Thúc đẩy chuyển đổi xanh tại các doanh nghiệp dịch vụ logistics ở Việt Nam

TÓM TẮT:

Tại Việt Nam, các doanh nghiệp logistics đang từng bước tiếp cận với chuyển đổi xanh thông qua áp dụng công nghệ sạch, tối ưu hóa vận hành và nâng cao nhận thức môi trường. Tuy nhiên, quá trình này vẫn gặp nhiều thách thức như thiếu cơ chế hỗ trợ, chi phí đầu tư cao và hạn chế trong năng lực nội tại. Bài viết này tập trung phân tích thực trạng triển khai chuyển đổi xanh trong ngành Logistics, chỉ ra các rào cản chính và đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy tiến trình này một cách hiệu quả và bền vững.

Từ khóa: chuyển đổi xanh, logistics, phát triển bền vững, doanh nghiệp, môi trường.

1. Đặt vấn đề

Trong những năm gần đây, khái niệm “chuyển đổi xanh” đã dần trở thành một xu hướng phát triển tất yếu trong bối cảnh toàn cầu đối mặt với khủng hoảng môi trường, biến đổi khí hậu và yêu cầu cấp bách về phát triển bền vững. Ở Việt Nam, Chính phủ đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển xanh thông qua nhiều chiến lược và kế hoạch hành động quốc gia. Trong đó, ngành Logistics - với vai trò huyết mạch trong chuỗi cung ứng và lưu chuyển hàng hóa - được coi là một trong những ngành then chốt cần phải thực hiện chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, việc thực hiện chuyển đổi xanh trong các doanh nghiệp logistics vẫn còn đang ở giai đoạn sơ khai, chủ yếu tập trung ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc quy mô lớn. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn gặp khó khăn do thiếu vốn, thiếu công nghệ và thiếu thông tin. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tìm kiếm các giải pháp đồng bộ, từ chính sách vĩ mô đến chiến lược quản trị doanh nghiệp, nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh một cách hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tiễn tại Việt Nam.

2. Thực trạng chuyển đổi xanh tại các doanh nghiệp dịch vụ logistics ở Việt Nam

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp thiết, các doanh nghiệp logistics tại Việt Nam đang dần thay đổi chiến lược hoạt động theo hướng "xanh hóa". Điều này không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường quốc tế, mà còn giúp doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh, tối ưu hóa chi phí vận hành và gia tăng giá trị thương hiệu trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo Bộ Công Thương (2023), khoảng 73,2% doanh nghiệp logistics được khảo sát cho biết đã và đang triển khai một số hoạt động gắn với mục tiêu môi trường như sử dụng phương tiện tiết kiệm nhiên liệu, giảm thiểu khí thải, chuyển đổi sang bao bì thân thiện, cải tạo kho bãi tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên, phần lớn trong số này mới chỉ dừng ở quy mô thử nghiệm hoặc bước đầu áp dụng tại một vài khu vực đô thị.

Một số doanh nghiệp quy mô lớn tại Việt Nam đã thể hiện vai trò tiên phong trong lĩnh vực này. Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn (SNP) - một trong những doanh nghiệp logistics hàng đầu đã triển khai hệ thống cẩu điện thay thế cho cẩu diesel tại Cảng Cát Lái, giúp giảm 25% lượng khí thải CO₂ mỗi năm. Ngoài ra, SNP còn áp dụng công nghệ E-PORT để số hóa quy trình giao nhận, giảm nhu cầu sử dụng giấy và thời gian vận chuyển trung bình khoảng 30% so với trước.

Tập đoàn ITL Corporation - doanh nghiệp nằm trong top 10 công ty logistics lớn nhất Việt Nam cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào chuyển đổi xanh. Năm 2023, ITL chính thức đưa vào vận hành trung tâm kho vận thông minh tại khu công nghiệp VSIP II (Bình Dương), tích hợp hệ thống năng lượng mặt trời trên mái nhà kho với công suất 1,2 MWp. Hệ thống này giúp doanh nghiệp tiết kiệm trung bình hơn 120.000 kWh điện mỗi năm, tương đương với việc giảm phát thải hơn 100 tấn CO₂ ra môi trường.

