Tận dụng các FTA - Động lực tăng trưởng mới của TP.HCM

 

Việc thực thi và tận dụng tốt những cơ hội, ưu đãi từ các FTA mang tới cho TP.HCM động lực tăng trưởng mới quan trọng, đặc biệt về thương mại, xuất nhập khẩu với các thị trường lớn.

Báo cáo của Bộ Công Thương gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới năm 2022 cho thấy, TP.HCM là địa phương dẫn đầu về hoạt động trao đổi thương mại với các thị trường CPTPP, EVFTA và UKVFTA. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp trên địa bàn đã tận dụng hiệu quả ưu đãi từ các FTA.

Thống kê từ Sở Công Thương TP.HCM cũng cho thấy, sau năm 2021 bị ảnh hưởng bởi dịch Covd-19, kim ngạch xuất nhập khẩu của Thành phố với thị trường các FTA thế hệ mới là: CPTPP, EVFTA và UKVFTA trong năm 2022 đều tăng trưởng khá. Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn có hoạt động xuất khẩu/ nhập khẩu với các thị trường này chiếm tỷ lệ cao.

Để có được những kết quả tích cực đó, bên cạnh sự chủ động thích ứng của doanh nghiệp là sự hỗ trợ tích cực từ phía các cơ quan nhà nước. Sau khi các hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA có hiệu lực, Thành phố đã kịp thời ban hành các kế hoạch triển khai các Hiệp định, tập trung vào các nhiệm vụ sửa đổi, ban hành các văn bản để thực thi các hiệp định trên địa bàn thành phố.

Công tác tuyên truyền, hướng dẫn doanh nghiệp đẩy mạnh tận dụng lợi thế từ các FTA được TP.HCM đặc biệt chú trọng. Các đơn vị Sở, ban, ngành, tổ chức trên địa bàn Thành phố đã tích cực phối hợp với các các Bộ, ngành có liên quan để triển khai sâu rộng và toàn diện đến các Hiệp hội ngành hàng, cộng đồng doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố về những nội dung trọng tâm của các FTA Việt Nam đã tham gia. Nhiều hội thảo, tọa đàm, tập huấn chuyên đề nhằm trao đổi tình hình thực thi Hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA; phổ biến các cam kết; cung cấp thông tin, diễn biến thị trường cho các nhóm đối tượng khác nhau. Xây dựng các chương trình hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp, ngành hàng, sản phẩm của Thành phố, phát huy lợi thế, tiềm năng của Thành phố…

Chỉ tính riêng năm 2022, Thành phố đã tổ chức hơn 30 hội nghị, hội thảo, tập huấn về các nội dung phổ biến kiến thức chung về các FTA, tập trung vào các FTA thế hệ mới. Các sự kiện đã hướng đến nội dung chuyên sâu cho các ngành hàng và các vấn đề được xem là điểm mới của các FTA thế hệ mới, cũng như gắn với tình hình biến động của hội nhập kinh tế thế giới. Trong đó, theo hiệp định cụ thể, đã tổ chức 01 chuyên đề về Hiệp định CPTPP, 10 chuyên đề về Hiệp định EVFTA nhằm cập nhật và cung cấp thông tin giúp doanh nghiệp thâm nhập thị trường các nước thành viên CPTPP, EVFTA,... theo hướng bền vững.

Các thông tin về đối ngoại, hội nhập quốc tế, truyền thông về thực thi các FTA, thông tin thị trường, thương mại, đầu tư và ngành hàng được các sở ngành linh hoạt thực hiện với nhiều hình thức khác nhau. Qua đó, đã góp phần nâng cao sự hiểu biết và nhận thức của người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý đối với các FTA trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng mở rộng.

Công tác xúc tiến phát triển thị trường xuất khẩu được chuyển theo hướng tổ chức các chương trình xúc tiến trực tuyến hoặc tổ chức các diễn đàn trực tiếp trên địa bàn Thành phố và mời các doanh nghiệp nước ngoài tham dự trực tuyến. Qua đó, tạo điều kiện hỗ trợ cho doanh nghiệp trong nước và nước ngoài kết nối, đàm phán, trao đổi thông tin, ký kết hợp đồng.

Các giải pháp, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp của Thành phố phát huy hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh trong bối cảnh hậu Covid-19. Môi trường đầu tư kinh doanh từng bước được cải thiện; hoạt động quảng bá xúc tiến thương mại, đầu tư, du lịch được đẩy mạnh.

Trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, tác động nhiều chiều tới hoạt động thương mại, xuất khẩu, với khả năng thích ứng linh hoạt của doanh nghiệp cùng các biện pháp hỗ trợ, thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu của Chính phủ và Thành phố, kim ngạch xuất nhập khẩu của doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố tiếp tục tăng trưởng khá và đạt mức tăng trưởng cao hơn thời điểm chưa bùng phát dịch bệnh Covid-19.

Cơ cấu hàng xuất khẩu của thành phố tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, phù hợp với định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thành phố, giá trị gia tăng trên sản phẩm được cải thiện. Nhiều mặt hàng đã được mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao giá trị xuất khẩu như dệt may, giày dép, gạo, cà phê, cao su…; Các mặt hàng mới như: sản phẩm máy tính, điện tử và linh kiện, dây điện và cáp điện, sản phẩm nhựa, sản phẩm cơ khí chính xác, sản phẩm công nghệ cao... có tốc độ tăng trưởng cao và sẽ là những hạt nhân quan trọng trong cơ cấu xuất khẩu những năm tiếp theo.

