Bánh tráng Trảng Bàng - Hạt sương quê nâng tầm thương hiệu

Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng có nguồn gốc từ làng nghề Trảng Bàng, thị xã Trảng Bàng (nay là phường Trảng Bàng), tỉnh Tây Ninh. Nghề làm bánh đã hình thành hơn một thế kỷ. Nếu khâu chọn gạo và tráng bánh tạo nên vị ngon đặc trưng, thì công đoạn nướng và phơi sương chính là “bí quyết” làm nên sự khác biệt của bánh tráng phơi sương Trảng Bàng.

Qua thời gian, nghề được lưu truyền từ đời này sang đời khác, trở thành nghề truyền thống tiêu biểu của Tây Ninh. Tháng 4/2016 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức công nhận nghề bánh tráng phơi sương là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Trong bối cảnh hội nhập và yêu cầu ngày càng cao của thị trường, làng nghề cũng đối mặt với nhiều thách thức: sản xuất nhỏ lẻ, mẫu mã đơn điệu, thiếu nhận diện thương hiệu. Chính từ nhu cầu đó, chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã mở ra cho bánh tráng Trảng Bàng một hành trình mới - hành trình chuẩn hóa, chuyên nghiệp hóa và hội nhập.

Nhằm phát huy giá trị sản phẩm đặc trưng địa phương, Tây Ninh đã sớm ban hành Kế hoạch số 2454/KH-UBND ngày 4/8/2023, triển khai chương trình OCOP giai đoạn 2023 - 2025. Kế hoạch đặt mục tiêu chuẩn hóa sản phẩm, hỗ trợ phát triển thương hiệu và hình thành chuỗi giá trị bền vững, trong đó bánh tráng phơi sương Trảng Bàng được xác định là sản phẩm chủ lực.

Đến tháng 5/2024, Hội đồng Nhân dân tỉnh Tây Ninh ban hành Nghị quyết số 73/2024/NQ-HĐND, quy định chi tiết mức hỗ trợ cho các chủ thể tham gia OCOP. Cụ thể, các điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP được hỗ trợ 50% chi phí đầu tư, tối đa 50 triệu đồng/điểm; các sản phẩm OCOP 3 sao được hỗ trợ 35 triệu đồng cho đăng ký nhãn hiệu; đồng thời, bao bì và tem truy xuất nguồn gốc được hỗ trợ từ 10 - 30 triệu đồng/sản phẩm, tùy theo mức hạng sao.

Bên cạnh hỗ trợ tài chính, tỉnh còn triển khai chính sách tín dụng ưu đãi thông qua Quỹ Khuyến công và Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã, cho phép doanh nghiệp và hộ sản xuất OCOP vay vốn với lãi suất thấp hơn 2 - 3% so với thị trường. Song song đó, Sở Công Thương Tây Ninh hỗ trợ chi phí gian hàng cho sản phẩm OCOP tại hội chợ trong và ngoài tỉnh, đồng thời tổ chức Hội chợ Công Thương khu vực Nam Bộ - Tây Ninh 2024 nhằm kết nối cung cầu và quảng bá thương hiệu địa phương.

Những chính sách bài bản đó đã tạo nền tảng quan trọng để các làng nghề truyền thống - đặc biệt là làng bánh tráng phơi sương Trảng Bàng - chuyển mình từ mô hình sản xuất thủ công sang quy trình hiện đại, bài bản và chuyên nghiệp hơn.

Thực hiện định hướng của tỉnh, thị xã Trảng Bàng đã nhanh chóng cụ thể hóa bằng kế hoạch hành động riêng, lấy nghề bánh tráng phơi sương làm trung tâm phát triển sản phẩm OCOP.

Khi chương trình OCOP được triển khai, người dân và các hộ sản xuất ở Trảng Bàng ban đầu còn nhiều bỡ ngỡ. Từ những người quen với nghề thủ công truyền thống, họ phải làm quen với những khái niệm mới như chuẩn hóa quy trình, hồ sơ sản phẩm, tiêu chí đánh giá sao hay truy xuất nguồn gốc điện tử.

Tuy nhiên, với sự hướng dẫn tận tình của chính quyền địa phương cùng các đơn vị chuyên môn, các cơ sở sản xuất đã nhanh chóng bắt nhịp. Chính quyền địa phương phối hợp cùng các sở, ngành tổ chức tập huấn, hướng dẫn quy trình chuẩn hóa, hỗ trợ các hộ sản xuất và doanh nghiệp đăng ký tham gia chương trình.

Nhiều cơ sở sản xuất tại Trảng Bàng đã mạnh dạn đầu tư công nghệ hiện đại như máy tráng bánh tự động, lò sấy tuần hoàn, dây chuyền đóng gói khép kín. Đặc biệt, Công ty TNHH Tân Nhiên tiên phong phát triển dòng bánh tráng siêu mỏng không cần nhúng nước, đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và được công nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia năm 2025 - trở thành sản phẩm đầu tiên của Tây Ninh đạt hạng cao nhất trong chương trình OCOP Việt Nam.

Cùng với cải tiến kỹ thuật, thị xã Trảng Bàng cũng chú trọng xúc tiến thương mại và phát triển du lịch làng nghề. Các điểm bán sản phẩm OCOP được đầu tư tại trung tâm thị xã, khu du lịch Núi Bà Đen và các chợ truyền thống, với 50% kinh phí hỗ trợ từ ngân sách tỉnh.