Trong lĩnh vực giao hàng nhanh, GHN Express đã ứng dụng công nghệ định tuyến tối ưu nhằm giảm quãng đường di chuyển, tiết kiệm nhiên liệu cho phương tiện. Ước tính, từ năm 2021 đến 2023, hệ thống này giúp GHN giảm hơn 15% lượng xăng dầu tiêu thụ, đồng thời nâng hiệu suất giao hàng trung bình mỗi tài xế lên hơn 200 đơn/ngày.

Vietnam Post - doanh nghiệp bưu chính lớn nhất cả nước đang triển khai dự án "Chuyển đổi xanh ngành bưu chính" theo hợp tác cùng Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) và Bộ Thông tin và Truyền thông. Dự án thí điểm tại Huế trong năm 2023 sử dụng 100 xe máy điện Selex Motors thay thế xe xăng truyền thống, qua đó giúp giảm khoảng 3,6 tấn khí thải CO₂ mỗi tháng. Ngoài ra, Vietnam Post còn sử dụng túi tái chế, bao bì giấy và khuyến khích khách hàng tham gia các hoạt động giảm thiểu rác thải nhựa.

Về mặt kho bãi, nhiều doanh nghiệp đang áp dụng tiêu chuẩn xanh trong xây dựng và vận hành. Công ty ALS (Air Logistics Services) đã phát triển mô hình nhà kho thông minh với cảm biến tự động điều chỉnh ánh sáng và nhiệt độ, tích hợp năng lượng mặt trời cho hoạt động vận hành, giúp tiết kiệm đến 30% chi phí điện hàng tháng.

Một yếu tố quan trọng trong logistics xanh là sử dụng bao bì thân thiện với môi trường. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu và Phát triển Logistics Việt Nam (VLI), đến cuối năm 2023, khoảng 45% doanh nghiệp logistics tại Việt Nam đã áp dụng bao bì tái chế, bao bì phân hủy sinh học hoặc chuyển sang sử dụng thùng carton thay thế túi nilon. Các công ty thương mại điện tử lớn như Tiki, Lazada, Shopee Express cũng đã lần lượt công bố lộ trình giảm thiểu nhựa trong đóng gói hàng hóa từ 10-20% mỗi năm, hướng tới mục tiêu không sử dụng nhựa khó phân hủy vào năm 2030.

Công nghệ và chuyển đổi số tiếp tục đóng vai trò thúc đẩy chuyển đổi xanh. Theo Viện Kinh tế Việt Nam (2022), khoảng 68% doanh nghiệp logistics đã ứng dụng phần mềm quản lý vận tải (TMS), hệ thống quản lý kho (WMS) và nền tảng AI để nâng cao hiệu quả và giảm phát thải. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 20% doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có khả năng đầu tư công nghệ do chi phí cao và thiếu nhân lực trình độ công nghệ thông tin.

Tổng thể, quá trình chuyển đổi xanh trong ngành Logistics Việt Nam đang có nhiều tín hiệu tích cực, đặc biệt từ các doanh nghiệp quy mô lớn có tiềm lực tài chính và khả năng công nghệ. Sự cam kết này là nền tảng quan trọng để lan tỏa mô hình logistics bền vững, góp phần giúp Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo cam kết tại COP26.

