Năm 2020 là năm đặc biệt khó khăn đối với lực lượng quản lý thị trường (QLTT) khi phải thực hiện “nhiệm vụ kép” vừa tập trung phòng, chống dịch Covid-19, vừa thực hiện nhiệm vụ công tác chuyên môn. Mặc dù gặp nhiều khó khăn song lực lượng đã chủ động thích ứng với tình hình mới và hoàn thành nhiệm vụ kế hoạch.
Một trong những chiến công nổi bật nhất của lực lượng QLTT trong năm vừa qua đó là thành tích triệt phá nhiều vụ buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng nhái, giả mạo nhãn hiệu có quy mô lớn, tính chất phức tạp. Điển hình, lực lượng đã truy quét tụ điểm hàng giả rộng hơn 10.000m2 tại Lào Cai và thu giữ hơn 160.000 sản phẩm hàng hóa không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc. Đó là chia sẻ của ông Trần Hữu Linh - Tổng Cục trưởng Tổng cục QLTT với Tạp chí Công Thương về kết quả đã đạt được trong năm 2020.
Phóng viên: Năm 2020 với nhiều biến động lớn, đặc biệt là tác động từ dịch bệnh và thiên tai. Điều này có ảnh hưởng đến kế hoạch, mục tiêu của lực lượng QLTT đề ra từ đầu năm không, thưa ông?
Tổng cục trưởng Trần Hữu Linh: Ngay từ đầu năm 2020, Tổng cục QLTT đã đặt mục tiêu tập trung vào 2 nhóm nhiệm vụ chính: một là chống hàng giả, hàng nhái và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; hai là chống gian lận thương mại trên môi trường Internet.
Ngoài ra, lực lượng cũng lên kế hoạch phối hợp với các lực lượng làm tốt công tác chống buôn lậu và những hành vi gian lận thương mại mới như xuất xứ hàng hóa và an toàn thực phẩm...
Tuy nhiên đến cuối tháng 1, đầu tháng 2/2020, dịch Covid-19 bùng phát tại Việt Nam đã làm ảnh hưởng đến kế hoạch xây dựng từ đầu năm của Tổng cục.
Xác định là lực lượng chủ công trên mặt trận phòng, chống dịch, lực lượng đã nhanh chóng thể hiện là đơn vị xung kích, tiên phong đi đầu. Đến nay, dịch vẫn chưa chấm dứt, lực lượng QLTT tiếp tục thể hiện vai trò trong công tác bình ổn thị trường, chống đầu cơ, găm hàng, nâng giá bất hợp lý và đặc biệt là kết hợp được hai nhiệm vụ chuyên môn chính đặt ra từ đầu năm.
Đối với công tác chống gian lận trên môi trường Internet, ngay từ đầu năm 2020, Tổng cục QLTT đã lập một bộ phận đặc nhiệm chuyên trách riêng trong công tác này. Qua nắm bắt thông tin và những biện pháp nghiệp vụ, năm 2020, QLTT đã tấn công, xử lý một số đường dây, ổ nhóm quy mô lớn trên môi trường internet, đặc biệt là mô hình kinh doanh mới, như trên các mạng xã hội, kênh bán hàng đa kênh livestream.
Điển hình, tháng 7/2020 xử lý tổng kho buôn lậu hơn 10.000m2 tại 145 Hoàng Diệu, TP. Lào Cai (vụ việc này đã được Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình gửi thư biểu dương, động viên lực lượng QLTT và các lực lượng chức năng).
Ngoài ra, lực lượng QLTT còn kiểm tra, xử lý rất nhiều vụ việc bán khẩu trang, nước rửa tay lậu, kém chất lượng trên mạng xã hội; phát hiện tụ điểm phân loại, sơ chế găng tay y tế đã qua sử dụng thông qua mạng xã hội ở Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh, Hòa Bình, Hà Nội…
Đối với công tác chống hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, năm 2020 cũng là năm đầu tiên Tổng cục QLTT thay đổi cách thức kiểm tra về hàng giả. Thay vì dàn trải như những năm trước, Tổng cục xây dựng kế hoạch tấn công vào những tụ điểm cụ thể, rõ ràng.