Sau khi tham gia OCOP, nghề làm bánh tráng Trảng Bàng đã thay đổi rõ rệt cả về quy mô sản xuất, chất lượng sản phẩm lẫn hình ảnh thương hiệu. Trước đây, phần lớn các hộ dân chỉ sản xuất nhỏ lẻ, bán trong tỉnh hoặc qua khách du lịch; nay, nhiều cơ sở đã đạt chứng nhận an toàn thực phẩm, có mã QR truy xuất nguồn gốc, và sản phẩm được tiêu thụ trên toàn quốc.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Tây Ninh (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường Tây Ninh), đến cuối năm 2024 toàn tỉnh có 139 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó bánh tráng phơi sương Trảng Bàng là một trong những nhóm sản phẩm chủ lực, chiếm tỷ lệ lớn trong doanh thu OCOP toàn tỉnh.

Các doanh nghiệp như Tân Nhiên, Ngọc Uyên đã ký hợp đồng phân phối dài hạn với các hệ thống bán lẻ lớn như Co.op Mart, Bách Hóa Xanh, MM Mega Market. Bao bì sản phẩm được thiết kế mới, sang trọng và hiện đại, mang logo OCOP 3 - 5 sao, tạo được niềm tin với người tiêu dùng.

Doanh thu từ sản phẩm bánh tráng Trảng Bàng tăng bình quân 25% mỗi năm, trong đó Công ty TNHH Tân Nhiên xuất khẩu hơn 9 tấn bánh tráng siêu mỏng mỗi tháng sang Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ và Úc. Những con số này không chỉ thể hiện hiệu quả kinh tế, mà còn chứng minh sức sống mạnh mẽ của chương trình OCOP.

Không chỉ tạo giá trị kinh tế, OCOP còn mang lại hiệu quả xã hội bền vững: hàng trăm lao động nông thôn có việc làm ổn định, thu nhập tăng 20 - 30% so với trước. Nhiều hộ dân tham gia hợp tác xã, được tập huấn về thương mại điện tử, quản lý chất lượng và xây dựng thương hiệu - một chuyển biến quan trọng trong tư duy làm kinh tế nông thôn.

Song hành với phát triển sản xuất, Tây Ninh xem xúc tiến thương mại là trụ cột phát triển OCOP. Tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 315/KH-UBND ngày 12/3/2024 về “Xúc tiến thương mại và phát triển thị trường sản phẩm OCOP”, ưu tiên quảng bá và kết nối tiêu thụ các sản phẩm đặc trưng như bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, muối ớt Tây Ninh, mãng cầu Bà Đen.

Năm 2024, tỉnh Tây Ninh đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối tiêu thụ sản phẩm OCOP, tạo động lực cho các làng nghề và doanh nghiệp địa phương. Trong năm, tỉnh đã tổ chức hơn 20 sự kiện xúc tiến, kết nối trên 170 doanh nghiệp OCOP với các hệ thống bán lẻ lớn và sàn thương mại điện tử trong và ngoài tỉnh.

Bên cạnh đó, Sở Công Thương Tây Ninh thường xuyên đồng hành cùng các doanh nghiệp thông qua chương trình xúc tiến thương mại, hội chợ và kết nối giao thương. Từ đầu năm đến nay, Sở đã hỗ trợ 337 lượt doanh nghiệp tham gia 42 sự kiện hội chợ, triển lãm và kết nối thị trường - góp phần mở rộng mạng lưới tiêu thụ, xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm OCOP đặc trưng như bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, mãng cầu Bà Đen, muối tôm Tây Ninh....

Cùng với hoạt động xúc tiến, Sở Công Thương cũng đang hỗ trợ xây dựng 3 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP trên địa bàn tỉnh. Đây được xem là bước đi cụ thể trong việc đưa sản phẩm OCOP đến gần hơn với người tiêu dùng, đồng thời xây dựng hình ảnh đặc sản Tây Ninh trên bản đồ hàng Việt chất lượng cao.

Hiện bánh tráng Trảng Bàng đã có mặt trong các siêu thị lớn, trên các sàn thương mại điện tử Postmart, Voso, ShopeeFood, và bước đầu xuất khẩu sang thị trường khu vực. Doanh thu từ kênh thương mại điện tử của nhóm sản phẩm OCOP tăng 30%, trong đó bánh tráng chiếm gần 40% tổng giao dịch trực tuyến của tỉnh.

Đặc biệt, với chứng nhận OCOP 5 sao quốc gia, sản phẩm bánh tráng siêu mỏng Tân Nhiên đã được giới thiệu tại Hội chợ Ẩm thực và Đặc sản quốc tế Hàn Quốc (Seoul Food Show 2025) cùng 12 sản phẩm OCOP tiêu biểu khác của Việt Nam.

“Nhờ OCOP, sản phẩm của chúng tôi được chuẩn hóa, có mã QR, có bao bì đạt chuẩn quốc tế. Khi mang bánh tráng ra thế giới, khách hàng ấn tượng vì thấy tinh thần Việt trong từng sản phẩm” đại diện Công ty Tân Nhiên chia sẻ.

Không chỉ hướng tới xuất khẩu, Tây Ninh còn kết hợp OCOP với phát triển du lịch làng nghề. Lễ hội “Nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng” lần thứ IV (12/2024) thu hút hơn 50.000 lượt du khách, trong đó khu gian hàng OCOP đạt doanh thu gần 1 tỷ đồng chỉ trong ba ngày. Việc kết nối OCOP với du lịch không chỉ giúp người dân bán được sản phẩm ngay tại quê hương, mà còn góp phần lan tỏa giá trị văn hóa bản địa.

Có thể thấy, OCOP không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, mà còn là câu chuyện về khát vọng vươn lên của nông thôn Việt Nam, nơi mỗi sản phẩm mang trong mình cả tinh hoa, bản sắc và niềm tự hào quê hương.