Trong bài tham luận của mình, ông Đỗ Hữu Huy, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á - Bộ Công Thương đã giới thiệu về tổng quan thị trường châu Phi, Trung Đông, trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các nước Trung Đông, châu Phi, hướng tiếp cận thị trường cũng các biện pháp phòng tránh rủi ro.
Châu Phi và Trung Đông được các doanh nghiệp Việt Nam đánh giá là thị trường rất tiềm năng với 70 quốc gia, dân số trên 1,4 tỷ người. Hai khu vực này có nguồn tài nguyên khoáng sản lớn, nhất là dầu mỏ, khí đốt và kinh tế phát triển khá nhanh. Theo số liệu của Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á, kim ngạch giữa Việt Nam và các nước châu Phi, Trung Đông tăng trưởng khá nhanh, đạt 20 – 25% trong giai đoạn 2008 – 2012. Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam – châu Phi đạt 3,5 tỷ USD năm 2012 và đạt 1,9 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm 2013. Với thị trường Trung Đông, kim ngạch xuất nhập khẩu cũng đạt 6,6 tỷ USD năm 2012 và 4,4 tỷ USD 6 tháng đầu năm 2013. Các mặt hàng chủ yếu của Việt Nam xuất khẩu sang các thị trường này là: gạo, thủy sản, hạt tiêu, dệt may, máy vi tính, linh kiện điện tử…
Về hợp tác đầu tư, đến năm 2012 Việt Nam có 18 dự án tại 11 nước châu Phi với tổng vốn 1,1 tỷ USD. Tiêu biểu như dự án đầu tư của Tập đoàn Viettel tại Mozambique (345,6 triệu USD) và Cameroon (400 triệu USD) trong lĩnhvực viễn thông, Tập đoàn Petro Vietnam đầu tư hơn 300 triệu USD trong lĩnh vực thăm dò, khai thác dầu khí tại Algeria, Tuynidi, Cameroon, Congo và các dự án của doanh nghiệp tư nhân đầu tư xây dựng, sản xuất tấm lợp, xe gắn máy, hàng may mặc, điện tử, điện lạnh, đồ uống đóng chai… tại Angola, Nam Phi, Ghana, Tanzania và Mauritius. Về đầu tư vào Việt Nam, 7 quốc gia châu Phi là Seychelles, Maroc, Nigeria, Mauritius, Ai Cập, Kenya và Sierra Leone cũng đã đầu tư vào Việt Nam với 37 dự án với tổng vốn 67,76 triệu USD vào các lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, bán buôn, bán lẻ, sửa chữa, lĩnh vực hoạt động khoa học công nghệ, dịch vụ lưu trú và tư vấn. Các doanh nghiệp Trung Đông cũng đầu tư vào Việt Nam trong các dự án Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, nhà máy thép Zamil Steel, xây dựng cơ sở hạ tầng, chăn nuôi bò sữa và chế biến bò sữa, hợp tác viễn thông, công nghệ gen và sinh học…
Phát biểu tại Hội thảo, đại diện Cục Xúc tiến thương mại, Bà Bùi Hoàng Yến, Phó trưởng Văn phòng Cục Xúc tiến thương mại phía Nam đánh giá: khu vực châu Phi, Trung Đông là thị trường hấp dẫn về các lĩnh vực trao đổi thương mại, hợp tác đầu tư, xuất khẩu lao động... Hiện Việt Nam đã ký kết Hiệp định thương mại với 15 nước thuộc khu vực này nhằm tạo điều kiện pháp lý cho các doanh nghiệp đẩy mạnh hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
Một số lưu ý khi làm ăn với các doanh nghiệp Châu Phi, Trung Đông
