Chặng đường 56 năm qua ghi dấu nhiều khó khăn, thử thách nhưng cũng rực rỡ thành tựu, khẳng định vai trò của một ngành công nghiệp nền tảng đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Khẳng định bản lĩnh, vượt qua thách thức
Ngày 19/8/1969, Tổng cục Hóa chất được thành lập, đánh dấu mốc son quan trọng khởi đầu cho sự phát triển của ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam. Trong những năm đầu sau hòa bình, đội ngũ cán bộ, công nhân ngành hóa chất đã hăng hái thi đua lao động, vượt khó để hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch, đưa hóa chất trở thành lĩnh vực chủ chốt trong nền công nghiệp quốc doanh.
Trong giai đoạn Đổi mới, ngành hóa chất chuyển mình theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Năm 1995, Tổng công ty Hóa chất Việt Nam ra đời, trở thành doanh nghiệp nhà nước quy mô lớn. Từ năm 2006, Vinachem hoạt động theo mô hình công ty mẹ – công ty con và liên tục mở rộng quy mô, cung ứng nhiều sản phẩm thiết yếu phục vụ công nghiệp và nông nghiệp. Đến năm 2010, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam chính thức chuyển đổi sang mô hình công ty TNHH một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu – dấu mốc quan trọng tạo thế và lực mới cho ngành hóa chất bước vào giai đoạn phát triển mới.
Giai đoạn 2016–2020, Vinachem phải đối diện thách thức chưa từng có khi nhiều dự án quy mô lớn thua lỗ, kém hiệu quả, thị phần thu hẹp, áp lực tài chính tăng cao. Vượt qua gian khó, Tập đoàn vẫn duy trì việc làm và thu nhập cho người lao động, đồng thời thực hiện tái cơ cấu mạnh mẽ. Đặc biệt từ năm 2021, nhờ các giải pháp quyết liệt của Chính phủ và nỗ lực nội tại, Vinachem đã từng bước phục hồi ngoạn mục, chuyển từ nguy cơ thu hẹp quy mô sang kinh doanh có lãi với doanh thu, lợi nhuận liên tiếp đạt mức cao nhất lịch sử.
Đến cuối Quý II/2025, Tập đoàn đã xóa toàn bộ lỗ lũy kế, hoàn thành mục tiêu “không còn lỗ lũy kế” sớm hơn 6 tháng. Đây là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự thoát khỏi giai đoạn khó khăn kéo dài. Nhiều dự án yếu kém trước đây cũng đã được “hồi sinh”. Điển hình là Công ty DAP-Vinachem (Nhà máy DAP Đình Vũ, Hải Phòng) duy trì lợi nhuận ổn định từ năm 2018 và được đưa ra khỏi danh sách thua lỗ năm 2021. Các dự án như Đạm Hà Bắc, Đạm Ninh Bình và DAP Lào Cai cũng phục hồi, đến năm 2022 đạt tổng lãi hơn 2.600 tỷ đồng; năm 2023 tiếp tục lãi trên 1.000 tỷ đồng, giúp Vinachem vượt 108% kế hoạch lợi nhuận năm. Đến nay, cả bốn dự án thua lỗ trước đây đã hoạt động ổn định, công suất trên 80% thiết kế, sản phẩm tiêu thụ hết, tạo cân đối tài chính vững chắc.
Tiên phong đổi mới, phát triển bền vững
Trên đà bứt phá, Vinachem chú trọng đẩy mạnh khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tập đoàn đã xây dựng Chương trình khoa học công nghệ và chuyển đổi số giai đoạn 2025–2030 (tầm nhìn 2040), nghiên cứu sản phẩm hóa chất công nghệ cao cho ngành bán dẫn, triển khai nhiều sáng kiến cải tiến sản xuất. Đồng thời, Vinachem khởi động chương trình chuyển đổi xanh đến 2050, tập trung tiết kiệm năng lượng, ứng dụng robot, tự động hóa nhằm hướng tới tăng trưởng xanh dài hạn.
Đi đầu xu thế Cách mạng công nghiệp 4.0, Vinachem thực hiện “chuyển đổi kép” – vừa chuyển đổi số, vừa phát triển xanh. Một bước tiến nổi bật là việc xây dựng và vận hành sàn thương mại điện tử VinachemMart – nền tảng số đầu tiên dành riêng cho ngành hóa chất Việt Nam. Sàn giao dịch này số hóa chuỗi cung ứng, kết nối nhà sản xuất với người tiêu dùng, tối ưu chi phí logistics, mở rộng cơ hội xuất khẩu. VinachemMart còn tích hợp công cụ phân tích dữ liệu, chăm sóc khách hàng tự động và dần ứng dụng AI, tạo dựng hệ sinh thái thương mại điện tử tiên tiến cho ngành.
Không chỉ chuyển đổi số, Vinachem còn triển khai mô hình sản xuất thông minh tại nhiều đơn vị thành viên, áp dụng dây chuyền tự động hóa, phần mềm quản trị sản xuất, hệ thống quản lý năng lượng số. Những chuyển đổi này nâng cao năng suất, tiết kiệm chi phí, giảm thiểu rủi ro môi trường và góp phần vào mục tiêu Net Zero 2050.
Thành quả tái cơ cấu và đổi mới đã mang lại tăng trưởng vượt bậc. Từ năm 2021 đến nay, Vinachem liên tục kinh doanh có lãi. Năm 2022, doanh thu toàn Tập đoàn đạt 62.262 tỷ đồng – mức cao nhất lịch sử, lợi nhuận hơn 6.200 tỷ đồng. Năm 2023, lợi nhuận tiếp tục trên 3.200 tỷ đồng. Thu nhập bình quân giai đoạn 2020 - 2025 đạt 13,39 triệu đồng/người/tháng, tăng 45% so với giai đoạn 2015–2020, thể hiện rõ kết quả vững chắc của quá trình đổi mới.
Song hành với phát triển kinh tế, Vinachem giữ vai trò quan trọng trong an ninh lương thực quốc gia khi là nhà sản xuất phân bón hàng đầu. Các sản phẩm phân đạm, phân lân, DAP đã góp phần đảm bảo nguồn cung vật tư nông nghiệp, hỗ trợ nông dân nâng cao năng suất, đưa Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu nông sản lớn. Trong giai đoạn đại dịch Covid-19, Tập đoàn cũng thể hiện trách nhiệm xã hội khi kịp thời cung ứng oxy y tế, hóa chất khử khuẩn, dung dịch sát khuẩn, góp phần quan trọng bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Trải qua 56 năm xây dựng và trưởng thành, Vinachem có quyền tự hào về những đóng góp to lớn cho công cuộc đổi mới đất nước. Tập đoàn đang tiếp tục củng cố nội lực, chủ động đón đầu xu thế công nghệ, hội nhập sâu vào kinh tế quốc tế. Mục tiêu sắp tới là trở thành một trong những tập đoàn hóa chất hàng đầu khu vực, kiên định với mô hình tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, lấy đổi mới công nghệ và chuyển đổi số làm động lực.
