Khai thác CPTPP từ những cơ hội lớn hơn: Góc nhìn từ thị trường Canada

 

Câu chuyện tận dụng cơ hội lớn hơn từ CPTPP tại thị trường Canada sẽ gợi mở thêm về cách triển khai và thực thi CPTPP.

Canada hiện là một trong mười đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam trên thế giới và theo số liệu của sở tại, tính cả trung chuyển qua Hoa Kỳ, trong năm 2022, xuất khẩu của Việt Nam sang địa bàn đã tăng 26,4% về giá trị kim ngạch so với năm 2021 và sau gần 5 năm thực thi CPTPP xuất khẩu của chúng ta sang địa bàn đã tăng hơn gấp đôi, từ mức 4,1 tỷ năm 2018 lên đến 9,9 tỷ năm 2022.

Theo số liệu trong nước, giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang địa bàn cũng tăng tới 110% sau 5 năm, tức đây là thị trường tỷ USD có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao nhất trong nhóm các nước CPTPP.

Với mức tăng trưởng xuất khẩu cao như vậy hiện nay Việt Nam đã trở thành đối tác nhập khẩu lớn thứ bảy của Canada và Canada cũng là nước có thặng dư thương mại rất lớn, lên đến trên 9 tỷ USD.

 

Thực tế cho thấy, sau khi thực thi CPTPP thì xuất khẩu của những mặt hàng hưởng thuế bằng 0 như điện thoại, điện tử, điện máy hay là kim loại cơ bản, thủy sản, rau củ, quả hay kể cả các sản phẩm khác như gạo điều, chè, cà phê… dù sử dụng form ưu đãi nào sang địa bàn Canada cũng tăng đột biến, có những mặt hàng tăng đến 1000%.

Điều này cho thấy CPTPP đã có tác dụng đòn bẩy giúp các doanh nghiệp của hai nước quan tâm hơn đến cơ cấu các sản phẩm và thị trường của nhau, từ đó gián tiếp thúc đẩy xuất khẩu cả những mặt hàng không có lộ trình giảm thuế.

Bên cạnh đó, CPTPP còn có tác động tích cực đến xuất khẩu Việt Nam tạo hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy sự phát triển hơn của chuỗi cung ứng, vận tải và logistics giữa hai nước.

Mặc dù vậy theo khảo sát của Thương vụ Việt Nam tại Canada, tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan CPTPP của hàng xuất khẩu Việt Nam sang Canada vẫn chưa cao, mới đạt khoảng 18%; 81% hàng xuất khẩu của chúng ta sang địa bàn vẫn sử dụng ưu đãi thuế quan MFN trong khi khoảng dưới 1% vẫn sử dụng ưu đãi thuế quan GPT và GSP.

Tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan CPTPP của hàng xuất khẩu Việt Nam qua 5 năm tăng đều nhưng khoảng 4 tỷ USD, tức khoảng 60% sản phẩm của chúng ta được hưởng thuế CPTPP bằng 0 nhưng vẫn chưa được tận dụng trong khi mức độ chênh lệch về thuế giữa MFN với CPTPP hay giữa GSP với CPTPP khá lớn.

Mặt khác, mặc dù tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của chúng ta sang địa bàn khá cao, tuy nhiên theo ước tính có đến trên 60% hàng xuất khẩu của chúng ta sang địa bàn là các sản phẩm của khu vực FDI có thương hiệu riêng, trong khi khu vực công nghiệp nội địa của chúng ta xuất khẩu sang địa bàn chủ yếu vẫn là xuất thô hoặc gia công. Các mặt hàng như giày dép, quần áo, đồ chơi, gốm sứ, hàng thủ công mỹ nghệ, sản phẩm nhựa… đều là những sản phẩm chúng ta có thể phát triển theo hướng thương hiệu riêng, nhưng thực tế cho đến nay các sản phẩm thương hiệu Việt Nam vẫn chưa có mặt nhiều tại địa bàn Canada.

Về tình hình địa chính trị và những bối cảnh mới trong thực thi CPTPP tác động tới xuất nhập khẩu sang Canada, Canada là một nền kinh tế mở và có chính sách nhập cư thông thoáng và với cơ cấu sắc tộc rất đa dạng nếu có thể xuất khẩu sang địa bàn này có thể xuất khẩu đi mọi nơi trên thế giới, tức là có thể bán hàng cho người theo đạo Do Thái, cho người theo đạo Hồi, cho người theo đạo Ấn Độ giáo...

Doanh nghiệp bán hàng được vào Canada có thể đi mọi thị trường có tiêu chuẩn cao và khó tính khác, do đó đây như một thị trường test (kiểm tra) cho tất cả các mặt hàng mà các doanh nghiệp Việt Nam muốn phát triển thương hiệu riêng.

Canada còn là đất nước có chỉ số kinh tế khả quan nhất trong khối G7 hiện nay, nên vẫn là nước có tốc độ tiêu dùng và tốc độ tăng trưởng nhập khẩu rất cao.

Mặt khác, Canada ngày càng nhận thức rõ nhu cầu phải đa dạng hóa thị trường và đa dạng hóa bạn hàng. Đặc biệt cuối năm 2022 Canada đã công bố chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, trong đó định vị ASEAN là trung tâm của khu vực và đang thúc đẩy để ký kết các hiệp định thương mại tự do Canada - ASEAN, đồng thời vừa nâng cấp quan hệ với ASEAN lên cấp đối tác chiến lược.

Sự điều chỉnh chiến lược và địa chính trị của Canada như vậy khiến Việt Nam có rất nhiều lợi thế và hầu hết doanh nghiệp của Canada đánh giá Việt Nam như một cửa ngõ hợp lý để đi vào khu vực nhờ các ưu thế về giá cả, sự ổn định…

Đặc biệt giữa hai nước đã có cơ chế Ủy ban hỗn hợp kinh tế để trao đổi định kỳ các vấn đề và các triển vọng hợp tác kinh tế, thương mại.