3. Thách thức trong chuyển đổi xanh tại các doanh nghiệp dịch vụ logistics ở Việt Nam

Việc thúc đẩy chuyển đổi xanh trong ngành Logistics tại Việt Nam hiện đang đối mặt với hàng loạt rào cản cả về nội lực doanh nghiệp lẫn môi trường chính sách và hạ tầng hỗ trợ. Một trong những thách thức nổi bật là chi phí đầu tư ban đầu cho các hoạt động "xanh hóa" còn rất cao. Việc thay thế phương tiện vận tải truyền thống bằng xe điện hoặc xe lai (hybrid), hay ứng dụng công nghệ thông minh vào quản lý kho bãi và vận hành chuỗi cung ứng đòi hỏi nguồn vốn lớn. Trong khi đó, phần lớn các doanh nghiệp logistics tại Việt Nam thuộc nhóm nhỏ và vừa - đối tượng vốn hạn chế về nguồn lực tài chính, nên việc đầu tư cho chuyển đổi xanh còn dè dặt. Theo Đoàn Thị Thu Trang - Nguyễn Khánh Linh (2024), chi phí đầu tư cao là nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp logistics chưa chủ động triển khai các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính hay sử dụng năng lượng tái tạo trong vận hành kho bãi và vận chuyển hàng hóa.

Ngoài ra, nhân lực trong ngành hiện vẫn còn thiếu hụt về chất lượng. Việc chuyển đổi sang mô hình logistics xanh yêu cầu nguồn nhân lực am hiểu cả về công nghệ hiện đại và kiến thức chuyên sâu về quản trị môi trường, nhưng điều này hiện chưa được đào tạo bài bản tại nhiều cơ sở giáo dục hoặc chưa trở thành một nội dung chính trong chiến lược nhân sự của doanh nghiệp. Tình trạng thiếu lao động có năng lực vận hành các công nghệ logistics tiên tiến là một trở ngại lớn cho doanh nghiệp trong quá trình thực hiện chiến lược phát triển bền vững.

Một thách thức khác mang tính hệ thống là hạ tầng kỹ thuật phục vụ logistics xanh còn thiếu đồng bộ. Việc triển khai các phương tiện vận tải thân thiện với môi trường như xe điện đòi hỏi mạng lưới trạm sạc điện rộng khắp, song hiện tại, hệ thống này vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu và chủ yếu tập trung tại các đô thị lớn. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp khi muốn triển khai đồng loạt xe điện ở các tuyến vận tải liên tỉnh, liên vùng. Hạ tầng cảng biển, bãi container, nhà ga logistics xanh theo tiêu chuẩn quốc tế cũng còn hạn chế. Theo số liệu từ Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), hiện mới chỉ có khoảng 5-7% doanh nghiệp sử dụng công nghệ xanh trong hoạt động, chủ yếu là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc doanh nghiệp lớn như Gemadept, Tân Cảng Sài Gòn.

Bên cạnh đó, môi trường pháp lý và chính sách hỗ trợ cho chuyển đổi xanh chưa thực sự hoàn thiện, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc định hướng đầu tư dài hạn. Việc thiếu các tiêu chuẩn quốc gia rõ ràng về logistics xanh khiến doanh nghiệp không có cơ sở cụ thể để đánh giá, đo lường hiệu quả hay chứng nhận tiêu chuẩn môi trường. Đồng thời, các chính sách khuyến khích như ưu đãi thuế, hỗ trợ tín dụng xanh vẫn chưa được triển khai đồng bộ, khiến doanh nghiệp chưa đủ động lực để thay đổi mô hình sản xuất, vận hành theo hướng bền vững.

4. Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi xanh tại các doanh nghiệp logistics tại Việt Nam

Để thúc đẩy chuyển đổi xanh trong ngành này, các doanh nghiệp cần tập trung vào một số giải pháp chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bền vững.

