Điện Biên nếu quy hoạch và vận hành bài bản kinh tế đêm cùng chuỗi sự kiện văn hóa - thể thao theo mùa, sẽ không chỉ mở rộng không gian tiêu dùng mà còn trở thành công cụ quan trọng để kéo dài thời gian lưu trú, gia tăng chi tiêu du khách và kích hoạt hệ sinh thái dịch vụ địa phương.
Từ “điểm đến ban ngày” sang không gian trải nghiệm liên tục 24 giờ
Một trong những hạn chế lớn của du lịch Điện Biên nhiều năm qua là tính mùa vụ và cấu trúc chi tiêu chưa hợp lý. Du khách đến tập trung vào một số thời điểm cao điểm, chủ yếu tham quan ban ngày, trong khi các hoạt động về đêm còn nghèo nàn, thiếu sức hút. Hệ quả là thời gian lưu trú ngắn, chi tiêu bình quân thấp, giá trị gia tăng của ngành dịch vụ chưa được khai thác tương xứng với tiềm năng.
Trong bối cảnh đó, kinh tế đêm cần được tiếp cận như một không gian kinh tế bổ sung có giá trị gia tăng cao, chứ không chỉ là hoạt động kéo dài của ban ngày. Kinh tế đêm hiệu quả phải tạo ra lý do rõ ràng để du khách tiếp tục tham gia trải nghiệm sau 18 giờ, sẵn sàng chi trả cho các dịch vụ giải trí, văn hóa, ẩm thực, mua sắm và lưu trú. Điều này đòi hỏi cách tiếp cận theo chuỗi giá trị, từ thiết kế sản phẩm, tổ chức không gian đến quản trị vận hành.
Điện Biên có những lợi thế đặc thù mà ít địa phương có được, đó là hệ thống di tích lịch sử Chiến trường Điện Biên Phủ mang giá trị biểu tượng quốc gia, cùng không gian văn hóa đa dạng của các dân tộc Thái, Mông, Khơ Mú. Tuy nhiên, nếu chỉ khai thác các giá trị này vào ban ngày, tiềm năng trải nghiệm vẫn chưa được phát huy đầy đủ. Kinh tế đêm mở ra khả năng “kể lại câu chuyện Điện Biên” bằng những hình thức mới: trình diễn nghệ thuật, trải nghiệm văn hóa cộng đồng, tour tham quan di tích theo chủ đề, không gian ẩm thực gắn với bản sắc địa phương. Khi câu chuyện được kể đúng cách và đúng thời điểm, trải nghiệm ban đêm sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình của du khách.
Tuy vậy, để kinh tế đêm thực sự phát huy hiệu quả, vấn đề không chỉ nằm ở ý tưởng mà còn ở năng lực cung ứng và chuẩn chất lượng. Không gian ban đêm muốn thu hút và giữ chân du khách phải đi kèm hạ tầng chiếu sáng, giao thông, an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, niêm yết giá và thanh toán thuận tiện. Nếu thiếu các điều kiện nền tảng này, kinh tế đêm dễ rơi vào tình trạng đông nhưng không mạnh, sôi động bề mặt nhưng không tạo được giá trị bền vững.
Chuỗi sự kiện theo mùa, cụ thể hóa mục tiêu phát triển dịch vụ theo Nghị quyết Đại hội XV
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Điện Biên lần thứ XV (nhiệm kỳ 2025-2030) xác định rõ định hướng phát triển tỉnh theo hướng tăng trưởng xanh, thông minh, bền vững; trong đó du lịch được xem là ngành kinh tế quan trọng, gắn với khai thác hiệu quả giá trị lịch sử, văn hóa và cảnh quan tự nhiên. Trên tinh thần đó, chuỗi sự kiện văn hóa - thể thao theo mùa cần được coi là một công cụ chính sách để hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết, thay vì chỉ là các hoạt động phong trào.
