Trước tình hình nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, các hành vi vi phạm pháp luật thương mại có chiều hướng ngày càng gia tăng, đòi hỏi cần một lực lượng làm chức năng quản lý đưa hoạt động thương mại phát triển lành mạnh, theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Từ một bộ phận giúp việc cho Ban Chỉ đạo QLTT của tỉnh với một số ít cán bộ, hoạt động hành chính đơn thuần, đến năm 1996, Chi cục QLTT được thành lập theo Quyết định số 28/QĐ-UB ngày 29/02/1996 của Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái; Về cơ cấu tổ chức bộ máy, Chi cục QLTT là cơ quan quản lý nhà nước trực thuộc Sở Thương mại - Du lịch tỉnh Yên Bái (nay là Sở Công Thương). Lực lượng QLTT tỉnh, là tổ chức chuyên trách thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm soát thị trường, chống buôn lậu, gian lận thương mại và chống sản xuất kinh doanh hàng giả, ở thời điểm này lực lượng QLTT được tổ chức theo hướng chuyên môn hoá, chính quy và tổ chức chặt chẽ; Có cờ hiệu, cấp hiệu, phù hiệu, biển hiệu, thẻ kiểm tra thị trường và trang phục thống nhất khi thi hành công vụ theo quy định của Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương). Từ khi thành lập Chi cục đến nay trải qua nhiều lần kiện toàn, hiện cơ cấu tổ chức của Chi cục gồm: Chi cục trưởng, 03 Phó Chi cục trưởng, 03 phòng chuyên môn và 10 Đội QLTT trực thuộc.
Ngoài nhiệm vụ trên, với vai trò là Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả gọi tắt là Ban Chỉ đạo 389 tỉnh (trước đây là Ban Chỉ đạo 127/ĐP), Chi cục QLTT đã làm tốt công tác tham mưu, giúp việc cho UBND tỉnh, Ban Chỉ đạo 389 tỉnh trong việc chỉ đạo, điều hành hoạt động có hiệu quả việc đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn tỉnh.
Lực lượng QLTT Yên Bái đang làm nhiệm vụ.Trải qua 60 năm xây dựng, trưởng thành, đặc biệt là trong thời gian 20 năm trở lại đây, từ khi thành lập Chi cục mới có 76 cán bộ công chức, 02 phòng chức năng và 09 đội QLTT đóng tại địa bàn các huyện, thị trong tỉnh; công chức lúc đó chủ yếu là tiếp nhận từ Phòng Tài chính các huyện, thị trong tỉnh mà phần lớn là qua Quân đội, Công an chuyển ngành vào, chưa được đào tạo cơ bản. Đến nay lực lượng QLTT tỉnh Yên Bái đã có tổng số: 118 biên chế công chức và hợp đồng theo Nghị định 68/2000/NĐ-CP; với 03 phòng chức năng và 10 Đội QLTT trực thuộc, hoạt động trên địa bàn toàn tỉnh. Các đội QLTT đều đã được xây dựng cơ sở vật chất, trụ sở làm việc, trang thiết bị và phương tiện tương đối đầy đủ. Chất lượng cán bộ công chức đã được nâng cao, hệ thống chính trị được tăng cường củng cố và vững mạnh, hiện Chi cục có trên 70 đảng viên; số lượng công chức có trình độ lý luận chính trị: 04 cao cấp, 05 cử nhân và 22 trung cấp; trình độ thạc sỹ 02; trình độ đại học và cao đẳng 87. Lực lượng QLTT đã trở thành một trong những lực lượng nòng cốt trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại của địa phương; Chỉ tính riêng trong 20 năm trở lại đây, lực lượng đã tập trung triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ, tổ chức nhiều đợt, cuộc kiểm tra, kiểm soát thị trường, đấu tranh bắt giữ và xử lý nhiều vụ việc vi phạm lớn, phức tạp, tăng thu cho ngân sách Nhà nước, cụ thể: đã kiểm tra, xử lý: 31.277 vụ; phạt hành chính: 26.246.821.000 đồng; bán hàng tịch thu: 47.400.733.000 đồng; trị giá hàng hoá tiêu huỷ: 12.701.161.000 đồng; tổng giá trị thực hiện đạt được: 86.192.787.000 đồng; góp phần giữ vững ổn định thị trường, mở rộng giao lưu thương mại miền núi, phát triển sản xuất, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà sản xuất và người tiêu dùng, nhất là đối với đồng bào các dân tộc trong tỉnh. Góp phần tích cực vào công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà.