Nhóm hàng công nghiệp chế biến tiếp tục tăng trưởng và chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu; trong đó, hầu hết các mặt hàng có kim ngạch lớn đều giữ được tốc độ tăng trưởng như: máy vi tính sản phẩm điện tử và linh kiện, hàng dệt may, giày dép, máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng... Nhóm hàng nông lâm thuỷ hải sản tiếp tục tăng trưởng khá như: Thủy hải sản tăng 69%; cà phê tăng 18%; hạt tiêu tăng 29%, hàng rau quả tăng 19%, gạo tăng 13%.

Các Sở, ban, ngành cũng đã và đang tích cực triển khai các chương trình hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp tận dụng lợi thế mà các FTA đem lại cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam tham gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu thông qua các hoạt động xúc tiến và đầu tư.

Mặc dù đã tổ chức triển khai thực thi các FTA và mang lại những kết quả tích cực như vậy, nhưng Sở Công Thương TP.HCM nhìn nhận, quá trình thực thi các FTA của Thành phố vẫn còn những khó khăn, vướng mắc.

Cụ thể, công tác triển khai các FTA trên địa bàn Thành phố chủ yếu được lồng ghép vào công tác hội nhập chung và các hoạt động kinh tế - xã hội khác.

Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố khá lớn nhưng đa số là doanh nghiệp có quy mô vừa, nhỏ tới siêu nhỏ với nhiều lĩnh vực khác nhau; do đó, nhu cầu tìm hiểu về quy định, chính sách pháp luật, cam kết HNKTQT của các doanh nghiệp cũng khác nhau, dẫn tới việc khó xác định nội dung để đáp ứng đầy đủ nhu cầu của doanh nghiệp. Trong khi đó, nguồn lực và khả năng thực hiện của Thành phố còn hạn chế, thiếu các hoạt động chuyên sâu với ứng dụng cụ thể cho từng ngành, từng lĩnh vực.

Việc chưa nắm rõ các thông tin chuyên sâu tới từng ngành hàng, từng lĩnh vực trong một số FTA khiến doanh nghiệp vẫn chưa tận dụng được nhiều lợi thế và cơ hội từ các FTA mang lại. Tuy xuất khẩu một số ngành hàng có sự gia tăng nhưng giá trị gia tăng đem lại không cao, chủ yếu vẫn là cung ứng nguyên liệu thô và hàng gia công. Sức ép cạnh tranh từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ngày càng tăng cao.

Bên cạnh đó, dù nhiều FTA đã triển khai và thực thi song các doanh nghiệp chưa hiểu hết được ý nghĩa của các cam kết trong từng ngành hàng, từng mặt hàng. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa nhận thức được toàn diện các cơ hội và thách thức từ các hiệp định CPTPP và EVFTA, UKVFTA; chưa có sự chuẩn bị cần thiết để nâng cao các chuẩn mực trong kinh doanh nhằm đảm bảo tuân thủ các điều kiện khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Công tác quán triệt, nâng cao nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu của các FTA đã được thực hiện kịp thời nhưng chưa đủ sức lan tỏa. Thành phố còn thiếu các chuyên gia, nhà khoa học và người am hiểu các thông tin chuyên sâu giúp doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ mở cửa thị trường trong Hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA, RCEP hay các FTA khác trong khi nhu cầu hỗ trợ rất lớn.

 

Để việc thực thi các FTA hiệu quả hơn trong thời gian tới, bên cạnh sự chủ động của địa phương trong việc hỗ trợ thúc đẩy tăng trưởng xuất nhập khẩu, công nghiệp và thương mại, dịch vụ, TP.HCM kiến nghị các Bộ, ngành Trung ương xử lý kịp thời các văn bản không phù hợp với cam kết của Việt Nam khi tham gia hiệp định thương mại tự do. Hỗ trợ Thành phố trong công tác thông tin tuyên truyền và triển khai các nghiên cứu chuyên sâu về CPTPP, EVFTA, UKVFTA, và các FTA theo ngành/lĩnh vực, và hỗ trợ doanh nghiệp khai thác theo từng thị trường trọng điểm mà Việt Nam đã có FTA cho cán bộ công chức viên chức, các doanh nghiệp và các đối tượng quan tâm. Hỗ trợ thúc đẩy hoạt động xúc tiến thương mại và đầu tư đối với từng thị trường xuất khẩu tại các nước thành viên của Hiệp định CPTPP, EVFTA, UKVFTA và các FTA thông qua chương trình xúc tiến quốc gia. Hỗ trợ việc tổ chức đào tạo chuyên sâu về hội nhập quốc tế cho cán bộ công chức viên chức phụ trách công tác liên quan hội nhập quốc tế trên địa bàn Thành phố…

Bộ Công Thương hiện đang đẩy nhanh tiến độ xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi FTA tại các địa phương (FTA Index) để có thể sớm công bố trong thời gian tới.

Thông qua việc thu thập thông tin, thống kê số liệu và phân tích các chỉ số thành phần, Bộ chỉ số FTA Index sẽ tạo cơ sở tin cậy cho việc điều chỉnh và xây dựng các chính sách hỗ trợ hợp lý, giúp cho cán bộ thực thi, nhân dân nâng cao nhận thức và các doanh nghiệp có sự chuẩn bị đầy đủ, để từ đó tận dụng tốt thời cơ và các cơ hội mà các Hiệp định FTA thế hệ mới mang lại.

Đặc biệt, với các cơ quan địa phương, FTA Index sẽ giúp đánh giá kết quả thực hiện các FTA của các địa phương so với chương trình hành động do Chính phủ ban hành cũng như các chương trình hành động mà chính các địa phương xây dựng nhằm thực thi các FTA; từ đó tìm ra những ưu điểm cũng như hạn chế để đưa ra những giải pháp hiệu quả hơn trong việc thực hiện các FTA.