Tính đến hết giữa tháng 12/2020, Kế hoạch chống hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đã thu được kết quả tốt hơn những năm trước, xử phạt gần 1.800 vụ, số tiền xử phạt khoảng gần 17 tỷ đồng, trị giá hàng tịch thu khoảng 12 tỷ đồng. Điển hình, năm 2020, lực lượng đã kiểm tra, xử lý 2 trung tâm thương mại bán hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Móng Cái - Quảng Ninh, trung tâm thương mại Sài Gòn Square, chợ Bến Thành, chợ Ninh Hiệp, quận Hoàn Kiếm, huyện Phú Xuyên, La Phù, Hoài Đức (Hà Nội)...
Đặc biệt, năm 2020 có những địa điểm trước đó lực lượng QLTT chưa một lần đặt chân đến kiểm tra như kho hàng nhập nội địa tại sân bay Nội Bài, cảng ICD Mỹ Đình hay kho hàng gia công các sản phẩm nhái các thương hiệu nổi tiếng tại huyện Thanh Miện, Hải Dương…
Có thể nói, năm 2020, về cơ bản, lực lượng QLTT đã đạt được những mục tiêu đề ra.
Phóng viên: Vâng, thưa ông, trong năm 2020, lực lượng QLTT đã nhiều lần truy quét, triệt phá các tụ điểm buôn bán hàng giả, hàng nhái và nhiều văn bản, chế tài xử phạt cũng được ban hành, tuy nhiên, hiện tượng kinh doanh buôn bán, vận chuyển hàng giả, hàng nhái vẫn tái diễn, vậy đâu là nguyên nhân?
Tổng cục trưởng Trần Hữu Linh: Có rất nhiều yếu tố để hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng vẫn tồn tại ở thị trường nội địa. Quan trọng nhất, vẫn là tâm lý của người mua, người bán trên thị trường.
Thứ hai, do cách thức quản lý cũng như những chế tài xử lý vi phạm vẫn chưa thực sự đủ mạnh, nên chưa thể ngăn chặn, chấm dứt nạn mua bán hàng giả, hàng nhái hiện nay.
Thứ ba, đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nhập lậu hay nhập hàng giả về bán trong thị trường nội địa vấn đề quan trọng nhất là do lợi nhuận rất lớn.
Thứ tư, đối với người tiêu dùng, bên cạnh thị hiếu, mức sống thấp, người tiêu dùng vẫn tiếp tục là thỏa hiệp với hàng giả, hàng nhái.
Một trong những lý do hàng đầu để hàng giả, hàng nhái vẫn tiếp tục phát triển, đó là hành vi gian lận thương mại, buôn lậu, hàng giả, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ những năm gần đây đã phát triển ở mức độ tinh vi, phức tạp hơn.
Hành vi vi phạm không chỉ ở một địa bàn cấp xã, huyện, tỉnh nữa, mà có phạm vi rộng hơn, liên tỉnh, liên vùng, thậm chí móc nối với nước ngoài nhằm buôn lậu, gian lận xuất xứ.
Đặc biệt, với sự phát triển của công nghệ thông tin, internet, mạng xã hội, thương mại điện tử, giờ đây internet đang trở thành một kênh tiêu thụ hàng giả, hàng nhái, hàng lậu, hàng kém phẩm chất mà các lực lượng chức năng rất khó phát hiện và xử lý.
Đây là thách thức rất lớn của lực lượng QLTT ở thời điểm hiện nay trong công tác chống buôn bán, trao đổi hàng giả, hàng nhái.
Phóng viên: Vậy thưa ông, đâu là những giải pháp căn cơ để giải quyết triệt nạn hàng giả, hàng nhái trong giai đoạn mới?
Tổng cục trưởng Trần Hữu Linh: Để giải quyết vấn đề này, cần phải có những chiến lược dài hạn.
Thứ nhất, giải pháp liên quan đến thể chế chính sách.
Năm 2020, Tổng cục QLTT đã soạn thảo Nghị định thay thế Nghị định cũ trước đây về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại điện tử trong đó có hàng giả. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành nghị định mới, với mục đích tăng nặng hành vi vi phạm về hàng giả.
