Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Nguyễn Quân tiếp các chuyên gia của Cơ quan hạt nhân quốc tế của Pháp (AFNI), ngày 06/06/2012 (Ảnh Bộ Khoa học Công nghệ)

Trong những năm qua, trọng tâm hợp tác mà hai nước đã chuyển dần từ vật lý hạt nhân và ứng dụng đồng vị phóng xạ sang chương trình phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam. Bản thỏa thuận đầu tiên giữa Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (VAEI) với Uỷ ban Năng lượng nguyên tử Pháp (CEA) là “Thỏa thuận hợp tác về ứng dụng công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình” được ký kết lần đầu vào năm 1996, sau đó gia hạn vào năm 2002 và 2007. Hai bên thỏa thuận hợp tác trong các lãnh vực cụ thể, như chiến lược ứng dụng năng lượng hạt nhân, vật lý hạt nhân, vật lý và công nghệ lò phản ứng, sử dụng lò phản ứng nghiên cứu có độ giàu urani thấp (LEU), sản xuất và sử dụng đồng vị phóng xạ và dược chất phóng xạ, nghiên cứu và phát triển nhiên liệu và quản lý chất thải phóng xạ, an toàn hạt nhân, thông tin đại chúng….

Tiếp theo, giữa Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (VAEI) với Viện An toàn bức xạ hạt nhân Pháp (IRSN) thỏa thuận hợp tác về lĩnh vực bảo vệ bức xạ, như: trao đổi thông tin, tham quan ngắn hạn và trao đổi thực tập sinh, hợp tác nghiên cứu thực hiện dự án, trao đổi công cụ và chương trình tính toán.

Giữa Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam với Trung tâm Nghiên cứu khoa học quốc gia Pháp (Centre National de la Recherche Scientific –CNRS) thỏa thuận tạo khuôn khổ pháp lý cho hoạt động hợp tác trong lĩnh vực vật lý hạt nhân, vật lý cơ bản tính toán mô phỏng, tính toán mạng… giữa một số trường đại học, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân của Việt Nam với một số phòng thí nghiệm thuộc CNRS.

Ngoài ra, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cũng ký kết hợp tác với một số tổ chức liên quan đến điện hạt nhân của Pháp như EDF, FRAMATOM, AREVA... và hai chính phủ thỏa thuận với nhau về những vấn đề về phát triển sử dụng năng lượng hạt nhân vì hòa bình.

Trong những năm qua, đặc biệt trong thập niên vừa qua, hai bên đã tổ chức thực hiện nhiều hoạt động theo theo tinh thần các nội dung đã được ký kết.

Trong những năm trước đây, khi vấn đề điện hạt nhân chưa rõ ràng, Ủy ban Năng lượng nguyên tử Pháp tập trung giúp Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt đào tạo cán bộ lò phản ứng nghiên cứu.

Thông qua Đại Sứ quán Pháp tại Việt Nam, nhiều tài liệu hữu ích trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử đã được các cơ quan bạn tổ chức dịch ra tiếng Việt và cung cấp cho Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam.

Đồng thời phía Pháp cũng chú trọng tham gia quảng bá các chương trình và chuẩn bị dự án điện hạt nhân ở Việt Nam. Cụ thể là: Tham gia các triển lãm quốc tế về điện hạt nhân tổ chức các năm 2004, 2006, 2008, 2010 và 2012 tại Hà nội. Tổ chức một số hội thảo quy mô lớn ở Hà nội, trong đó có các hội thảo về Luật hạt nhân vào tháng 6/2005, hội thảo về điện hạt nhân vào 10/2005 và 7/2007, 5/2008.

Pháp đã mời một số đoàn cao cấp Việt Nam sang tham quan nghiên cứu tình hình điện hạt nhân nước Pháp, dự hội nghị quốc tế lớn như “Hội thảo Năng lượng hạt nhân dân sự” ở Paris tháng 3/2010.

