Xây dựng nông thôn mới hiện đại, bền vững

Theo Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, đến ngày 30/6/2025, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới đạt 79,3%, tiến sát mục tiêu 80% mà Chính phủ đề ra, tăng 10,6% so với cuối năm 2021. Đáng chú ý, tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM nâng cao đạt 42,2%, tăng hơn 5 lần, và tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu đạt 12,2%, vượt chỉ tiêu (10%), tăng hơn 17 lần so với năm 2021.

Ở cấp huyện, 51% đơn vị cấp huyện đã được công nhận hoàn thành nhiệm vụ hoặc đạt chuẩn NTM, trong đó 20% huyện đạt NTM nâng cao, đây là một bước tiến vượt bậc khi năm 2021 chưa có huyện nào đạt chuẩn nâng cao. Đến nay, 13 tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, tăng thêm 9 tỉnh chỉ trong hơn 4 năm.

Công tác chỉ đạo, điều hành được thực hiện thống nhất, chặt chẽ. Trung ương đã ban hành 148 văn bản pháp quy và hướng dẫn thực hiện, giúp các địa phương cụ thể hóa cơ chế, chính sách phù hợp điều kiện thực tiễn. Ban Chỉ đạo các Chương trình MTQG được thành lập ở cả ba cấp, đảm bảo sự thông suốt trong chỉ đạo và điều phối.

Công tác đào tạo, truyền thông được quan tâm đúng mức với hơn 12.000 lượt cán bộ được tập huấn về xây dựng NTM, 6.700 đoàn kiểm tra, giám sát được tổ chức, giúp kịp thời tháo gỡ khó khăn, nâng cao hiệu quả triển khai.

Hạ tầng kinh tế – xã hội nông thôn tiếp tục phát triển mạnh. 87,3% xã đạt tiêu chí giao thông, 98,1% đạt tiêu chí thủy lợi và phòng chống thiên tai, 96,5% đạt tiêu chí điện, 95,6% đạt tiêu chí giáo dục và đào tạo. Cả nước đã hoàn thành và duy tu hơn 4.966 công trình hạ tầng tại các địa bàn khó khăn, đảm bảo nhà ở bền vững cho gần 90.000 hộ nghèo, cận nghèo.

Đến hết tháng 5/2025, tổng nguồn lực huy động cho Chương trình xây dựng NTM đạt khoảng 3,7 triệu tỷ đồng, trong đó vốn tín dụng chiếm 60,8%, vốn doanh nghiệp và người dân chiếm 23,1%, vốn ngân sách nhà nước chiếm 8,8%, và vốn lồng ghép các chương trình khác chiếm 7,4%.

Sự chung sức, đồng lòng của người dân được xem là yếu tố quyết định. Hàng triệu hộ dân trên cả nước đã tự nguyện hiến hơn 98,2 triệu m² đất, đóng góp hàng nghìn tỷ đồng và hàng triệu ngày công, chung tay làm đường giao thông, nhà văn hóa, trường học, trạm y tế góp phần tạo nên diện mạo nông thôn khang trang, hiện đại.

Bên cạnh đó, phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, “Vì người nghèo – Không để ai bị bỏ lại phía sau” lan tỏa sâu rộng, trở thành động lực thúc đẩy phát triển toàn diện.

Công tác bảo vệ môi trường và xây dựng cảnh quan xanh – sạch – đẹp được chú trọng. 86,1% xã đạt tiêu chí môi trường và an toàn thực phẩm, 70% chất thải rắn được thu gom, xử lý, 58% người dân sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn. Nhiều địa phương đã hình thành mô hình “đường hoa, ngõ sáng – làng xanh”, nâng cao chất lượng sống và gìn giữ mỹ quan nông thôn.

