Nông nghiệp tiếp tục là trụ cột trong phát triển Điện Biên giai đoạn 2025-2030, gắn với sinh kế người dân nông thôn, vùng cao, biên giới. Nghị quyết Đại hội XV Đảng bộ tỉnh định hướng phát triển nông, lâm nghiệp ứng dụng khoa học công nghệ, gắn công nghiệp chế biến và dịch vụ, du lịch, nhằm đưa Điện Biên đến năm 2030 trở thành tỉnh phát triển theo hướng kinh tế xanh, thông minh, bền vững.
Từ sản xuất manh mún đến tái cơ cấu gắn với nông thôn mới
Giai đoạn 2021-2025, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản của Điện Biên đạt tốc độ tăng trưởng ước khoảng 4,1%/năm, đóng góp khoảng 13,65% GRDP toàn tỉnh. Cùng với quá trình tái cơ cấu ngành, nhiều vùng sản xuất hàng hóa tập trung đã hình thành, tạo nên thương hiệu cho nông sản Điện Biên như chè Tủa Chùa, cà phê Mường Ảng, gạo Điện Biên, mắc ca Tuần Giáo… Những kết quả này gắn chặt với tiến trình tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, được tỉnh triển khai nhiều năm qua. Các chương trình, nghị quyết chuyên đề như cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới, Nghị quyết số 09-NQ/TU… đã giúp hệ thống hạ tầng nông thôn, giao thông nội đồng, điện, nước, trường, trạm được cải thiện, tạo điều kiện để nông dân từng bước chuyển từ “làm nông nghiệp để đủ ăn” sang “làm nông nghiệp hàng hóa, có hợp đồng, có thị trường”.
Trong bối cảnh đó, Nghị quyết Đại hội XV Đảng bộ tỉnh đã “nâng tầm” định hướng phát triển khi đặt nông nghiệp trong tổng thể chiến lược kinh tế xanh, thông minh, bền vững, gắn với chuyển đổi số, phát triển OCOP, du lịch và kinh tế rừng.
Từ Nghị quyết XV đến nền nông nghiệp hàng hóa, công nghệ cao, đa giá trị
Nghị quyết Đại hội XV nêu rõ mục tiêu đến năm 2030, giá trị tăng thêm ngành nông nghiệp (theo giá năm 2010) đạt 3.057 tỷ đồng, tăng 16,7% so với năm 2025; diện tích mắc ca khoảng 40.000 ha, cà phê khoảng 20.000 ha, đồng thời đưa tỷ trọng kinh tế số lên 20% GRDP. Đây không chỉ là chỉ tiêu về sản lượng hay diện tích, mà phản ánh định hướng chuyển sang kinh tế nông nghiệp hiện đại, có hàm lượng công nghệ và giá trị gia tăng cao.
Ở phần nhiệm vụ, Nghị quyết dành một nội dung riêng cho nông nghiệp, nhấn mạnh yêu cầu: “Đẩy mạnh phát triển nông lâm nghiệp, xây dựng các cơ sở bảo quản, chế biến, chế biến sâu theo hướng hình thành và mở rộng vùng sản xuất hàng hóa có giá trị gia tăng cao, gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm, phát triển sản phẩm OCOP đạt chất lượng quốc gia”.
Đồng thời, Nghị quyết yêu cầu nghiên cứu phát triển giống cây trồng, vật nuôi mới, phục tráng giống bản địa có giá trị kinh tế cao, ưu tiên các cây trồng chủ lực phù hợp khí hậu, thổ nhưỡng như mắc ca, cà phê, dược liệu, hoa quả… và các vật nuôi có thương hiệu; phát triển kinh tế trang trại, hợp tác xã, doanh nghiệp nông lâm nghiệp, mở rộng thị trường tiêu thụ, xây dựng các chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm, phát triển vùng nguyên liệu cho chế biến gỗ, năng lượng sinh khối, dịch vụ môi trường rừng, tham gia thị trường tín chỉ các-bon; gắn phát triển nông nghiệp, nông thôn với đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, khai thác cảnh quan, bản sắc văn hóa và nông sản đặc trưng để phát triển du lịch sinh thái, cộng đồng, trải nghiệm.
Về không gian, Nghị quyết đặt nông nghiệp trong bức tranh tổng thể hạ tầng đồng bộ, kinh tế số và du lịch mũi nhọn. Một trong ba khâu đột phá là hoàn thiện hệ thống hạ tầng kinh tế xã hội, trong đó có hạ tầng giao thông nông thôn, thủy lợi, viễn thông phục vụ chuyển đổi số và tổ chức lại sản xuất trên địa bàn nông thôn, miền núi.
