Ninh Bình: Dấu ấn của Chương trình xây dựng Nông thôn mới

Từ xuất phát điểm thấp vào năm 2010, với bình quân chỉ đạt 4,8/19 tiêu chí, tỉnh Ninh Bình đã từng bước vượt qua khó khăn, hình thành diện mạo nông thôn ngày càng văn minh, hiện đại. Ninh Bình là một trong 9 tỉnh đầu tiên của cả nước được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM theo bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025. Kinh tế nông thôn có sự chuyển biến mạnh mẽ. Năm 2024, giá trị sản xuất nông nghiệp đạt 160 triệu đồng/ha, gấp 2,5 lần so với năm 2010. Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 12% xuống còn 1,03%. Thu nhập bình quân khu vực nông thôn đạt 70,74 triệu đồng/người/năm, đứng thứ 9 toàn quốc và cao gấp hơn 5 lần so với năm 2010.

Không chỉ vậy, nhiều mô hình tiêu biểu như “nhà sạch, vườn đẹp”, “làng không rác”, “đường hoa kiểu mẫu”, hay mô hình du lịch nông thôn như cộng đồng, sinh thái, làng nghề đã phát triển mạnh tại các địa phương như Trường Yên, Ninh Hải, Gia Vân, Gia Sinh… Những mô hình này đã và đang góp phần đáng kể trong việc nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và bản sắc địa phương.

Cùng với đó, hạ tầng nông thôn được đầu tư đồng bộ, cả trong nội vùng lẫn liên vùng. Toàn bộ 100% đường xã, liên thôn đã được cứng hóa; toàn bộ trạm y tế xã đạt chuẩn quốc gia, trên 95% người dân tham gia BHYT; 100% xã có trường đạt chuẩn quốc gia. 100% hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia; trên 98% hộ dân được tiếp cận và sử dụng nước sạch. Đặc biệt, tỉnh đã huy động được trên 68.300 tỷ đồng cho chương trình xây dựng NTM, trong đó Nhân dân đóng góp gần 12.800 tỷ đồng, hiến trên 1.200 ha đất, tham gia trên 610 nghìn ngày công lao động và nhiều vật tư, vật liệu.

Các tầng lớp nhân dân và chính quyền tỉnh Ninh Bình đã tự nguyện vào cuộc, đóng góp rất lớn cả về sức người và tiền bạc trong công cuộc xây dựng nông thôn mới. Tỉnh đã huy động được nguồn lực lớn từ cộng đồng, trong đó người dân tự nguyện đóng góp và đầu tư gần 13.000 tỷ đồng, chiếm 18,7% tổng nguồn vốn. Việc huy động này được thực hiện hiệu quả, tập trung vào các công trình thiết yếu như giao thông, thủy lợi, trường học, và môi trường. Đồng thời, người dân chủ động tham gia vào các hoạt động sản xuất, kinh doanh, bảo vệ môi trường và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống. Nhờ sự chung sức của người dân, Ninh Bình đã đạt được những kết quả tích cực trong xây dựng nông thôn mới, làm thay đổi diện mạo nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. 

Hệ thống thủy lợi được đầu tư đồng bộ, bảo đảm khả năng tưới tiêu chủ động cho hơn 95% diện tích đất nông nghiệp, góp phần nâng cao năng suất và tăng cường năng lực phòng, chống thiên tai theo phương châm “bốn tại chỗ”, đồng thời thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Đặc biệt, hạ tầng viễn thông, công nghệ thông tin và chuyển đổi số được triển khai rộng rãi, tạo nền tảng quan trọng để 24 xã xây dựng mô hình “nông thôn thông minh”.

Nhờ những nỗ lực đó, kinh tế nông thôn Ninh Bình đã có sự khởi sắc mạnh mẽ với nhiều kết quả tích cực. Tính đến hết năm 2024, giá trị sản xuất nông nghiệp trên một héc ta đất canh tác tại Ninh Bình tăng gấp 2,5 lần, đạt bình quân 160 triệu đồng/ha/năm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực: công nghiệp - xây dựng chiếm 41,3%, dịch vụ 48,6%, nông - lâm - thủy sản chỉ còn 10,1%. Nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao được triển khai, tiêu biểu như mô hình trồng dứa xuất khẩu của DOVECO hay liên kết chuỗi giá trị trồng lúa nếp cau tại Kim Sơn. Toàn tỉnh hiện có 209 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó 67 sản phẩm đạt 4 sao, tạo thương hiệu và tăng giá trị cho nông sản địa phương.

