LIỆU MỸ CÓ THAY ĐỔI CÁCH TÍNH TRONG ĐIỀU TRA AD/CVD?

            Việc áp thuế chống bán phá giá (Antidumping Duty - AD) và thuế chống trợ cấp (Countervaling Duty - CVD là hai biện pháp bảo hộ thương mại phổ biến được Mỹ áp dụng để áp đặt mức thuế cao cho nhiều sản phẩm của các nước chưa được Mỹ công nhận là kinh tế thị trường, hay còn gọi là các nước có nền kinh tế phi thị trường (non - market ecônmy - NME), như Trung Quốc và Việt Nam.

            Sản phẩm được coi là bán phá giá nếu sản phẩm bán tại Mỹ thấp hơn giá bán tại nước xuất khẩu (sau khi trừ các chi phí xuất khẩu), hoặc thấp hơn giá thành sản xuất. Sản phẩm được coi là trợ giá hay trợ cấp xuất khẩu nếu sản phẩm được hưởng lợi ích và tăng năng lực cạnh tranh xuất khẩu từ các chương trình trợ cấp của Chính phủ (kể cả trợ cấp lãi suất vay vốn, miễn giảm thuế, trợ cấp lương công nhân, các khoản đầu tư trực tiếp hay gián tiếp của Chính phủ…) có lợi cho cạnh tranh xuất khẩu (trừ các chương trình xúc tiến thương mại).

            Trong khi tiến hành điều tra các vụ kết hợp vừa chống bán phá giá, vừa chống trợ cấp giá, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) thường sử dụng các số liệu áp đặt theo chủ quan của mình, sử dụng các phương pháp tính toán không công bằng và có lợi cho các doanh nghiệp Mỹ, trong đó nhiều trường hợp tính đúp (2 lần) các chi phí được cho là nhận trợ cấp, làm cho các con số bị đội lên để cố tình đưa ra kết luận là các doanh nghiệp của các nước này bán phá giá và được nhận trợ cấp từ Chính phủ.

            Thực ra vấn đề này đã có từ năm 2007, khi Bộ Thương mại Mỹ tiến hành điều tra chống trợ giá (CVD) đối với nhiều sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc. Trung Quốc đã cực lực phản đối vì không có cơ sở nào để DOC có thể đo được mức độ trợ cấp của Chính phủ trên một sản phẩm hàng hóa, trong một nền kinh tế do Nhà nước kiểm soát. Gần đây sản phẩm túi PE đựng hàng siêu thị của Việt Nam, một nước cũng bị coi là có nền kinh tế phi thị trường (NME), cũng bị kiện AD/CVD và vụ việc đang được DOC điều tra.

            Ngày 18/9/2009 vừa qua, theo một kháng án của phía bị đơn trong vụ kiện kết hợp AD/VCD đối với lốp ô tô hạng nặng của Trung Quốc, Chánh án Tòa án Thương mại Quốc tế của Mỹ (US Court of International Trade - CIT) đã ra quyết định yêu cầu DOC phải xây dựng các phương pháp tính toán để đảm bảo không tính đúp (2 lần) trong các vụ vừa kiện chống bán phá giá (AD) vừa kiện chống trợ giá (VCD) đối với cùng một sản phẩm nhập khẩu từ các nước chưa được Mỹ công nhận kinh tế thị trường.

            Trong quyết định của CIT cũng nêu hai vấn đề sai trái của DOC. Thứ nhất là việc DOC từ chối công nhận "doanh nghiệp có định hướng thị trường" (market oriented enterprise - MOE) tại một nước kinh tế phi thị trường (NME). Năm 2008, DOC đã tổ chức xin ý kiến công luận về việc liệu có thể công nhận một số công ty sản xuất hay xuất khẩu tại các nước NME là có định hướng thị trường, để được tính mức thuế chống bán phá giá trên cơ sở các chi phí kê khai theo thực tế mà không bị lấy theo các mức chi phí tại một nước tương đồng có kinh tế nền thị trường (surrogate country)?

            Trung Quốc và Việt Nam đã nhiều lần phản đối các phương pháp tính toán không công bằng này của DOC, vì thực tế có nhiều công ty trong nước và công ty nước ngoài đầu tư vào Trung Quốc và Việt Nam không hề liên quan đến các chương trình hỗ trợ của Chính phủ. Tuy nhiên, sau đó Chính phủ Mỹ đã không có một quyết định gì và do vậy đến nay, các công ty xuất khẩu lốp ô tô tải nặng của Trung Quốc và các công ty sản xuất túi PE của Việt Nam (trong đó có nhiều công ty vốn 100% nước ngoài) đã không được coi là các doanh nghiệp có định hướng thị trường (MOE). CIT cho rằng việc DOC từ chối công nhận quy chế MOE là việc làm không phù hợp.

            Một điều gây tranh cãi nữa là việc DOC chọn thời điểm tính các khoản trợ cấp trong các nước NME. DOC đã lấy ngày Trung Quốc gia nhập WTO là 11/12/2001 để tính các khoản trợ giá. Lẽ ra DOC phải xem xét từng chương trình trợ cấp một và ngược trở lại thời gian từ khi chương trình bắt đầu. CIT cho rằng việc DOC lấy mốc ngày tính cố định chung cho tất cả các chương trình là không phù hợp.

            Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (US CIT) đã yêu cầu trả hồ sơ vụ kiện lốp xe tải hạng nặng của Trung Quốc để DOC điều tra lại và sửa các sai sót (tính đúp) nói trên trong vòng 90 ngày. Tuy nhiên do thiếu nhân sự vì khá nhiều vị trí cao cấp của DOC chưa được Tổng thống Obama bổ nhiệm, nhất là chưa có lãnh đạo phụ trách thương mại quốc tế và quản lý nhập khẩu, nên nhiều khả năng DOC sẽ xin kéo dài thời hạn thực hiện điều tra lại. Vụ kiện cũng có thể bị đưa lên Tòa Thượng thẩm Liên bang (Court of Appeals), nhưng Tòa này chắc chắn sẽ nghiêng về phía DOC.

            Tại Mỹ, US CIT là một cơ quan độc lập với Chính phủ để xét xử các khiếu nại liên quan đến hoạt động thương mại quốc tế. Tuy nhiên về gốc gác thì nó cũng vẫn là một cơ quan của Mỹ, nên thực tế sẽ chẳng ai bắt DOC phải thay đổi cách làm việc của họ.