực hiện thủ tục hải quan như đối với hàng hóa thông thường.
Theo Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp có nhu cầu thuê kho ngoại quan nhưng không phải là chủ sở hữu hàng hóa. Họ chỉ đóng vai trò là đơn vị đại diện để thu gom, chia tách và phân phối hàng hóa cho nhiều chủ hàng khác nhau.
Đặc biệt trong lĩnh vực TMĐT, hoạt động mua bán diễn ra trên nhiều sàn giao dịch, với sự tham gia của nhiều bên bán và nhiều bên mua. Các chủ thể này thường ủy quyền cho một đơn vị đại diện (như chủ sàn TMĐT, doanh nghiệp bưu chính/chuyển phát nhanh, đại lý hải quan hoặc doanh nghiệp logistics) ký kết hợp đồng thuê kho. Cách thức này giúp việc thu gom, chia tách, phân phối hàng hóa trở nên thuận tiện hơn, đồng thời tối ưu hóa chi phí và thời gian.
Bất cập trong thuê kho ngoại quan
Quy định pháp luật: Căn cứ vào điểm a khoàn 2 Điều 84 Nghị định 08/2015/NĐ-CP ngày 21/01/2015 của Chính phủ: "Hợp đồng thuê kho ngoại quan: a) Hợp đồng thuê kho ngoại quan do chủ kho ngoại quan và chủ hàng thỏa thuận theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp chủ hàng vừa là chủ kho ngoại quan;". Trong dự thảo Nghị định đang quy định đối tượng áp dụng bao gồm: Chủ quản nền tảng TMĐT (hiện diện và không hiện diện ở Việt Nam); Doanh nghiệp vận chuyển; chủ kho ngoại quan; ... có liên quan trực tiếp đến hàng hoá xuất khẩu và nhập khẩu.
Tuy nhiên, quy định tại điểm khoản 2 Điều 84 Nghị định 08/2015/NĐ-CP và quy định tại dự thảo Nghị định chưa hỗ trợ nhu cầu thuê kho ngoại quan của doanh nghiệp không phải là chủ sở hữu hàng hoá. Hiện nay, pháp luật đang giới hạn chủ thể ký hợp đồng là chủ hàng có thể ảnh hưởng đến các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài, khi giao thương với Việt Nam qua sàn TMĐT sẽ phát sinh nhiều chi phí thủ tục hành chính, nguồn lực và chi phí để tự thu gom, chia tách và phân phối hàng hóa theo cách truyền thống, dẫn đến việc giá thành sản phẩm cao, mất nhiều thời gian giao hàng, không đáp ứng được nhu cầu người tiêu dùng nên sản lượng và doanh thu giảm.
Điều này ảnh hưởng đển các doanh nghiệp trong nước (sản xuất xuất khẩu), ngoài nước (kinh doanh, bán lẻ, TMĐT), các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh dịch vụ chuỗi cung ứng và vận hành kho bãi: Giảm sức hút đầu tư, hạn chế khả năng hợp tác của khách hàng nước ngoài với doanh nghiệp Việt Nam; TMĐT là xu hướng của hiện tại và tương lai, nếu không mở rộng cho phép người được ủy quyền hợp pháp của chủ hàng (đặc biệt là chủ sàn TMĐT) ký hợp đồng thuê kho ngoại quan, Việt Nam sẽ đi ngược lại xu hướng toàn cầu, kìm hãm sự phát triển kinh tế số và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Kiến nghị thủ tục hải quan đối với dịch vụ kho ngoại quan trong thương mại điện tử
Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam kiến nghị sửa đổi Điều 84 Nghị định 08/2015/NĐ-CP và bổ sung vào dự thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử theo hướng: "
1. Hợp đồng thuê kho ngoại quan đối với hàng hoá được ký kết giữa Chủ kho ngoại quan và chủ hàng hoá hoặc người được chủ hàng hoá uỷ quyền hợp pháp theo quy định của pháp luật.
2. Người được chủ hàng ủy quyền bao gồm: a) Chủ sở hữu hoặc người quản lý sàn giao dịch thương mại điện tử; b) Doanh nghiệp cung ứng địch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh; c) Doanh nghiệp vận tải, đoanh nghiệp kinh doanh kho ngoại quan, doanh nghiệp logistics; đ) Đại lý làm thủ tục hải quan.
3. Người được chủ hàng ủy quyền khi ký hợp đồng thuê kho ngoại quan có đầy đú trách nhiệm pháp lý như chủ hàng trong việc: a) Tuân thủ quy định pháp luật về hài quan và hợp đồng dân sự; b) Bảo đảm tính chính xác, hợp lệ của hàng hóa gửi, lưu giữ, thu gom, chia tách và phân phối tại kho ngoại quan; c) Thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định."