Năm 2024, Ninh Bình đã hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trong đó có 100% số xã (119/119) đạt chuẩn NTM, trong đó có 76 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 24 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Cả 6/6 huyện, 2/2 thành phố đều đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, đạt 100% chỉ tiêu của Chính phủ, trong đó huyện Yên Khánh và Yên Mô được công nhận đạt chuẩn NTM nâng cao.

Một trong những điểm nổi bật trong định hướng chiến lược của Ninh Bình là lựa chọn mô hình phát triển cân bằng, không để đô thị lấn át nông thôn, mà phát huy nông thôn như hạt nhân kiến tạo giá trị. Ở Ninh Bình, nông thôn không chỉ là nơi cư trú, mà còn là “không gian di sản sống”, kết nố

i chặt chẽ với đô thị, hình thành một thể thống nhất, bền vững và nhân văn. Quần thể Danh thắng Tràng An là điển hình cho mô hình phát triển đô thị di sản gắn với NTM, nơi mỗi thửa ruộng, mỗi mái nhà không chỉ là sinh kế mà còn là biểu tượng văn hóa, du lịch, tạo ra bản sắc riêng có cho tỉnh nhà.

Bám sát các tiêu chí về xây dựng NTM, thời gian qua ngành Công Thương Ninh Bình đã tích cực thực hiện nhiệm vụ được giao nhằm đóng góp vai trò quan trọng vào các hoạt động xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn, bao gồm giao thông, điện, nước, và các công trình công cộng khác hỗ trợ phát triển sản xuất. Diện mạo làng quê đổi mới rõ rệt, từ “điện, đường, trường, trạm” đến cảnh quan môi trường và đời sống văn hóa, tinh thần.

Trong xây dựng NTM, ngành Công Thương Ninh Bình thường xuyên triển khai, hướng dẫn, thẩm định gồm các tiêu chí: điện, cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn; tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn của xã NTM nâng cao, kiểu mẫu. Đến nay, toàn tỉnh có 100% số xã đạt tiêu chí điện nông thôn và tiêu chí cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn.

Ngành Công Thương Ninh Bình đã tích cực triển khai các chính sách, chương trình hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp và công nghiệp nông thôn, giúp người dân nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Tham gia vào việc xây dựng và nâng cấp cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn, bao gồm giao thông, điện, nước, và các công trình công cộng khác. Phát triển các ngành nghề truyền thống, các dịch vụ phục vụ sản xuất và đời sống người dân nông thôn, tạo thêm việc làm và thu nhập. Tạo điều kiện để các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân liên kết, hợp tác trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, góp phần ổn định đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm.

Tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm nông sản, sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) của địa phương, giúp mở rộng thị trường tiêu thụ. Chú trọng đến việc bảo vệ môi trường nông thôn, hỗ trợ các giải pháp xử lý rác thải, nước thải, góp phần xây dựng môi trường sống xanh, sạch, đẹp.

Nhờ những nỗ lực này, ngành Công Thương đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển, và hoàn thành các tiêu chí xây dựng nông thôn mới của tỉnh Ninh Bình. 

Vừa qua, ngày 31 tháng 5 năm 2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1058/QĐ-TTg công nhận tỉnh Ninh Bình hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2024. Đây là dấu mốc đặc biệt, có ý nghĩa quan trọng đối với Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân toàn tỉnh, không chỉ là sự ghi nhận cho chặng đường hơn một thập kỷ bền bỉ, sáng tạo, đoàn kết xây dựng quê hương, mà còn là niềm tự hào, phấn khởi trước thời điểm sáp nhập với hai tỉnh Nam Định và Hà Nam, hình thành nên tỉnh Ninh Bình mới với không gian và tiềm năng phát triển rộng mở.

