[eMagazine] Giải pháp thích ứng và tuân thủ quy định về thẩm định chuỗi cung ứng của EU

Chủ động chuẩn bị và hành động thích ứng phù hợp với các quy định thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp tục xuất khẩu bền vững sang khu vực thị trường quan trọng này.

Từ các phân tích về nội dung quy định thẩm định chuỗi cung ứng của các thị trường châu Âu, thực trạng nhận thức của các chủ thể ở Việt Nam và các khó khăn nổi cộm mà nhà cung cấp Việt Nam phải đối mặt khi phải thực hiện các quy định này, nghiên cứu chuyên đề: “Quy định thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu - Ảnh hưởng tới xuất khẩu Việt Nam” do Trung tâm WTO và Hội nhập VCCI thực hiện mới đây khuyến nghị các giải pháp để thích ứng và tuân thủ các yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu cần được thiết kế xoay quanh 02 trục cơ bản là nâng cao nhận thức (thông qua tuyên truyền, phổ biến) và xây dựng năng lực (thông qua hỗ trợ, tư vấn, đào tạo) từ cả doanh nghiệp, hiệp hội và các cơ quan, tổ chức liên quan.

Từ góc độ của các doanh nghiệp, việc nâng cao nhận thức và năng lực thực hiện các trách nhiệm về thẩm định chuỗi cung ứng là yêu cầu tự thân, đòi hỏi sự chủ động của chính doanh nghiệp.

Cụ thể, theo các chuyên gia, doanh nghiệp có thể cân nhắc một số khuyến nghị hành động cơ bản sau đây:

Thứ nhất, trong hoàn cảnh thông thường, doanh nghiệp cần tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật Việt Nam về lao động và môi trường trong toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh, đồng thời lưu trữ đầy đủ các giấy tờ, bằng chứng về việc tuân thủ pháp luật này.

Đây trước hết là điều kiện cần để doanh nghiệp có thể thỏa mãn các tiêu chuẩn thẩm định chuỗi cung ứng của châu Âu không chỉ cho những đơn hàng đang có mà cả các đơn hàng tiềm năng.

Quan trọng hơn, bản thân việc doanh nghiệp tuân thủ một cách nghiêm túc các tiêu chuẩn về quyền lao động và bảo vệ môi trường có thể là một chìa khóa cho tương lai kinh doanh bền vững của chính doanh nghiệp thông qua việc thiết lập mối liên kết chặt chẽ với người lao động và xây dựng năng lực thích ứng với xu hướng chuyển đổi xanh ở cả thị trường nội địa và xuất khẩu.

Thứ hai, khi xây dựng các kế hoạch/chiến lược kinh doanh với các Đối tác lớn ở châu Âu hoặc ở các thị trường phát triển khác, doanh nghiệp cần có dự kiến về nhóm hoạt động liên quan tới thẩm định chuỗi cung ứng và nguồn dự phòng cho các hoạt động này. Đây là điều kiện giúp doanh nghiệp không bị động và có thể sẵn sàng tham gia một cách hiệu quả vào các hoạt động thẩm định chuỗi cung ứng khi cần thiết, qua đó có thể duy trì và tiếp tục mở rộng mối quan hệ lâu dài với các Đối tác lớn này.

Một trong những hoạt động đầu tiên trong kế hoạch này cần triển khai càng sớm càng tốt là chỉ định cán bộ phù hợp (ví dụ cán bộ phụ trách các vấn đề chính sách, quan hệ công chúng, pháp chế, nhân sự, công đoàn...) tham gia đào tạo hoặc tự đào tạo về pháp luật thẩm định chuỗi cung ứng của các thị trường châu Âu để có hiểu biết cơ bản về vấn đề này, qua đó doanh nghiệp có thể hành động kịp thời ngay khi có yêu cầu phát sinh.

Thứ ba, khi được đối tác châu Âu trực tiếp hoặc gián tiếp yêu cầu phối hợp thực hiện quy định thẩm định chuỗi cung ứng, doanh nghiệp cần tìm hiểu đầy đủ, chính xác về trách nhiệm cụ thể của mình trong vụ việc liên quan và có hành động phù hợp.

Một mặt, việc hiểu các quy định là điều kiện để doanh nghiệp phối hợp với Đối tác châu Âu trong thực hiện các yêu cầu liên quan một cách thực chất, hiệu quả, không qua loa đối phó nhưng cũng không vượt quá mức cần thiết (ví dụ doanh nghiệp hoàn toàn có quyền từ chối các yêu cầu cung cấp thông tin bất hợp lý, đề nghị đối tác châu Âu giải thích rõ lý do yêu cầu...).

Mặt khác, hiểu chính xác các quy định có thể giúp doanh nghiệp tranh thủ các hỗ trợ từ đối tác châu Âu trong các hoạt động liên quan (đặc biệt là các hỗ trợ mà Chỉ thị Thẩm định chuỗi cung ứng của EU-CSDD quy định).

Trong vấn đề thực thi các yêu cầu về thẩm định chuỗi cung ứng, vai trò của các hiệp hội doanh nghiệp (trong các ngành sản xuất khẩu hoặc dịch vụ phục vụ xuất khẩu) chủ yếu nằm ở việc hỗ trợ nâng cao nhận thức và năng lực cho các doanh nghiệp đang hoặc có thể là nhà cung cấp cho các chuỗi cung ứng hàng hóa sang thị trường châu Âu.

