[eMagazine] Thành phố Hồ Chí Minh: Sức bật mới cho công nghiệp hỗ trợ từ dòng vốn và không gian hạ tầng mở rộng

 

 

TP. Hồ Chí Minh từ nhiều năm nay được xem là địa phương có hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ sôi động nhất cả nước. Hiện thành phố đã hình thành các ngành công nghiệp sản xuất nguyên phụ liệu cho ngành dệt may (sản xuất sợi, dệt vải, chỉ may, dây kéo, nhuộm), da giày (thuộc da, sản xuất đế giày, mũ giày), cơ khí (sản xuất kim loại, sản phẩm từ kim loại, sản xuất máy móc thiết bị, phụ tùng cho các ngành công nghiệp ô tô, xe máy và các phương tiện vận tải khác), điện - điện tử (sản xuất linh kiện điện tử, thiết bị dây dẫn điện, cáp quang).

Trên địa bàn Thành phố có hơn 3.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ. Riêng trong các khu chế xuất và khu công nghiệp, giai đoạn từ năm 2021 đến nay, đã có 211 dự án công nghiệp hỗ trợ với tổng vốn đầu tư hơn 1,53 tỷ USD được thu hút, bao gồm 71 dự án FDI với tổng vốn hơn 216 triệu USD và 140 dự án của doanh nghiệp trong nước với tổng vốn hơn 1,31 tỷ USD, chiếm tỷ trọng vượt trội về cả số dự án và tổng vốn, cho thấy khu vực kinh tế tư nhân trong nước đóng vai trò ngày càng rõ nét trong lĩnh vực này. Các ngành thu hút đầu tư lớn nhất gồm cơ khí, điện tử, nhựa - cao su và phần mềm, cho thấy khả năng tiếp cận của doanh nghiệp Thành phố đối với những phân khúc sản phẩm có độ phức tạp kỹ thuật cao. Ngành cơ khí duy trì mức tăng trưởng hơn 9%/năm, nhiều sản phẩm đạt chất lượng tương đương với doanh nghiệp trong khu vực.

Về chính sách, UBND TP. Hồ Chí Minh cho biết, thành phố có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đầu tư, mở rộng sản xuất và kết nối các kênh phân phối; xây dựng các chương trình kết nối cung cầu sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia sâu vào các chuỗi cung ứng toàn cầu; xây dựng các khu công nghiệp chuyên ngành như điện tử, cơ khí, công nghệ cao, gắn với chuyển đổi số và phát triển xanh. Thành phố cũng hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hội chợ trong nước và quốc tế, đặc biệt tại các thị trường khó tính. Các dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc danh mục ưu tiên được miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước và hưởng ưu đãi thuế theo quy định. Ngoài ra, doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên được tiếp cận chính sách hỗ trợ pháp lý; hỗ trợ đến 50% chi phí các hoạt động thử nghiệm, kiểm định, giám định chất lượng.

Thành phố cũng phát triển các khu công nghiệp chuyên ngành như Bàu Bàng mở rộng và Bắc Tân Uyên, hình thành phân khu công nghiệp hỗ trợ trong KCN Phạm Văn Hai, triển khai mô hình nhà xưởng cao tầng và thí điểm chuyển đổi 5 khu công nghiệp hiện hữu theo hướng xanh, hiện đại và công nghệ cao. Đây là những bước đi quan trọng nhằm củng cố nền tảng sản xuất, đảm bảo quỹ đất phù hợp cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Cùng với đó, hoạt động kết nối cung - cầu đang được đẩy mạnh. Hội nghị tìm kiếm nhà cung cấp công nghiệp hỗ trợ thường niên thu hút nhiều tập đoàn FDI lớn như Samsung, Bosch, Toyota, Lego… tạo ra “bàn đàm phán mở” nơi doanh nghiệp nội có thể tiếp cận tiêu chuẩn kỹ thuật, lộ trình chuyển giao công nghệ và các yêu cầu về chất lượng từ nhà mua hàng toàn cầu.

