[eMagazine] EVFTA: Động lực giúp nông sản Việt mở rộng thị phần tại EU

Sau 5 năm thực thi, Hiệp định EVFTA đã thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu và sự hiện diện của hàng nông, lâm, thủy sản Việt Nam tại Liên minh châu Âu (EU) một cách ấn tượng.

Năm 2024, EU nhập khẩu 348 tỷ USD nông, lâm, thủy sản với các mặt hàng nhập khẩu chủ lực gồm rau quả, thủy sản, cà phê, hạt điều, gỗ, hồ tiêu… Trong đó, riêng kim ngạch nhập khẩu cà phê năm 2024 đạt 26,33 tỷ USD, chiếm hơn 60% thương mại cà phê toàn cầu.

Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức lớn nhưng nhờ những ưu đãi thuế quan và cơ hội thị trường do EVFTA mang lại, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản sang EU vẫn tăng trưởng tích cực, từ 3,76 tỷ USD năm 2019 lên 5,437 tỷ USD năm 2024, tương đương mức tăng 42,95%. Tính chung cả giai đoạn 2019 - 2024, tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 8,3%.

Từ đầu năm 2025, Việt Nam tiếp tục một trong những đối tác cung ứng quan trọng xuất khẩu nông sản sang EU. Chỉ riêng 7 tháng đầu năm 2025, kim ngạch đạt 4,73 tỷ USD, tăng 49% so với cùng kỳ. Các mặt hàng mũi nhọn gồm cà phê, thủy sản, hạt điều, gỗ và rau quả; trong đó Đức, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bỉ và Italia là những thị trường nhập khẩu lớn nhất.

Trao đổi tại Hội thảo “EVFTA: 05 Years of Implementation and Beyond” tại Vương quốc Bỉ tháng 6/2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết: Những lợi ích do Hiệp định mang lại đặc biệt có ý nghĩa khi EU liên tục là một trong 4 thị trường xuất khẩu nông lâm thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Điều này khẳng định việc triển khai Hiệp định EVFTA hiệu quả đã thúc đẩy tăng kim ngạch, góp phần đảm bảo nguồn cung ứng nông sản, thực phẩm ổn định, ứng phó với những yếu tố bất định bên ngoài xảy ra cho thị trường EU, từ đó đem lại lợi ích chung to lớn cho cả Việt Nam và EU.

Tại Hội thảo, phía EU đánh giá cao những nỗ lực và kết quả mà Việt Nam đạt được trong 5 năm thực hiện EVFTA, đặc biệt đã triển khai nhiều chính sách có hiệu quả để nâng cao chất lượng nông sản và cải thiện hệ thống kiểm soát chất lượng, đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường EU. Đồng thời, Việt Nam đẩy mạnh các cam kết về bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, từ đó tạo dựng niềm tin từ phía châu Âu, củng cố mối quan hệ thương mại song phương ngày càng phát triển bền vững.

Phía Việt Nam mong muốn mở rộng thị trường xuất khẩu đối với các mặt hàng nông lâm thủy sản trọng điểm, có lợi thế chiến lược nhờ các cam kết cắt giảm thuế quan trong EVFTA. Đây sẽ là giải pháp quan trọng giúp cải thiện thương mại song phương với EU, duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu tích cực, đồng thời hỗ trợ Việt Nam củng cố vị thế trong các chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngược lại, với thị trường hơn 100 triệu dân và đang thực thi 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA), Việt Nam có nhu cầu rất lớn về vật tư, nguyên liệu đầu vào cũng như phát triển hệ thống logistics phục vụ nông nghiệp. Doanh nghiệp hai bên có thể tận dụng tối đa lợi ích của EVFTA để đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu, tiếp nhận công nghệ tiên tiến từ EU phục vụ sản xuất, chế biến và xuất khẩu nông lâm thủy sản, hướng đến mô hình nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mặc dù đã có những bước đột phá lớn trong thời gian qua, tuy nhiên, giá trị nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam mới chỉ chiếm 2% tổng nhập khẩu nông sản của EU, vẫn còn dư địa dồi dào trong khi dự báo 2025 tăng lên gần 364 tỷ USD. Thời gian tới, trong bối cảnh nhu cầu về nhóm hàng nông lâm thủy sản của EU dự báo tiếp tục gia tăng, việc tận dụng tối đa những lợi thế của Hiệp định EVFTA sẽ giúp mở rộng thị trường xuất khẩu cho các mặt hàng nông lâm thủy sản trọng điểm, có tiềm năng mở rộng tại thị trường này.

Hiện nay, một số nhóm sản phẩm có tiềm năng mở rộng tại thị trường EU, có lợi thế chiến lược nhờ cam kết cắt giảm thuế quan sâu trong EVFTA bao gồm: thủy sản chế biến có giá trị gia tăng, cà phê chế biến, rau quả tươi và chế biến, hạt điều, đồ gỗ, cao su, hạt tiêu và các loại gia vị...

Để thúc đẩy tăng trưởng, tăng sức cạnh tranh và mở rộng thị trường nông lâm thủy sản, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU khuyến nghị các Bộ, ngành, địa phương cần phối hợp chặt chẽ triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, ngành hàng.

Cụ thể, cần tiến hành đàm phán mở rộng danh mục giống gạo thơm như ST25, ST24 và một số giống mới trong danh mục gạo thơm và mở rộng hạn ngạch gạo xuất khẩu vào EU trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA. Triển khai thực hiện chương trình Thương hiệu quốc gia đối với các sản phẩm nông lâm thủy sản xuất khẩu vào EU. Xây dựng chiến lược truyền thông dài hạn, chủ động để hạn chế truyền thông tiêu cực về thủy sản Việt Nam tại EU. Rà soát và hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng, an toàn thực phẩm, phát triển bền vững… phù hợp và tham chiếu với các tiêu chuẩn của EU;

Bên cạnh đó, nghiên cứu xây dựng hai liên minh lớn giữa các nhà xuất khẩu trái cây và thủy sản để xây dựng chuỗi cung ứng và kênh phân phối ổn định ở thị trường EU theo kênh siêu thị thực phẩm tại EU. Xây dựng trung tâm logistics lạnh thông minh kết nối vùng sản xuất trái cây và các cảng trung chuyển trọng điểm, có chương trình cụ thể giảm cước phí vận tải từ Việt Nam sang EU; Xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm cà phê, tiêu, điều, tôm, cá tra xuất khẩu vào EU. Đồng thời với đó, cần xây dựng và thực hiện chiến lược quảng bá nông lâm thủy sản ở thị trường EU bài bản, dài hạn, tích hợp với với các hoạt động quảng bá văn hóa, du lịch. Đàm phán EU mở cửa thị trường sản phẩm động vật, công nhận danh sách các doanh nghiệp đủ điều kiện xuất khẩu sản phẩm động vật sang EU.

Tận dụng hiệu quả lợi thế của EVFTA, đồng thời đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, chú trọng xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu và phát triển bền vững sẽ là “bệ phóng” thực sự cho nhóm hàng nông lâm thủy sản Việt Nam khẳng định vị thế tại thị trường EU và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.