Cùng với phát triển hạ tầng, Chương trình OCOP đã trở thành điểm sáng của kinh tế nông thôn. Đến giữa năm 2025, cả nước có 16.543 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, với 8.924 chủ thể OCOP, nhiều sản phẩm được xuất khẩu, gắn với du lịch nông thôn, góp phần nâng cao thu nhập và khẳng định thương hiệu đặc sản Việt.

Hệ thống kinh tế tập thể, hợp tác xã tiếp tục phát triển với 22.162 hợp tác xã nông nghiệp đang hoạt động, là “trụ cột” trong tổ chức sản xuất, liên kết chuỗi giá trị. Đặc biệt, 10.587 mô hình sinh kế được triển khai, hỗ trợ hơn 205.000 hộ dân, 134.000 lao động được kết nối việc làm ổn định, nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững.

Các tiêu chí về văn hóa, giáo dục, y tế, an ninh trật tự tiếp tục được củng cố. 85,7% xã đạt tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, 95,2% xã đạt tiêu chí văn hóa, và 95,4% xã đạt tiêu chí quốc phòng – an ninh. Chất lượng đời sống vật chất và tinh thần người dân được cải thiện rõ nét, nông thôn ngày càng “sáng, xanh, sạch, đẹp, an toàn và đáng sống”.

Trên cơ sở tổng kết giai đoạn 2021–2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026–2035, với mục tiêu tổng quát là:

“Xây dựng nông thôn mới hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu; thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn theo hướng ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; nâng cao chất lượng sống người dân, từng bước tiệm cận mức sống đô thị”.

Đến năm 2030, phấn đấu 65% số xã đạt chuẩn nông thôn mới theo Bộ tiêu chí mới giai đoạn 2026–2030, thu nhập bình quân đầu người tăng 2,5–3 lần so với năm 2020, mỗi tỉnh, thành có ít nhất 2 xã đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại. Đến 2035, cả nước phấn đấu có 85% xã đạt chuẩn NTM, 30% xã đạt NTM hiện đại, và 10–12 tỉnh, thành phố hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Chương trình giai đoạn mới xác định các nhóm nội dung và nhiệm vụ cụ thể, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như: hoàn thiện quy hoạch và hạ tầng nông thôn đồng bộ; phát triển kinh tế nông thôn xanh, tuần hoàn; chuyển đổi số; bảo vệ môi trường; nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, văn hóa; đào tạo nguồn nhân lực; củng cố an ninh – quốc phòng; và phát huy vai trò chủ thể của người dân.

Đặc biệt, chương trình sẽ tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương, gắn với trách nhiệm giải trình; khuyến khích hợp tác công – tư (PPP) trong đầu tư phát triển hạ tầng và sản xuất; ưu tiên vốn tín dụng chính sách cho vùng khó khăn, vận động doanh nghiệp và cộng đồng chung tay hỗ trợ các xã nghèo.

Bên cạnh đó, việc số hóa công tác quản lý, giám sát, đánh giá chương trình sẽ được triển khai trên phạm vi toàn quốc, hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về nông thôn mới, phục vụ giám sát tiến độ, minh bạch hóa thông tin và đánh giá kết quả theo đầu ra.

Những kết quả đạt được trong giai đoạn 2021–2025 và định hướng giai đoạn 2026–2035 cho thấy tầm nhìn dài hạn, chiến lược của Việt Nam trong phát triển nông thôn toàn diện, bền vững. Từ những con đường bê tông trải dài, trường học, nhà văn hóa, trạm y tế khang trang đến các mô hình sản xuất xanh, du lịch cộng đồng, sản phẩm OCOP đặc trưng, tất cả đang góp phần định hình diện mạo nông thôn mới hiện đại, văn minh.

Với sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự đồng lòng của người dân, Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới sẽ tiếp tục là đòn bẩy quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội nông thôn, tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam hướng tới mục tiêu “nông nghiệp sinh thái – nông thôn hiện đại – nông dân văn minh”, đưa nông thôn Việt Nam ngày càng giàu đẹp, văn minh và hạnh phúc.