Bên cạnh đó, Tổng cục QLTT cũng đưa những quy định mới, mở rộng khái niệm bằng giả (ví dụ: vi phạm về xuất xứ cũng được coi là hàng giả), đồng thời, tăng rất nhiều mức chế tài xử phạt về hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Thứ hai, giải pháp liên quan đến công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật
Đây là giải pháp cực kỳ quan trọng trong thời điểm hiện nay. Để thay đổi hành vi tiêu dùng của người tiêu dùng là cực kỳ khó, cần thời gian dài, cần sự vào cuộc của các cơ quan báo chí thông tin và truyền thông
Thứ ba, cần sự chủ động của các doanh nghiệp sản xuất trong nước.
Các doanh nghiệp sản xuất trong nước cần nâng cao chất lượng hàng hóa do chính doanh nghiệp sản xuất. Đặc biệt là chú ý đến giá thành sản phẩm. Sản phẩm hàng hóa do các doanh nghiệp trong nước cần sản xuất phải có chất lượng cao, giá cả cạnh tranh với hàng nhập lậu, hàng giả, hàng nhái. Khi sản phẩm hàng hóa trong nước đạt chuẩn, đáp ứng nhu cầu thị hiếu của người tiêu dùng trong nước thì hàng giả, hàng nhái sẽ không còn chỗ đứng trên thị trường nội địa.
Với QLTT, năm 2021 lực lượng luôn xác định tập trung vào nhiệm vụ chính là công tác chống hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, đây là nhiệm vụ xuyên suốt, quan trọng của lực lượng QLTT.
Hiện tại, lực lượng đang chuẩn bị, triển khai nhiều phương án, kế hoạch cho nhiệm vụ này từ nâng cao năng lực nội tại của lực lượng đến kế hoạch tiếp tục thực hiện, tấn công vào những địa bàn, đường dây, ổ nhóm sản xuất, kinh doanh hàng giả… trên tinh thần triệt tận gốc những tụ điểm kinh doanh hàng giả thì mới giải quyết dứt điểm được tình trạng này.
Phóng viên: Năm 2021 được dự báo là một năm tiếp tục gặp nhiều khó khăn do tác động của dịch bệnh Covid-19, vậy, sang năm mới, lực lượng QLTT đã có những kế hoạch, chiến lược gì để góp phần ngăn chặn nạn hàng giả, hàng nhái?
Tổng cục trưởng Trần Hữu Linh: Xác định trong thời gian tới hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả còn diễn biến phức tạp, khó lường, lực lượng QLTT vẫn tập trung triển khai 2 nhiệm vụ chính, đó là tiếp tục kiểm tra, kiểm soát trên thương mại điện tử và triển khai Kế hoạch 3972 về Kế hoạch đấu tranh phòng ngừa, kiểm tra, xử lý vi phạm tại các địa bàn, tụ điểm nổi cộm về hàng giả, không rõ nguồn gốc xuất xứ và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ
Ngoài ra, Tổng cục sẽ kiến nghị các cơ quan chức năng xây dựng bộ máy chuyên nghiệp, chuyên môn, chính thức về phòng, chống gian lận thương mại trong chức năng nhiệm vụ của QLTT.
Đối với nội bộ, Tổng cục QLTT tiếp tục nâng cao năng lực trong nội bộ của lực lượng kiểm soát viên, triển khai tổ chức sát hạch, kiểm tra thường xuyên trình độ kiểm soát viên của lực lượng QLTT.
Cùng với đó, Tổng cục QLTT sẽ ký quy chế hợp tác với trường Đại học Kinh tế quốc dân để chính thức mở chuyên ngành đào tạo riêng quản lý thị trường.
Sau hơn 2 năm chính thức đi vào hoạt động, mô hình Tổng cục QLTT theo ngành dọc từ Trung ương đến địa phương đã thể hiện rõ ưu điểm, tạo sự chuyển biến tích cực rõ rệt trong công tác điều hành, quản lý, nâng cao hiệu quả của việc kiểm tra, kiểm soát, phối hợp các lực lượng chức năng khác.
Đánh giá về hiệu quả hoạt động của mô hình này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nhận định, sau khi tổ chức lại hệ thống các cơ quan QLTT theo ngành dọc, lần đầu tiên, lực lượng đã có những chiến dịch, có đề án mang tính tổng thể, toàn diện, đấu tranh đánh trực diện vào những trung tâm đầu nậu, trọng điểm về hàng lậu, hàng giả một cách rất tinh vi, hiệu quả, gây ra những tiếng vang lớn, đem lại những bài học kinh nghiệm tốt trong đấu tranh có hiệu quả về buôn lậu, gian lận thương mại.