[eMagazine] Chiến lược cho doanh nghiệp Việt phát triển bền vững tại EU

Bên cạnh những thuận lợi do Hiệp định EVFTA mang lại, doanh nghiệp, hàng hóa Việt Nam cũng đang gặp phải không ít khó khăn, thách thức để gia tăng khai thác thị trường EU, trong đó đáng kể nhất là các quy định, tiêu chuẩn mới liên quan tới phát triển bền vững.

Mặc dù tỷ lệ hàng hóa được cấp chứng nhận xuất xứ (C/O) theo EVFTA chiếm hơn 35% tổng kim ngạch hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang EU năm 2024 là con số không thấp, tuy nhiên đánh giá tổng quan cho thấy, khả năng đáp ứng cam kết của EVFTA về quy tắc xuất xứ vẫn là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

Nguyên nhân do nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu vẫn chủ yếu được nhập khẩu từ các nguồn ngoài EU. Năng lực đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của hàng hóa xuất khẩu Việt Nam vào EU còn hạn chế. Nhiều hàng hóa có giá trị gia tăng thấp, chưa đáp ứng các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy định EU…

Bên cạnh đó, khi rào cản thuế quan không còn là công cụ hữu hiệu để bảo vệ ngành sản xuất nội địa, EU có xu hướng sử dụng nhiều hơn các biện pháp như chống bán phá giá, chống trợ cấp hay tự vệ, khiến nguy cơ về các biện pháp phòng vệ thương mại rất lớn.

Thị trường EU cũng đang có xu hướng dịch chuyển rất mạnh mẽ sang tiêu dùng xanh, sạch, đòi hỏi đáp ứng tiêu chuẩn phát triển bền vững về lao động, môi trường... Người tiêu dùng không chỉ quan tâm về giá cả và chất lượng sản phẩm mà còn quan tâm đến quy trình sản xuất hàng hóa.  Đáng chú ý, với cách tiếp cận mới bao trùm về phát triển bền vững, EU đang thúc đẩy triển khai Chương trình Thỏa thuận Xanh châu Âu - chiến lược toàn diện nhằm chuyển đổi EU thành một nền kinh tế hiện đại, sử dụng tài nguyên hiệu quả và trung hòa carbon vào năm 2050.

Tất cả những thách thức này đòi hỏi các doanh nghiệp, ngành hàng Việt Nam cần có sự tiếp cận và các giải pháp thích ứng phù hợp, để thúc đẩy tăng trưởng, tăng sức cạnh tranh và mở rộng hiện diện tại thị trường EU.

Để có thể tuân thủ những quy định về phát triển bền vững, qua đó xây dựng thương hiệu và từng bước chiếm lĩnh thị trường EU trong thời gian tới, ông Trần Ngọc Quân nhấn mạnh Liên minh châu Âu là thị trường làm ăn bài bản và doanh nghiệp Việt Nam phải có chiến lược kế hoạch rõ ràng để tiếp cận một cách dài hạn và bền vững. Chỉ với những cách tiếp cận đó thì chúng ta mới có thể vượt qua được các quy định về phát triển bền vững của Liên minh Châu Âu.

Cùng với việc tận dụng Hiệp định EVFTA trong thời gian tới và đáp ứng các quy định về phát triển bền vững, tiếp cận thị trường không thể tách rời việc kết nối chặt chẽ với các đối tác và người tiêu dùng ở Liên minh châu Âu.

Do vậy, ông Trần Ngọc Quân khuyến nghị các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường sự hiện diện thương mại nhiều hơn ở thị trường Liên minh châu Âu thông qua các hình thức như: có thể đặt các đại diện của doanh nghiệp tại đây để nắm bắt, tìm hiểu thị trường và kịp thời tiếp cận cũng như có giải pháp hỗ trợ các mặt hàng của doanh nghiệp ở Liên minh Châu Âu, đồng thời nắm bắt được những sự thay đổi về chính sách của đối tác.

Mặt khác, theo ông Quân, hiện nay chính sách của Liên minh Châu Âu cũng như thế giới thay đổi rất nhiều và nhà nhập khẩu cũng có rất nhiều đối tác, với cơ hội rất thuận lợi là ưu đãi của Hiệp định EVFTA, nếu nhà xuất khẩu chủ động tiếp cận các nhà nhập khẩu thì sẽ giành được lợi thế rất lớn so với nhiều doanh nghiệp nước khác.

Đồng tình với khuyến nghị của Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU về việc doanh nghiệp cần chủ động hơn, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho rằng, chủ động của doanh nghiệp không chỉ là chủ động tiếp cận thị trường, chủ động tìm hiểu mà còn cần phải chủ động nêu vấn đề khó khăn khi tiếp cận thị trường.

Ông Khanh đơn cử về các vấn đề hỗ trợ đáp ứng các tiêu chuẩn, hiện nay có nhiều hoạt động hỗ trợ, cũng có nhiều dự án của các đối tác EU, các tổ chức quốc tế hỗ trợ và kể cả các tập đoàn, nhà nhập khẩu cũng có những chương trình hỗ trợ riêng đối với nhà xuất khẩu Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp chưa chủ động tìm hiểu, tiếp cận với các nguồn hỗ trợ đó và khi kết nối có những vấn đề khó khăn cũng cần nêu lên để có hướng hỗ trợ giải quyết…

Từ góc độ cơ quan quản lý, ông Ngô Chung Khanh nhấn mạnh, điều quan trọng nhất là làm sao kết nối tất cả các nguồn lực, chủ thể liên quan lại với nhau và xây dựng các chương trình hỗ trợ dành riêng cho tận dụng từng FTA, trong đó có EVFTA, để có thể hỗ trợ đúng người, đúng việc, đúng thị trường.

Ông Khanh thông tin, hiện nay Bộ Công Thương đang xây dựng và lấy ý kiến của các bộ, ngành, của các địa phương, hiệp hội về mô hình Hệ sinh thái tận dụng các FTA nhằm kết nối các chủ thể liên quan để có sự đồng bộ trong hướng dẫn thông tin, cách làm, kết nối... trong hoạt động thực thi, tận dụng các FTA.

Bối cảnh mới trong thương mại toàn cầu hiện nay đang đặt ra rất nhiều thách thức cho doanh nghiệp, hàng hóa Việt Nam, đó là chính sách thương mại mới của nhiều nước, trong đó với EU là ưu tiên hàng đầu về phát triển bền vững. 

Bên cạnh đó, lợi thế FTA không phải là vô hạn. Trong xu hướng đẩy mạnh đa dạng hóa đối tác thương mại, sau khi ký kết EVFTA với Việt Nam, EU đang tiếp tục đẩy nhanh đàm phán FTA với nhiều đối tác khác. Điều này đồng nghĩa với lợi thế của Việt Nam sẽ nhanh chóng mất đi và hàng hóa của chúng ta phải cạnh tranh gay gắt hơn.

Trong bối cảnh này, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động đổi mới, thích ứng với cách tiếp cận mới của EU về phát triển bền vững. 

Về phía các Bộ, ngành, địa phương cần phối hợp chặt chẽ rà soát và hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng, an toàn thực phẩm, phát triển bền vững… phù hợp và tham chiếu các tiêu chuẩn EU. Việc xây dựng cơ chế, chính sách, thu hút đầu tư cần bắt kịp xu hướng phát triển xanh, bền vững của EU, qua đó hỗ trợ doanh nghiệp, hàng hóa Việt Nam tăng cường tận dụng Hiệp định EVFTA mở rộng thị trường EU, đặc biệt trong bối cảnh thương mại toàn cầu nhiều biến động hiện nay.