Một trong những giải pháp quan trọng đầu tiên là nâng cao nhận thức và đào tạo về bảo vệ môi trường cho các lãnh đạo và nhân viên. Việc tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, hội thảo và hội nghị chia sẻ về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường sẽ giúp các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về các xu hướng và yêu cầu bảo vệ môi trường trong ngành Logistics. Thông qua việc trang bị kiến thức cho đội ngũ nhân viên, doanh nghiệp có thể tạo ra một môi trường làm việc có ý thức về bảo vệ môi trường, khuyến khích việc áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng, sử dụng vật liệu tái chế và giảm thiểu rác thải. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng có thể học hỏi từ các mô hình thành công trong chuyển đổi xanh để tìm ra những phương án phù hợp với điều kiện cụ thể của mình.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ xanh và tối ưu hóa quy trình vận hành. Công nghệ có vai trò rất lớn trong việc giảm thiểu tác động đến môi trường. Các doanh nghiệp dịch vụ logistics có thể sử dụng các hệ thống quản lý kho thông minh, hệ thống định tuyến tối ưu hóa bằng phần mềm để giảm bớt quãng đường và thời gian vận chuyển, từ đó giảm mức tiêu thụ năng lượng và khí thải. Đặc biệt, việc sử dụng các phương tiện vận chuyển xe điện, xe hybrid thay thế các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sẽ giúp giảm đáng kể ô nhiễm khí quyển trong quá trình vận chuyển. Các xe này không chỉ thân thiện với môi trường mà còn có chi phí vận hành thấp hơn trong dài hạn, do tiết kiệm nhiên liệu và giảm thiểu chi phí bảo dưỡng.

Hơn nữa, doanh nghiệp cũng có thể áp dụng công nghệ IoT và AI để giám sát và tối ưu hóa hoạt động vận hành logistics. Các thiết bị IoT có thể theo dõi tình trạng của các phương tiện vận chuyển, mức độ tiêu thụ năng lượng, giúp phát hiện và điều chỉnh kịp thời những hoạt động không hiệu quả. Công nghệ AI hỗ trợ trong việc dự báo nhu cầu vận chuyển, từ đó tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu lãng phí trong chuỗi cung ứng. Ngoài ra, việc áp dụng các giải pháp logistics xanh như việc sử dụng vật liệu bao bì thân thiện với môi trường, hạn chế bao bì nhựa và tái sử dụng thùng carton cũng đóng góp vào việc giảm thiểu tác động đến hệ sinh thái.

Cuối cùng, các chính sách hỗ trợ từ chính phủ và các tổ chức quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh. Chính phủ có thể cung cấp các chính sách ưu đãi về thuế, trợ cấp cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh hoặc chuyển đổi quy trình sản xuất và vận hành thân thiện với môi trường. Sự hỗ trợ này sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp logistics thực hiện chuyển đổi xanh một cách mạnh mẽ và hiệu quả.

Tài liệu tham khảo:

Bộ Công Thương (2023), Báo cáo Logistics Việt Nam 2023.

Viện Kinh tế Việt Nam (2022), Báo cáo chuyển đổi số trong ngành Logistics Việt Nam.

Đoàn Thị Thu Trang - Nguyễn Khánh Linh (2024), Hoạt động logistics xanh tại Việt Nam: Thực trạng, cơ hội và giải pháp thúc đẩy, Tạp chí Kinh tế và Dự báo. Truy cập tại https://kinhtevadubao.vn/hoat-dong-logistics-xanh-tai-viet-nam-thuc-trang-co-hoi-va-giai-phap-thuc-day-28998.html.

Phan Đình Quyết (2023), Nghiên cứu thực trạng logistics xanh và chuyển đổi số trong các doanh nghiệp logisics Việt Nam, Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 11 tháng 5 năm 2023.

Selex (2022), Transitioning from Fuel to Charge: Collaborative Experiment with Selex Motors on Green Mobility in Viet Nam’s Last-Mile Delivery, https://selex.vn/en/selex-motors-undp-and-hue-province-a-pilot-ev-project/.

Promoting green transformation in logistics service enterprises in Vietnam

Nguyen Thi Phuong

Faculty of Commerce, University of Economics - Technology for Industries

Abstract:

In Vietnam, logistics enterprises are increasingly pursuing green transformation by adopting clean technologies, optimizing operations, and promoting environmental awareness. Despite these efforts, the transition remains constrained by challenges such as insufficient policy support, high investment costs, and limited internal capacity. This study analyzes the current status of green transformation in the logistics industry, identifies the primary barriers hindering progress, and proposes strategic solutions to accelerate the transition in an effective and sustainable manner.

Keywords: green transformation, logistics, sustainable development, business, environment.

[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 25 năm 2025]