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công nghiệp hỗ trợ Thành phố Hồ Chí Minh vẫn đối mặt hàng loạt thách thức mang tính căn cơ. Vốn đầu tư cho máy móc công nghệ cao vẫn là rào cản lớn nhất với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhiều doanh nghiệp chưa thể tiếp cận các gói vay ưu đãi do thủ tục phức tạp hoặc yêu cầu tài sản thế chấp cao.

Nhân lực kỹ thuật chất lượng cao cũng là điểm nghẽn nghiêm trọng. Sự cạnh tranh lớn giữa các doanh nghiệp FDI và nội địa khiến các kỹ sư giỏi thường khó giữ chân, trong khi thị trường lao động chưa cung cấp đủ nhân sự để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành cơ khí chính xác, điện tử và bán dẫn. Doanh nghiệp nhận định Việt Nam đang thiếu nghiêm trọng kỹ sư trình độ cao, khiến các dự án mở rộng năng lực sản xuất gặp nhiều khó khăn.

Mặt bằng sản xuất phù hợp cũng là thách thức. Giá thuê đất cao, yêu cầu di dời nhà máy khỏi khu dân cư, cùng việc thiếu quỹ đất công nghiệp đạt chuẩn khiến nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ khó triển khai mở rộng sản xuất.

Quan trọng hơn, sự liên kết giữa doanh nghiệp nội và doanh nghiệp FDI vẫn còn hạn chế. Các tập đoàn đa quốc gia thường ưu tiên chuỗi cung ứng toàn cầu của họ, trong khi doanh nghiệp Việt lại thiếu thông tin minh bạch và thiếu cơ chế tiếp cận trực tiếp nhu cầu của nhà mua hàng.

Một trong những cơ hội lớn nhất đối với công nghiệp hỗ trợ TP. Hồ Chí Minh đến từ sự mở rộng địa giới hành chính sau sáp nhập Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Ba địa phương này tạo nên cấu trúc “kiềng ba chân”, trong đó TP. Hồ Chí Minh giữ vai trò trung tâm tài chính và dịch vụ, Bình Dương là hạt nhân công nghiệp, và Bà Rịa - Vũng Tàu là cửa ngõ logistics - cảng biển.

Mô hình này giúp tái cấu trúc chuỗi cung ứng khu vực, rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Bà Lê Nguyễn Duy Oanh - Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển công nghiệp hỗ trợ TP. Hồ Chí Minh cho rằng, TP. Hồ Chí Minh hợp nhất với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) đều là những vùng đất năng động, có ngành công nghiệp phát triển. Sự cộng hưởng của các địa phương sau sáp nhập cho phép TP. Hồ Chí Minh xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp dựa trên lợi thế sẵn có và hướng đến các ngành có hàm lượng công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn.

Theo bà Oanh, thực tế cho thấy, các doanh nghiệp nội đang rất nỗ lực. Tại khu vực Bình Dương (nay thuộc TP. Hồ Chí Minh), nhiều doanh nghiệp đã phát triển mạnh nhờ định hướng công nghiệp hỗ trợ. Ví dụ như Công ty Bách Tùng sau nhiều năm cung ứng ở lĩnh vực cơ khí chính xác, chế tạo thì hiện đã chuyển sang một bước nữa là cơ khí chính xác chế tạo trong lĩnh vực y tế; hay Công ty Việt San từ chỗ gia công cơ khí chính xác nhỏ nhưng nay cũng đã mở thêm 3 nhà máy…

Với lợi thế về chính sách sau sáp nhập, các doanh nghiệp ở Bình Dương hay Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) giờ có thể tiếp cận các gói kích cầu, chương trình hỗ trợ đầu tư, đổi mới công nghệ của TP. Hồ Chí Minh. Các doanh nghiệp này không còn là “vệ tinh” bên ngoài mà đã trở thành một phần trong hệ sinh thái công nghiệp của thành phố.

