1. Mạnh dạn, quyết tâm và sẵn sàng đổi mới
Ngay khi Nghị quyết TW 3 - khoá IX của Đảng được ban hành, Đảng uỷ, Ban lãnh đạo Công ty Xây lắp Điện 3 đã nhanh chóng tổ chức phổ biến, quán triệt Nghị quyết đến tận cán bộ, đảng viên, CBCNV trong toàn Công ty; xây dựng chương trình hành động thực hiện Nghị quyết, tổ chức các lớp tập huấn về sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước. Thông qua việc quán triệt Nghị quyết đã giúp cho cán bộ, đảng viên, CBCNV nâng cao nhận thức, nắm vững và thực hiện đúng chủ trương của Đảng, Nghị định của Chính phủ và các văn bản liên quan của các bộ, ngành về các vấn đề trên. Từ đó, căn cứ vào tình hình thực tế và năng lực của Công ty, cùng với những kinh nghiệm trong quá trình xây dựng và phát triển, Công ty Xây lắp Điện 3 đã chủ động chọn hướng phát triển Công ty theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con và khẩn trương xây dựng Đề án trình Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ban, ngành hữu quan được làm thí điểm mô hình này.
Lúc đó, Công ty Xây lắp Điện 3 làm thí điểm trong điều kiện Nhà nước chưa có văn bản pháp quy hướng dẫn cụ thể về mô hình Công ty mẹ - Công ty con, hơn nữa Công ty lại là một doanh nghiệp thành viên, hạch toán trực thuộc TCty, nên đây là một mô hình mới mẻ, mà nhiều người quan tâm, kể cả những người có thẩm quyền xét duyệt, quyết định cũng phải rất đắn đo, cân nhắc... Công ty Xây lắp Điện 3 đã phải rất nỗ lực, quyết tâm để vượt qua mọi trở ngại, khó khăn ban đầu và thành công một cách đáng thuyết phục. Sau khi xem xét các ý kiến của các bộ, ban, ngành hữu quan, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 862/QĐ-TTg ngày 30/9/2002 về việc thí điểm loại hình tổ chức và hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con tại Công ty Xây lắp Điện 3. Tiếp đó, Bộ trưởng Bộ Công nghiệp đã ký Quyết định số 46/2002/QĐ-BCN, ngày 22/10/ 2002 về việc tổ chức lại Công ty Xây lắp Điện 3 thành Công ty mẹ Nhà nước trực thuộc Bộ Công nghiệp, thí điểm hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con. Như vậy, kể từ khi có Nghị quyết TW 3 - Khoá IX của Đảng, đến lúc có quyết định theo hoạt động theo mô hình Công ty mẹ – Công ty con là đúng 1 năm. Nhiều người cho rằng, tốc độ như vậy là khá nhanh và đã đạt được những thành công bước đầu.
2. Những kết quả đạt được sau hơn 2 năm thí điểm
Đến nay, sau hơn 2 năm thực hiện thí điểm hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con, Công ty Xây lắp Điện 3 đã đạt được một số kết quả sau:
Về sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp, Công ty đã xác định, lựa chọn hình thức CPH là giải pháp chủ yếu và trọng tâm ngay từ khi xây dựng Đề án: Trong Công ty mẹ, có các Công ty con hầu hết đều là công ty cổ phần (CP). Chính vì vậy, cùng với việc giảm xuống chỉ còn 4 đơn vị hạch toán phụ thuộc, Công ty Xây lắp Điện 3 có 16 công ty con độc lập, thì có tới 12 công ty CP được chuyển đổi từ doanh nghiệp nhà nước (8 công ty CP do Công ty mẹ giữ cổ phần chi phối, 4 đơn vị còn lại, Công ty mẹ có từ 25 - 30% vốn điều lệ); hình thành thêm 1 công ty CP mới (từ việc góp vốn với một công ty TNHH và các thể nhân khác); thêm 2 công ty TNHH hai thành viên (hình thành từ việc góp vốn với doanh nghiệp khác, do Công ty mẹ giữ cổ phần chi phối); và 1 công ty TNHH một thành viên được chuyển đổi từ doanh nghiệp nhà nước. Ngoài ra, Công ty còn góp 40% vốn liên kết với Công ty Điện lực 3 thực hiện dự án đầu tư xây dựng một số nhà máy thủy điện. Bên cạnh chủ trương tiếp tục CPH một số Công ty con, Công ty cũng đang chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đến thời điểm thích hợp sẽ CPH cả Công ty mẹ, đảm bảo cho bộ máy quản lý của Công ty Xây lắp Điện 3 hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con cổ phần.