Một điểm nữa cũng rất quan trọng giữa hai nền kinh tế, Việt Nam và Canada đều là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do khác, ví dụ như chúng ta là thành viên cùng với Canada trong CPTPP, đều có FTA với Liên minh châu Âu hay với Vương quốc Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Tuy nhiên bên cạnh những thuận lợi này còn rất nhiều những thách thức và đặc biệt thách thức rất quan trọng đối với các doanh nghiệp muốn phát triển thương hiệu riêng của chúng ta khi xuất khẩu sang địa bàn đó là Canada là nước có nền kinh tế mở, thúc đẩy các mạng lưới Hiệp định thương mại tự do rất rộng, đặc biệt nước này đang có chính sách hướng về Nam Mỹ và các nước đồng minh.

Chính vì vậy Canada đã có một loạt các hiệp định thương mại tự do ở khu vực Châu Mỹ như với Peru, Chile, Costa Rica, Colombia… và sắp tới có thể ký cả với Ấn Độ và Indonesia. Tình hình này sẽ làm cho rất nhiều ngành hàng xuất khẩu của chúng ta sẽ gặp những khó khăn để cạnh tranh và gia nhập thị trường.

Canada cũng vừa mới công bố gia hạn chương trình ưu đãi phổ cập thuế quan cũng như chương trình ưu đãi phổ cập thuế quan tăng cường dành cho những nước theo Canada đã đạt được các tiêu chuẩn về nhân quyền, bình đẳng giới, điều kiện lao động và biến đổi khí hậu…

Do đó, rất nhiều những đối thủ cạnh tranh của chúng ta trong các lĩnh vực cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam như dệt may, da giày… sẽ tiếp tục được hưởng ưu đãi phổ cập thuế quan như Bangladesh, Sri Lanka, Pakistan, Campuchia, Ai Cập, El Salvador….

 

Theo bà Trần Thu Quỳnh, Tham tán thương mại - Thương vụ Việt Nam tại Canada, sản xuất gia công, sản xuất theo nhãn hàng của các chuỗi siêu thị và các nhà nhập khẩu phân phối lớn của thế giới là phương cách để các doanh nghiệp tiếp cận thị trường một cách bền vững và có đơn hàng ổn định. Nhiều mặt hàng của chúng ta đã có mặt ổn định ở các hệ thống siêu thị ở Canada nhờ chấp nhận sản xuất gia công theo nhãn hiệu của Canada, ví dụ như các sản phẩm nước dừa, tôm chiên bột hay nước mắm...

Điều này không chỉ đúng với các doanh nghiệp vừa và nhỏ mà chúng tôi cũng khuyến khích ngay cả với các doanh nghiệp lớn trong các ngành như đường, sữa, cà phê của Việt Nam, các thương hiệu rất lớn của Việt Nam hiện nay cũng đều chấp nhận làm gia công cho các thương hiệu của các chuỗi siêu thị lớn ở nước ngoài.

Đối với các doanh nghiệp phát triển những dòng sản phẩm có tính sáng tạo cao, có tính riêng, tính mới cũng nên xây dựng thương hiệu riêng một cách bài bản, lấy thị trường trong nước làm chủ đạo. Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể dựa vào thương mại điện tử để làm bàn đạp ra thị trường khu vực và thế giới.

Bên cạnh đó, có những ngành chúng ta bắt buộc phải phát triển thương hiệu riêng. Ví dụ như dịch vụ, nếu muốn xuất khẩu dịch vụ như dịch vụ xây dựng, dịch vụ nhượng quyền thương mại, dịch vụ viễn thông, dịch vụ công nghệ thông tin…, chúng ta bắt buộc phải có thương hiệu. Đơn cử, Tập đoàn FPT đã rất thành công với việc phát triển thương hiệu dịch vụ của mình tại Canada.

Đối với ngành công nghiệp may mặc, giày dép, túi xách… đáng lẽ các doanh nghiệp của chúng ta nên mạnh dạn đầu tư phát triển thương hiệu riêng từ lâu rồi, khi mà chúng ta đã làm chủ được công nghệ may, nắm được nguồn nguyên vật liệu thì chúng ta đừng nghĩ đến làm gia công nữa.

Có những phân khúc mà chúng ta có thể tiếp cận được rất tốt, bởi vì đối với các dòng hàng thời trang như quần áo hay là giày dép, túi xách… là những thị trường thay đổi nhanh, thị hiếu tiêu dùng còn nhiều tiềm năng và có biên độ lợi nhuận cao.

Ví dụ như đối với ngành da giày tại sao chúng ta không nghĩ đến các phân khúc khác như giày đặc chủng, giày dép thời trang, giày dép trẻ em hay giày dép trong nhà…

Tương tự như vậy đối với ngành dệt may, chúng ta hoàn toàn có thể phát triển các thương hiệu quần áo riêng như quần áo trẻ em, quần áo đi biển, quần áo bảo hộ lao động hay quần áo ngủ…

Vừa rồi ở kỳ hội chợ dệt may Toronto, chúng tôi đã hỗ trợ một doanh nghiệp dệt may Việt Nam quy mô khá nhỏ nhưng đã đầu tư xưởng dệt nhuộm với định hướng tự chủ nguyên liệu, tự phát triển thương hiệu riêng, tự phân phối ra nước ngoài và hiện nay sau khi kết nối thành công, họ đã xúc tiến tìm địa điểm chuẩn bị triển khai tổng kho bán buôn và tiến hành tự phân phối ngay tại Canada.