Điều quan trọng nhất là doanh nghiệp phải nhận ra mình không đứng một mình. Trong một chuỗi cung ứng toàn cầu, ai cũng có thể tham gia nếu đáp ứng được tiêu chuẩn từ linh kiện điện tử, cơ khí chính xác, thiết bị y tế đến sản phẩm công nghiệp bán dẫn.

"Để nền kinh tế mạnh thì phải có hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ mạnh, tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Hiện nay lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam nói chung, TP. Hồ Chí Minh nói riêng tuy có tiềm năng nhưng còn phân tán, thiếu liên kết, còn phụ thuộc nhiều vào linh kiện và thiết bị nhập khẩu", bà Oanh chia sẻ.

Theo UBND TP. Hồ Chí Minh, triển khai chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW và 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, TP. Hồ Chí Minh sẽ tập trung đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân và công nghiệp hỗ trợ nhằm tạo nền tảng pháp lý và động lực phát triển bền vững; xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Cụ thể như cơ chế ưu đãi đầu tư, hỗ trợ chuyển đổi công nghệ, cải thiện môi trường sản xuất và xem xét gia hạn thời gian hoạt động cho các khu đang chuyển đổi, bảo đảm điều kiện thu hút nhà đầu tư mới.

Cùng với đó, để công nghiệp hỗ trợ trở thành trụ cột của chiến lược công nghiệp TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2025 - 2030, nhiều chuyên gia và doanh nghiệp cho rằng Thành phố cần sớm ban hành Nghị quyết riêng cho công nghiệp hỗ trợ nhằm tạo hành lang pháp lý xuyên suốt, đồng bộ và mang tính đột phá. Thành phố cũng cần xem xét thành lập Quỹ phát triển công nghiệp hỗ trợ để hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư máy móc, chuyển đổi công nghệ và nâng cao năng lực quản trị. Cần tăng cường xây dựng nền tảng dữ liệu doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ để giúp nhà mua hàng quốc tế dễ dàng tìm kiếm, đồng thời đẩy mạnh tổ chức các chương trình kết nối chuyên sâu, tư vấn cải tiến nhà máy và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận các gói ưu đãi công nghệ.

Bà Lê Nguyễn Duy Oanh cho biết thêm, trong nhiệm kỳ tới, Thành phố phải phát triển công nghiệp thế mạnh của mình với những "cánh chim đầu đàn", thì công nghiệp hỗ trợ mới có cơ hội phát triển kéo theo được. Đồng thời, việc ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ, sẽ giúp các công ty sản xuất công nghiêp, công nghiệp hỗ trợ có thêm năng lực mới, cạnh tranh tốt hơn.

Về mặt không gian phát triển, cần tiếp tục đẩy nhanh tiến độ hình thành các khu công nghiệp chuyên ngành, tạo cơ chế ưu đãi riêng cho công nghiệp hỗ trợ và thúc đẩy chuyển đổi mô hình xanh - công nghệ cao tại các khu hiện hữu. Việc xây dựng nhà xưởng cao tầng cũng cần được mở rộng để giải quyết bài toán mặt bằng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ở góc độ doanh nghiệp, các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phải chủ động hơn nữa trong đào tạo nhân lực nội bộ, đẩy mạnh chuyển đổi số, minh bạch hồ sơ năng lực và chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác với doanh nghiệp FDI. Việc đạt các chứng chỉ quốc tế về quản lý chất lượng, môi trường và an toàn là điều kiện tiên quyết để gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu.

Với nền tảng doanh nghiệp rộng lớn, chính sách ngày càng hoàn thiện và những cơ hội mới từ tái cấu trúc không gian công nghiệp và chuỗi cung ứng toàn cầu, công nghiệp hỗ trợ TP. Hồ Chí Minh đang đứng trước giai đoạn tăng trưởng vượt bậc. Nếu các giải pháp về chính sách, hạ tầng, công nghệ và nhân lực được triển khai đồng bộ, đây sẽ là một trong những trung tâm công nghiệp hỗ trợ mạnh nhất Việt Nam và là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghiệp khu vực.