Từ góc độ giải pháp, các hiệp hội doanh nghiệp liên quan có thể cân nhắc một số biện pháp gợi ý cụ thể sau:

Thứ nhất, hiệp hội cần chủ động xây dựng năng lực về vấn để thẩm định chuỗi cung ứng nói chung và của các thị trường châu Âu nói riêng (thông qua việc tham gia đào tạo hoặc tự đào tạo nhân lực hiệp hội).

Đây là việc cần thiết để hiệp hội trang bị kiến thức và khả năng chuyên môn trong khia cạnh này, tạo điều kiện cho việc dịnh hướng, thúc đầy, quản lý hoặc trực tiếp tham gia vào các hoạt động hổ trợ doanh nghiệp về vấn đề này.

Thứ hai, hiệp hội có thể cân nhắc đưa vào kế hoạch hoạt động thường xuyên một số hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp về thẩm định chuỗi cung ứng nhằm tạo ra các kênh hỗ trợ thường xuyên cho các thành viên về vấn đề này.

Một số hoạt động điển hình được khuyến nghị trong nhóm giải pháp này bao gồm:

• Thiết lập một tiểu mục riêng về các vấn đề liên quan tới thẩm định chuỗi cung ứng, được cập nhật thường xuyên, trên trang thông tin điện từ (website) của hiệp hội. Đây là hình thức thông tin và hỗ trợ doanh nghiệp nhanh, ít tốn kém và cho phép mọi đối tượng tiếp cận và hưởng lợi;

• Thiết lập đường dây nóng (hotline - có thể kết hợp với tiểu mục trên website hoặc kết hợp với đường dây nóng chung của hiệp hội) để tiếp nhận thông tin, tư vấn, hướng dẫn thành viên hiệp hội về các vấn để liên quan;

• Khi thích hợp (có nguồn hỗ trợ về tài chính, chuyên môn), tổ chức các tọa đàm, khóa đào tạo, các buổi trao đổi chia sẻ... về thẩm định chuỗi cung ứng nói riêng và về các vấn đề liên quan tới thực hiện quyền lao động và bảo vệ môi trường trong doanh nghiệp.

Thứ ba, tùy điều kiện nguồn lực và hoàn cảnh cụ thể (ngành có nguy cơ cao hay không, bối cảnh cụ thể có rủi ro cao hay không), hiệp hội có thể tự mình hoặc phối hợp với các đơn vị chuyên môn triển khai các hoạt động hỗ trợ cụ thể cho các nhóm doanh nghiệp hội viên trong giải quyết các vấn đề liên quan (tư vấn chuyên sâu, hướng dẫn trực tiếp, phối hợp cùng nhóm doanh nghiệp liên quan trong các hoạt động phù hợp...).

Các cơ quan quản lý Nhà nước trong các lĩnh vực về lao động, môi trường, sản xuất, xuất khẩu và thương mại quốc tế (đặc biệt là Bộ Nội vụ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương) và các tổ chức liên quan có thể tham gia hỗ trợ doanh nghiệp về thẩm định chuỗi cung ứng ở các thị trường châu Âu ở cả hai khía cạnh là quản lý và thông tin tư vấn.

Ở khía cạnh quản lý, các cơ quan Nhà nước về lao động, môi trường và/hoặc tổ chức liên quan có thể tham gia vào việc hỗ trợ doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn các yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng ở các thị trường châu Âu thông qua các hoạt động:

Một là, nhận diện và cảnh báo doanh nghiệp về các rủi ro vi phạm các tiêu chuẩn, quy định về quyền lao động, môi trường có liên quan tới yêu cầu thẩm định chuỗi cung ứng của châu Âu trong hoạt động của doanh nghiệp (lao động trẻ em, quyền thương lượng tập thể, hóa chất độc hại...);

Hai là, thực hiện các xác nhận, chứng nhận theo thẩm quyền liên quan tới việc thực hiện các quy định về lao động, môi trường của doanh nghiệp theo yêu cầu (của doanh nghiệp, hiệp hội hoặc của Đối tác châu Âu);

Ba là, phối hợp với doanh nghiệp, hiệp hội khi cần thiết để làm việc với Đối tác châu Âu hoặc cơ quan có thẩm quyền của phía châu Âu trong xác minh các cáo buộc, rủi ro vi phạm về thẩm định chuỗi cung ứng hoặc trong các vấn đề liên quan để bảo vệ lợi ích của các doanh nghiệp Việt Nam.

Ở khía cạnh thông tin, tư vấn, các cơ quan Nhà nước liên quan và công đoàn các cấp đều có thể thực hiện các hỗ trợ cho doanh nghiệp về vấn đề này với các hình thức và lưu ý về nội dung tương tự như đã khuyến nghị với hiệp hội.

Đặc biệt, các cơ quan, tổ chức này có thể hỗ trợ sâu hơn cho các hiệp hội, doanh nghiệp ở các vấn đề cụ thể mà các cơ quan, tổ chức này có lợi thế như: Thông tin kịp thời, cập nhật về các động thái chính sách về thẩm định chuỗi cung ứng ở các thị trường nói chung và ở thị trường châu Âu nói riêng, đặc biệt là liên quan tới Chỉ thị CSDDD của EU; tìm kiếm, thúc đẩy, thông tin về các nguồn lực tài chính và chuyên môn (trong nước, quốc tế) có thể sử dụng trong hỗ trợ các hiệp hội, doanh nghiệp về các vấn đề liên quan, đặc biệt là trong đào tạo nâng cao năng lực.