Hướng tới kinh tế nông nghiệp hiện đại, xanh và thông minh
Để hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết, nông nghiệp Điện Biên đang đứng trước yêu cầu chuyển từ mô hình “sản xuất nông nghiệp truyền thống” sang “kinh tế nông nghiệp đa giá trị”, với một số hướng đi nổi bật có thể thấy rõ ngay trong văn kiện và chương trình hành động.
Thứ nhất, chuyển từ “lấy diện tích, sản lượng” sang “lấy giá trị gia tăng và chuỗi liên kết”. Việc hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung cho lúa gạo, cà phê, mắc ca, chè, dược liệu… gắn với cơ sở bảo quản, chế biến sâu sẽ giúp nông sản Điện Biên tham gia sâu hơn vào thị trường, hạn chế bán thô, giảm rủi ro “được mùa mất giá”. Điều này phù hợp định hướng “vùng sản xuất hàng hóa có giá trị gia tăng cao, gắn với xây dựng thương hiệu và sản phẩm OCOP”.
Thứ hai, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý nông nghiệp. Nghị quyết XV yêu cầu tăng cường nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số gắn với phát triển kinh tế xã hội, ưu tiên ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ xanh và tuần hoàn. Đối với nông nghiệp, điều này mở ra hướng áp dụng các hệ thống quản lý vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, bản đồ số hóa đất đai, dữ liệu khí hậu, thủy lợi để nâng cao hiệu quả canh tác và đáp ứng chuẩn mực thị trường trong nước, quốc tế.
Thứ ba, phát triển mạnh kinh tế rừng và dịch vụ môi trường rừng. Điện Biên có thế mạnh về rừng và đất lâm nghiệp; Nghị quyết XV nhấn mạnh phát triển vùng nguyên liệu gỗ, năng lượng sinh khối, xã hội hóa đầu tư lâm nghiệp và tham gia thị trường tín chỉ các-bon, đi đôi với mục tiêu đến năm 2030 tỷ lệ che phủ rừng đạt khoảng 47%. Điều này giúp nông nghiệp Điện Biên không chỉ sản xuất lương thực, thực phẩm, mà còn tham gia vào “chuỗi giá trị xanh” gắn với giảm phát thải và thích ứng biến đổi khí hậu.
Thứ tư, lồng ghép nông nghiệp với du lịch và OCOP. Nghị quyết đề ra mục tiêu đến năm 2030 toàn tỉnh có từ 200 sản phẩm được chứng nhận OCOP, đồng thời đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đạt hơn 8 triệu lượt khách giai đoạn 2026–2030. Việc gắn nông nghiệp với du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái, trải nghiệm mùa vụ lúa, cà phê, chè, mắc ca, cùng với hệ thống sản phẩm OCOP đặc trưng, sẽ tạo ra một “kênh tiêu thụ tại chỗ” bền vững, tăng thu nhập trực tiếp cho nông dân, hợp tác xã.
Thứ năm, giảm nghèo bền vững từ nông nghiệp. Nghị quyết đặt mục tiêu tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 3%/năm trở lên, phấn đấu đến 2030 có 60% xã đạt chuẩn hoặc cơ bản đạt chuẩn nông thôn mới. Trong bối cảnh tỷ lệ lớn lao động vẫn sống bằng nông nghiệp, việc chuyển sang kinh tế nông nghiệp hiện đại, gắn với việc làm phi nông nghiệp tại chỗ (dịch vụ du lịch, chế biến, logistics nông sản), là chìa khóa để người dân vùng cao, biên giới thoát nghèo bền vững.
Có thể thấy, “chuyển mình từ sản xuất truyền thống đến kinh tế nông nghiệp hiện đại” của Điện Biên không chỉ là khẩu hiệu, mà đã được cụ thể hóa bằng hệ thống mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ khá rõ trong Nghị quyết Đại hội XV: từ diện tích mắc ca, cà phê, giá trị tăng thêm nông nghiệp, số lượng sản phẩm OCOP, tỷ lệ che phủ rừng, đến chỉ tiêu giảm nghèo, nông thôn mới, hạ tầng số. Thách thức còn nhiều, nhất là về nguồn lực đầu tư, chất lượng nguồn nhân lực nông thôn và khả năng tổ chức sản xuất của hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp. Tuy vậy, với nền tảng đã hình thành từ tái cơ cấu 10 năm qua, cùng “kim chỉ nam” là Nghị quyết Đại hội XV, nông nghiệp Điện Biên đang đứng trước cơ hội bước sang một giai đoạn phát triển mới, xanh hơn, thông minh hơn, đa giá trị hơn, thực sự trở thành bệ đỡ cho mục tiêu đưa Điện Biên trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực vào năm 2030.