Tại buổi lễ Bà Nguyễn Thị Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định: Ninh Bình vinh dự là một trong 9 địa phương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Những thành quả hôm nay là minh chứng cho sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, phát huy tối đa vai trò chủ thể của nhân dân, đồng thời thể hiện rõ bản sắc riêng có của quê hương Cố đô gắn kết giữa phát triển kinh tế-văn hóa với giữ gìn di sản. Với diện mạo nông thôn đổi mới, đồng bộ về hạ tầng; đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng nâng cao; mô hình "phố trong làng", "vườn mẫu; hàng rào xanh; đường hoa" trở thành biểu tượng sinh động của sự sáng tạo và bền vững, Ninh Bình tiếp tục khẳng định là điểm sáng trong cả nước.

Đặc biệt, việc tổ chức Lễ công bố diễn ra chỉ một ngày sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh càng tô đậm ý nghĩa lịch sử, khi NinhDaasu ânnoo Bình, Hà Nam, Nam Định đều là những tỉnh đầu tiên về đích nông thôn mới trước khi sáp nhập. Với việc hoàn thành xây dựng NTM, Ninh Bình cùng với Hà Nam và Nam Định đã hợp nhất thành một đơn vị hành chính mới sẽ tiếp tục huy động  sự đồng lòng, quyết tâm từ nhân dân đến chính quyền để phát huy thành quả xây dựng NTM từ các địa phương là nền tảng quan trọng để Ninh Bình tự tin bước vào một giai đoạn phát triển mới.

Trong định hướng phát triển, Ninh Bình đề ra một số định hướng trọng tâm, trong đó bám sát nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII về phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến 2030, tầm nhìn đến năm 2045; các nghị quyết, kết luận, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội, Chính phủ, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Ninh Bình lần thứ XXII; quán triệt các quan điểm, định hướng lớn trong xây dựng, phát triển đất nước và những quan điểm, định hướng, mục tiêu chiến lược theo Quy hoạch tỉnh Ninh Bình thời kỳ 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2050, vận dụng sáng tạo, triển khai thực hiện hiệu quả, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của địa phương.

Để phát huy tối đa tiềm năng và hướng tới mục tiêu lớn hơn, vững chắc hơn trong bối cảnh vươn mình của dân tộc, Ninh Bình tập trung phát triển hài hoà giữa đô thị và nông thôn; tăng cường liên kết hạ tầng giao thông và số hóa, đặc biệt chú trọng đầu tư hệ thống giao thông kết nối giữa các vùng nông thôn - đô thị - khu công nghiệp - vùng du lịch, đảm bảo lưu thông hàng hóa và dịch vụ thuận tiện, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý, sản xuất và dịch vụ nông thôn.

Đặc biệt, tỉnh xác định hiện đại hoá nông thôn gắn với bản sắc, giữ gìn giá trị cảnh quan, văn hóa truyền thống để tạo nên không gian sống NTM độc đáo; phát triển du lịch cộng đồng, sinh thái, làng nghề gắn với bản sắc địa phương, mỗi vùng nông thôn sẽ không chỉ là nơi sản xuất mà còn là điểm đến du lịch đặc sắc, như cách Tràng An hay Gia Viễn đang làm rất hiệu quả.

Thời gian tới, khi bước vào giai đoạn phát triển mới và đô thị hóa mạnh mẽ, tỉnh Ninh Bình xác định tiếp tục xây dựng nông thôn trên bình diện ở tầm cao mới, đồng hành với sự vươn mình phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Khi đó, nông thôn được xác định là “hồn cốt”, là bản sắc tạo nên một đô thị nhân văn, bền vững và hài hòa. Chặng đường phía trước sẽ còn nhiều thách thức, nhưng với kinh nghiệm, nội lực và quyết tâm đã được hun đúc trong suốt 15 năm qua, Ninh Bình hoàn toàn có đủ điều kiện để tiếp tục bứt phá, trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, du lịch quan trọng ở miền Bắc và cả nước.