Với những thành tựu nổi bật trong 20 năm kể từ khi lực lượng được củng cố, thành lập, lực lượng QLTT tỉnh Yên Bái đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận, khen thưởng những thành tích đã đạt được trong công tác: Tập thể Chi cục QLTT được Thủ tướng Chính phủ tặng 02 bằng khen; được Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái, Bộ Công thương, Ban 127/TW tặng thưởng 03 Cờ thi đua xuất sắc; Bộ Thương mại, Bộ Công Thương, UBND tỉnh và Ban chỉ đạo 127/TW (nay là Ban chỉ đạo 389 quốc gia) tặng 347 bằng khen cho các tập thể và cá nhân; 01 tập thể Đội QLTT trực thuộc được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen vì đã có thành tích xuất sắc trong công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại; 01 cá nhân được Nhà nước tặng thưởng Huân chương lao động hạng III; 03 cá nhân được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen; 08 cá nhân được UBND tỉnh tặng danh hiệu chiến sỹ thi đua cấp tỉnh; Có 04 cá nhân được tặng thưởng huy chương "Vì sự nghiệp ngành Thương mại Việt Nam"; 25 cá nhân được Bộ Thương mại tặng kỷ niệm chương "Vì sự nghiệp ngành Thương mại Việt Nam"; 10 cá nhân được tặng kỷ niệm chương "Vì sự nghiệp ngành Công thương Việt Nam"; 67 cá nhân được Bộ Thương mại tặng kỷ niệm chương "Vì sự nghiệp QLTT", hiện đang đề nghị Bộ Công thương xét tặng kỷ niệm chương cho 18 công chức.
Đạt được những thành tích nêu trên, trước hết nhờ có sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Ban Chỉ đạo 389 tỉnh, Sở Công thương tỉnh và đặc biệt là Cục QLTT, cùng với sự phối hợp, giúp đỡ của các ngành, các cấp, UBND các huyện, thị, thành phố trong tỉnh, cũng như sự nỗ lực phấn đấu vươn lên của tập thể cán bộ, công chức trong toàn lực lượng.
Thời gian tới, tình hình thị trường trong nước nói chung, tỉnh Yên Bái nói riêng sẽ có nhiều thay đổi nhằm đáp ứng với yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Các loại hình kinh doanh sẽ được hình thành ngày càng nhiều, tạo cho thị trường hoạt động sẽ sôi nổi hơn với lượng hàng hóa lưu thông đa dạng và hết sức phong phú, nhưng cũng không kém phần phức tạp. Tình trạng buôn lậu, hàng giả và gian lận thương mại sẽ có chiều hướng gia tăng và diễn ra ngày một tinh vi hơn, đặc biệt là lĩnh vực an toàn vệ sinh thực phẩm luôn trong tình trạng báo động, đòi hỏi lực lượng QLTT phải có những giải pháp đấu tranh ngăn chặn kịp thời.
Tự hào về quá trình xây dựng và trưởng thành của lực lượng QLTT cả nước nói chung và tỉnh Yên Bái nói riêng, lực lượng QLTT tỉnh Yên Bái tiếp tục phát huy những mặt mạnh, khắc phục những tồn tại, không ngừng nâng cao trình độ nghiệp vụ, chuyên môn, nắm vững pháp luật nhà nước về thương mại và công nghiệp, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, tư cách của người công chức Nhà nước; xây dựng phong cách ứng xử văn hóa trong kiểm tra kiểm soát và xử lý vi phạm, tiếp tục đấu tranh, ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới, góp phần bình ổn giá cả thị trường, bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của người tiêu dùng, nhà sản xuất và nhà kinh doanh, tạo sự phát triển lành mạnh của thị trường.