Được đánh giá là thị trường có nhiều tiềm năng, dự báo trong thời gian từ nay đến năm 2020 kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang khu vực này sẽ không ngừng tăng cao và đạt tốc độ trên 20%. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh tại châu Phi và Trung Đông hiện vẫn còn không ít rào cản và rủi ro. Cụ thể: Tại thị trường Trung Đông, Thổ Nhĩ Kỳ áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại (chống bán phá giá, thuế tự vệ…), rào cản kỹ thuật, yêu cầu giấy chứng nhận chất lượng hàng hóa nhập khẩu do các cơ quan chức năng của Thổ Nhĩ Kỳ cấp, yêu cầu giấy chứng nhận Halal đối với thực phẩm nhập khẩu. Các nước Hội đồng hợp tác vùng vịnh(GCC) cũng yêu cầu giấy chứng nhận về tiêu chuẩn, kiểm định chất lượng, nhãn mác… do Tổ chức Tiêu chuẩn và Đo lường vùng Vịnh (GSMO) cấp, giấy chứng nhận Halal đối với các thực phẩm nhập khẩu. Tại thị trường Châu Phi, một số sản phẩm khi xuất khẩu phải theo tiêu chuẩn của nước nhập khẩu (Ni-giê-ri-a, Nam Phi…), Bộ chứng từ gửi hàng xuất khẩu phải được cơ quan đại diện ngoại giao nước mua đóng ở nước người bán chứng thực lãnh sự hoá và tình trạng lừa đảo tại các nước Tây Phi, Trung Phi không ngừng gia tăng (Nigeria, Ghana, Benin, Togo, Cameroon,…)
Ông Đỗ Hữu Huy cũng chỉ ra cụ thể một số rủi ro mà doanh nghiệp Việt Nam có thể gặp phải khi làm ăn tại hai thị trường này, bao gồm lừa đảo rửa tiền, chuyển tiền để làm thủ tục nhập khẩu, rủi ro trong thanh toán do nhiều nhà nhập khẩu Trung Đông, Châu Phi không có thói quen mở L/C. Nhiều trường hợp, các doanh nghiệp ký kết hợp đồng nhưng không thực hiện, ký kết xong lại ép buộc thay đổi điều khoản, ký kết nhưng không đảm bảo chất lượng khi giao hàng hoặc ký kết, thực hiện nhưng không thu được tiền,..
Theo ông Đỗ Hữu Huy, thời gian qua, Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á đã tổ chức rất nhiều các buổi hội thảo giới thiệu thị trường cũng như có những cảnh báo tới các doanh nghiệp trong nước khi kinh doanh với các doanh nghiệp khu Châu Phi, Trung Đông cần phải đề cao cảnh giác với các thương vụ quá hấp dẫn cũng như cần phải điều tra thương nhân thật kỹ trước khi kinh doanh, thường xuyên nâng cao nghiệp vụ ngoại thương cũng như sẵn sàng cho các tranh chấp. Bộ Công Thương, Vụ Thị trường Châu Phi, Tây Á, Nam Á và cơ quan thương vụ của Việt Nam tại các nước cũng sẽ sẵn sàng hỗ trợ giúp các doanh nghiệp Việt Nam thẩm tra, xác minh các đối tác trước khi giao dịch.
Trong việc hỗ trợ các Doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường châu Phi, Trung Đông, Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á cung cấp khá nhiều thông tin đầy đủ về thị trường thì trên các website của Bộ Công Thương, Cổng thông tin thị trường ngoài nước,… Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á hàng năm đều phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại – Bộ Công Thương tổ chức nhiều chương trình xúc tiến thương mại Quốc gia, tổ chức các Đoàn khảo sát thị trường tại châu Phi và Trung Đông, đây là cơ hội tốt để lãnh đạo doanh nghiệp trực tiếp tham dự để tìm hiểu thị trường cụ thể cũng như đàm phán và ký kết hợp đồng tại chỗ. Bởi văn hóa làm việc của các doanh nghiệp châu Phi và Trung Đông là muốn xem sản phẩm và đàm phán trực tiếp, việc liên lạc qua email sẽ rất mất thời gian và ít khi có cơ hội thành công.
Kết thúc bài tham luận, Ông Đỗ Hữu Huy cũng đã cung cấp các thông tin, địa chỉ, số điện thoại, email cần biết của Vụ Thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á- Bộ Công Thương, Đại sứ quán, Thương vụ Việt Nam tại các nước khu vực châu Phi, Trung Đông để các doanh nghiệp Việt Nam tiện liên hệ khi có nhu cầu,..