Đồng thời, Pháp tiếp tục nhận đào tạo đại học và sau đại học cho cán bộ của Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam và Cục An toàn bức xạ và hạt nhân của Việt Nam. Trong khuôn khổ chương trình LIA, Pháp đã nhận một số cán bộ của Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân sang hợp tác nghiên cứu ở Pháp về cấu trúc và phản ứng hạt nhân (8 cán bộ trong thời gian 2010-2011) tại các trung tâm nghiên cứu như Viện nghiên cứu hạt nhân Orsay (IPN Orsay), Viện Nghiên cứu các Quy luật cơ bản (IRFU-Saclay) và Trung tâm gia tốc quốc gia Pháp (GANIL).

Pháp cũng đã cung cấp một dự thảo kế hoạch phát triển nhân lực cho dự án điện hạt nhân (với điều kiện sử dụng công nghệ Pháp).

Tháng 7/2009, CEA đã cung cấp cho Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam các chương trình tính toán CATHARE .

Ngoài ra, vào tháng 11/2011 Pháp đã phối hợp với Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân tổ chức Hội thảo Quốc tế về vật lý hạt nhân không bền tại Hà Nội (ISPUN11).

Trong giai đoạn sắp tới, trong tinh thần hợp tác chung giữa hai nước, riêng về lãnh vực năng lượng nguyên tử, sự hợp tác Pháp Việt sẽ tiếp tục duy trì và phát triển. 

Trong cuộc gặp giữa Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng của Pháp tại Hội nghị thượng đỉnh an ninh hạt nhân Seoul vào tháng 3/2012, hai bên đã nhất trí tăng cường hơn nữa quan hệ hai nước trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử với 2 ưu tiên về đào tạo và an toàn.

Ngày 06/6/2012, Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ (KH&CN) cũng đã tiếp đoàn chuyên gia của Cơ quan hạt nhân quốc tế của Pháp (AFNI). Mục đích của chuyến công tác lần này của đoàn Pháp là làm việc với các Bộ, ngành có liên quan của Việt Nam để tìm hiểu nhu cầu đào tạo và xây dựng một chương trình tổng thể về nhu cầu đào tạo của Việt Nam, trong đó có đào tạo các giảng viên và xây dựng các cơ sở đào tạo tại Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Cụ thể, trong lĩnh vực điện hạt nhân sẽ tập trung vào 4 mảng chính: công nghệ hạt nhân, an toàn hạt nhân, nhiên liệu hạt nhân và quản lý bã thải hạt nhân.

Trong lĩnh vực phi năng lượng, sẽ hợp tác đào tạo cán bộ về Lò phản ứng nghiên cứu mới.

Về trao đổi thông tin khoa học kỹ thuật, phía Việt Nam đề nghị Pháp chia sẻ kinh nghiệm về công nghệ lò phản ứng, về đánh giá an toàn... thông qua việc tổ chức các seminar chuyên môn.

Và về công tác thông tin đại chúng, Việt Nam đề nghị Pháp chia sẻ kinh nghiệm về công tác điều tra đánh giá thăm dò dư luận về điện hạt nhân.

Tóm lại, trong mấy thập niên qua, riêng trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân, sự hợp tác giữa hai nước Việt-Pháp luôn được duy trì, phát triển và mang lại những kết quả hữu ích và tốt đẹp.

Điều thú vị là về mặt lịch sử, giữa hai dân tộc đã có mối liên hệ từ rất sớm trong việc ứng dụng năng lượng nguyên tử vì hòa bình. Đó là 90 năm trước, năm 1923, từ một Viện Radium ở Paris do nhà khoa học nổi tiếng Marie Curie làm Giám đốc đã hình thành một mạng lớn viện nghiên cứu và bệnh viện mang tên Radium trên thế giới. Và Viện Radium ở Hà Nội, Bệnh viện K ngày nay, nằm trên phố Quán Sứ ra đời đúng thời điểm đó. Ngày nay, ở bệnh viện này còn lưu lại chữ ký của bà trong các chứng chỉ sử dụng kèm theo các kim phóng xạ Radium từ Paris gửi sang để điều trị những bệnh nhân ung thư.

Vì vậy, chúng ta có cơ sở để tin tưởng mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử giữa hai nước ngày càng phát triển sâu rộng và mang lại lợi ích to lớn hơn cho cả hai nước.

Trần Minh