[eMagazine] Quy định về thẩm định chuỗi cung ứng của EU: Tác động tới xuất khẩu của Việt Nam

Trong thời gian gần đây, Liên minh châu Âu (EU) và một số nước thành viên đang thiết lập các quy định pháp luật mới về thẩm định chuỗi cung ứng (supply-chain due diligence) nhằm giám sát, ngăn chặn và xử lý các rủi ro về quyền con người và môi trường trong chuỗi cung ứng trên toàn cầu của các doanh nghiệp lớn tại khu vực này.

Tại Hội thảo: “Xuất khẩu của Việt Nam trước quy định về thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu - Những điều doanh nghiệp cần biết” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Viện Friedrich Naumann Foundation (FNF, CHLD Đức) - Văn phòng Việt Nam tổ chức ngày 21/10/2025, các chuyên gia trong nước và quốc tế đã cung cấp cho các doanh nghiệp, hiệp hội, các cơ quan tổ chức liên quan  thông tin cơ bản, chính xác về các quy định thẩm định chuỗi cung ứng của thị trường châu Âu, qua đó có sự chuẩn bị và hành động phù hợp để Việt Nam tiếp tục xuất khẩu bền vững sang thị trường quan trọng này.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban pháp chế VCCI, là khu vực có sức mua lớn thứ 2 trên thế giới, châu Âu luôn là thị trường xuất khẩu lớn và nhiều tiềm năng của Việt Nam, đặc biệt với việc thực thi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Trong bối cảnh chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ, châu Âu là khu vực có vị trí quan trọng trong mục tiêu đa dạng hóa thị trường xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, Liên minh châu Âu (EU) nói chung và một số nước thành viên nói riêng, đặc biệt là Đức, Pháp, Hà Lan... trong những năm trở lại đây đang thiết lập các quy định pháp luật mới giám sát các rủi ro về quyền con người và/hoặc môi trường trong chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp lớn trong khu vực. Các quy định về "thẩm định chuỗi cung ứng" đang trở thành một phần trong chính sách phát triển thương mại bền vững của khu vực thị trường này.

Phó Tổng thư ký VCCI nhấn mạnh: Mặc dù đối tượng áp dụng của các quy định thẩm định chuỗi cung ứng chỉ bao gồm các doanh nghiệp lớn, quá trình thực thi lại bao trùm tất cả các chủ thể tham gia vào các chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp này với các tư cách khác nhau như nhà cung ứng nguyên liệu linh kiện phụ tùng đầu vào, nhà sản xuất chế biến, nhà vận chuyển....

Thông tin thêm về những quy định thẩm định chuỗi cung ứng tại châu Âu, bà Vanessa Steinmetz - Giám đốc Viện FNF Việt Nam cho rằng, những quy định mới của EU cần được nhìn nhận một cách tích cực. Ở châu Âu, các quy định này được xây dựng để làm cho chuỗi cung ứng trở nên minh bạch và bền vững hơn. Đối với nhiều doanh nghiệp, điều đó nghe có vẻ phức tạp và đáng lo ngại, nhưng thực chất cốt lõi của nó là xây dựng niềm tin giữa nhà sản xuất, nhà cung cấp và người tiêu dùng.

Theo bà Steinmetz, khi đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường, quyền con người và trách nhiệm xã hội, doanh nghiệp Việt Nam không chỉ bảo đảm tuân thủ luật mà còn nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu. “Minh bạch và bền vững là chìa khóa để mở rộng hợp tác với các đối tác châu Âu”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Trao đổi chuyên sâu về vấn đề xuất khẩu của Việt Nam trước các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng của các thị trường châu Âu, TS. Nguyễn Thị Thu Trang - nguyên Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Trưởng nhóm nghiên cứu VCCI nhấn mạnh: Các nhà cung cấp sẽ bị ảnh hưởng bởi quy định này là các doanh nghiệp có hoạt động liên quan tới các doanh nghiệp tại Liên minh châu Âu hoặc Đức - vốn là những đối tượng chịu sự điều chỉnh của quy định/luật; cũng có thể là tất cả các chủ thể kinh doanh ở Việt Nam bao gồm các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh...

 Họ là những người tham gia vào chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ xuất khẩu sang châu Âu hoặc nhập khẩu từ châu Âu và là những khách hàng/đối tác ở châu Âu là doanh nghiệp thuộc diện điều chỉnh của Luật Thẩm định chuỗi cung ứng của CHLB Đức (SCDDA)/ Chỉ thị Thẩm định chuỗi cung ứng của Liên minh châu Âu (CSDDD).

Phân chia theo nhóm, đầu tiên là nhóm thượng nguồn trong chuỗi cung ứng, bao gồm các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu, dịch vụ; các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp nguyên phụ liệu, trang thiết bị, nguồn đầu vào cho sản xuất, xuất khẩu hàng hoá và các dịch vụ nói trên và là các doanh nghiệp cung cấp các dịch vụ vận tải, hậu cần, logistics...phục vụ cho việc sản xuất, xuất khẩu hàng hoá, dịch vụ.

Thứ hai là nhóm nhà cung cấp hạ nguồn sẽ gồm các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp các dịch vụ vận tải, hậu cần, logistics.... phục vụ nhập khẩu, phân phối hàng hoá, dịch vụ từ châu Âu và các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp dịch vụ lưu kho, phân phối bán buôn và bán lẻ.. hàng hóa/dịch vụ của đối tác châu Âu đến người mua Việt Nam. Trong những trường hợp bị ảnh hưởng thì các doanh nghiệp có trách nhiệm tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về quyền con người và môi trường; đồng thời có trách nhiệm triển khai một số biện pháp thẩm định.

 

Các diễn giả và chuyên gia khuyến nghị, EU là thị trường lớn, quan trọng, do đó doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các chuỗi cung ứng phục vụ xuất khẩu sang thị trường này cần có sự chuẩn bị và hành động thích hợp để bảo vệ lợi ích xuất khẩu lâu dài. Doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các chuỗi cung ứng phục vụ xuất khẩu sang thị trường EU cần có sự chuẩn bị và hành động thích hợp đáp ứng các quy định về thẩm định chuỗi cung ứng để bảo vệ lợi ích xuất khẩu lâu dài.

Với lợi thế Việt Nam đang thực thi Hiệp định EVFTA và đã có sự cải tiến, hoàn thiện khung khổ pháp lý tương thích với các cam kết, do đó các chuyên gia khuyến nghị các doanh nghiệp cần bảo đảm luôn tuân thủ nghiêm túc các quy định pháp luật Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực về lao động và môi trường để có thể đáp ứng quy định thẩm định chuỗi cung ứng của EU; đồng thời chủ động rà soát và ngăn chặn kịp thời mọi rủi ro, nguy cơ vi phạm; và lưu trữ đầy đủ các giấy tờ, bằng chứng về các hoạt động thực thi này.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, chuẩn bị về nhận thức và nguồn lực cho việc phối hợp trong quy trình triển khai các biện pháp thẩm định của đối tác khi cần thiết; cần trao đổi tích cực và phối hợp hợp lý với các Đối tác trong thực hiện các biện pháp thẩm định khi được đối tác yêu cầu….

Đối với hiệp hội và cơ quan quản lý, cần tăng cường thông tin về các quy định mới thông qua hội thảo, khóa tập huấn, tài liệu hướng dẫn; nhận diện và cảnh báo doanh nghiệp về các rủi ro vi phạm quyền lao động, môi trường. Bên cạnh đó, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xác minh, chứng thực sự tuân thủ, đồng hành cùng họ duy trì và phát triển bền vững tại thị trường xuất khẩu quan trọng này.