Về cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý, Công ty mẹ đã tổ chức lại các phòng ban nghiệp vụ, giảm từ 9 xuống còn 6 phòng, ban phù hợp với mô hình hoạt động mới.
Cơ chế quản lý và mối quan hệ trong mô hình Công ty mẹ - Công ty con đi vào thực chất hơn, đã khắc phục được những bất cập trong quản lý theo mô hình trước đây. Công ty mẹ vừa trực tiếp thực hiện sản xuất kinh doanh, vừa hoạt động đầu tư vốn vào các Công ty con trên cơ sở các hợp đồng kinh tế, không còn mối quan hệ theo kiểu mệnh lệnh, hành chính gượng ép và trích nộp kinh phí như ở một số mô hình khác. Các Công ty con đều là những pháp nhân đầy đủ, liên kết với Công ty mẹ theo mức độ khác nhau, thông qua sự chi phối về vốn, thị trường, thương hiệu, về phân công và hợp tác của Công ty mẹ với các Công ty con, thể hiện tại Điều lệ của Công ty mẹ, của Công ty con và ở các điều khoản “mối quan hệ mẹ - con” đã được Đại hội cổ đông nhất trí thông qua với 100% số phiếu.
Thông qua việc sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp, đã làm lành mạnh hoá tình hình tài chính doanh nghiệp (thông qua quá trình kiểm kê, xác định giá trị doanh nghiệp) và tăng cường năng lực về đội ngũ CBCNV (thông qua tinh giản biên chế theo Nghị định 41/CP). Việc cùng bỏ vốn kinh doanh, chia lợi tức, đã khuyến khích các đơn vị và người lao động trong Công ty quan tâm nhiều hơn đến hiệu quả sản xuất kinh doanh, nâng cao trách nhiệm và tính chủ động của doanh nghiệp, đổi mới cách nghĩ, cách làm, khắc phục tình trạng trông chờ, ỷ lại như trước đây, đồng thời vẫn đảm bảo được sự liên kết kinh tế trong kinh doanh, góp phần phát triển Công ty ngày càng lớn mạnh. Ngay năm 2003, Công ty đã có sự tăng trưởng vượt bậc so với năm 2002: GTSL đạt 703,219 tỷ đồng, tăng 73,735; Doanh thu đạt 449,359 tỷ đồng, tăng 123%; Lợi nhuận đạt 21,178 tỷ đồng, tăng 56,31%; Thu nhập bình quân của người lao động đạt 1,38 triệu đồng/người/tháng, tăng 10,4%; Vốn điều lệ của Công ty tăng 39,52%, đạt hơn 104 tỷ đồng. Bước sang năm 2004, các chỉ tiêu này càng có mức tăng trưởng đáng kể: GTSL đạt 861,8 tỷ đồng; Doanh thu đạt 390,5 tỷ đồng; Thu nhập bình quân của người lao động đạt 1,42 triệu đồng/người/tháng; Đặc biệt, vốn điều lệ của Công ty mẹ tính đến ngày 31/12/2004, sau hơn 2 năm hoạt động đã tăng gấp 2 lần, đạt 150 tỷ đồng. Công ty đặt mục tiêu kế hoạch năm 2005 với GTSL là 1.007 tỷ đồng, doanh thu 446 tỷ đồng, lợi nhuận 21 tỷ đồng, thu nhập bình quân 1,450 triệu đồng/người/tháng…
3. Đôi điều ghi nhận
Như vậy, mô hình Công ty mẹ - Công ty con tại Công ty Xây lắp Điện 3 đã thực sự tạo động lực mới và bước đầu đã thu được hiệu qủa. Với sự liên kết nhiều pháp nhân kinh doanh, mô hình mẹ - con đã giúp doanh nghiệp thực hiện được mục tiêu đa sở hữu vốn (khắc phục được sự “độc canh” về sở hữu, sự yếu kém trong cạnh tranh theo mô hình “lắp ráp” điều hành theo mệnh lệnh hành chính. Cùng với tiêu chí đa sở hữu, đã tạo điều kiện cho Công ty mẹ chủ động lựa chọn các hình thức đầu tư phát triển kinh doanh theo hướng đa ngành, đa nghề. Mối quan hệ mẹ - con (mẹ thực sự chi phối các con và các con ảnh hưởng bởi mẹ) thực sự phù hợp với điều kiện hoạt động của Công ty Xây lắp Điện 3 trong cơ chế thị trường, tạo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh quyết liệt của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực.
Những kết quả sau hơn 2 năm thí điểm mô hình Công ty mẹ - Công ty con
Thực hiện Nghị quyết TW 3 - Khoá IX “Về tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước”, Đảng uỷ, Ban lãnh đạo Công ty Xây lắp Điện 3 đã lựa chọn mô hình Công ty mẹ -