Thực tế cho thấy, nhiều sự kiện tại Điện Biên thời gian qua tác động kinh tế còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu thiếu một “lịch sự kiện” ổn định theo mùa. Khi sự kiện không có tính định kỳ, doanh nghiệp du lịch khó xây dựng tour tuyến dài hạn, còn người dân và cộng đồng địa phương cũng khó chủ động tham gia vào chuỗi cung ứng dịch vụ.
Trong bối cảnh đó, phát triển chuỗi sự kiện theo mùa cần được đặt trong logic tái cấu trúc không gian và thời gian du lịch. Mỗi mùa trong năm cần có một nhóm sự kiện chủ đạo, gắn với thế mạnh lịch sử, văn hóa, thể thao hoặc sinh thái, qua đó tạo dòng khách tương đối ổn định quanh năm. Quan trọng hơn, các sự kiện phải được thiết kế như sản phẩm du lịch hoàn chỉnh, có kịch bản trải nghiệm, điểm bán dịch vụ, phương án vận hành, bảo đảm an ninh, môi trường và khả năng kết nối với kinh tế đêm.
Nghị quyết Đại hội XV cũng nhấn mạnh yêu cầu nâng cao chất lượng tăng trưởng và hiệu quả sử dụng nguồn lực. Điều này đòi hỏi việc tổ chức sự kiện không dàn trải, không chạy theo số lượng, mà tập trung vào các sự kiện trọng điểm có khả năng tạo doanh thu và lan tỏa kinh tế. Khi chuỗi sự kiện được tổ chức bài bản, kinh tế đêm sẽ có “đầu vào” ổn định về dòng khách, còn dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận chuyển và thương mại địa phương sẽ được hưởng lợi trực tiếp.
Mô hình vận hành và tiêu chí đánh giá hiệu quả
Để kinh tế đêm và chuỗi sự kiện theo mùa thực sự trở thành động lực phát triển, Điện Biên cần một cơ chế vận hành phù hợp với tinh thần Nghị quyết Đại hội XV, trong đó Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, doanh nghiệp là chủ thể đầu tư, vận hành, còn cộng đồng là đối tác đồng hành. Mô hình đối tác công - tư trong tổ chức sự kiện và khai thác không gian ban đêm cho phép huy động nguồn lực xã hội, đồng thời bảo đảm định hướng phát triển bền vững.
Nhà nước tập trung vào quy hoạch không gian kinh tế đêm, đầu tư hạ tầng thiết yếu, ban hành quy chế quản lý và bảo đảm an ninh trật tự, vệ sinh môi trường. Doanh nghiệp chịu trách nhiệm thiết kế sản phẩm, tổ chức sự kiện, bán vé và cung ứng dịch vụ. Cộng đồng địa phương tham gia trực tiếp thông qua cung cấp ẩm thực, sản vật, trình diễn văn hóa, qua đó vừa tạo sinh kế, vừa giữ gìn bản sắc.
Hiệu quả của mô hình này cần được đo lường bằng các chỉ số cụ thể như thời gian lưu trú bình quân, mức chi tiêu ban đêm trên mỗi du khách, doanh thu dịch vụ ban đêm, tỷ lệ lấp đầy cơ sở lưu trú theo đêm, cùng các chỉ số xã hội môi trường như an ninh trật tự, vệ sinh và mức độ hài lòng của du khách. Việc theo dõi và đánh giá định kỳ các chỉ số này giúp điều chỉnh kịp thời quy mô, nội dung hoạt động, bảo đảm kinh tế đêm và chuỗi sự kiện phát triển đúng hướng, tránh dàn trải và lãng phí nguồn lực.
Trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2025-2030 của Điện Biên, kinh tế đêm và chuỗi sự kiện văn hóa thể thao theo mùa không chỉ góp phần làm phong phú sản phẩm du lịch, mà còn là cách cụ thể hóa mục tiêu nâng cao chất lượng tăng trưởng dịch vụ theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Điện Biên lần thứ XV. Khi được đặt đúng vị trí, đây sẽ là động lực quan trọng giúp Điện Biên khai thác hiệu quả tiềm năng, chuyển hóa lợi thế thành giá trị kinh tế thực chất và phát triển bền vững trong giai đoạn mới.