Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh trực tiếp đến kiểm tra địa bàn sát biên giới của tỉnh Long An.
Hiện trạng cắt khúc
Mô hình tổ chức lực lượng quản lý thị trường (QLTT) theo cấu trúc ngang bao gồm các Chi cục thuộc Sở Công Thương được duy trì hơn 60 năm qua đã góp phần ổn định thị trường nội địa.
Tuy nhiên, gian lận thương mại, buôn lậu, hàng giả, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ những năm gần đây đã phát triển ở mức độ tinh vi, phức tạp hơn. Hành vi vi phạm không chỉ ở một địa bàn cấp xã, huyện, tỉnh nữa, mà có phạm vi rộng hơn, liên tỉnh, liên vùng, thậm chí móc nối với nước ngoài nhằm buôn lậu, gian lận xuất xứ.
Đặc biệt, với sự phát triển của công nghệ thông tin, internet, mạng xã hội, thương mại điện tử, giờ đây internet đang trở thành một kênh tiêu thụ hàng giả, hàng nhái, hàng lậu, hàng kém phẩm chất mà các lực lượng chức năng rất khó phát hiện và xử lý. Cách tổ chức lực lượng QLTT theo mô hình cũ, chia cắt theo địa phương cho thấy những giới hạn, không theo kịp nhu cầu quản lý trong tình hình mới.
Tại Hội nghị tổng kết công tác Quản lý thị trường toàn quốc năm 2016, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, nếu không có chuyển biến trong công tác tổ chức, chắc chắn lực lượng QLTT không thể hoàn thành nhiệm vụ của mình vì khó tạo ra sự phối hợp tổng thể của các địa phương để triệt phá các điểm tập kết kinh doanh trái pháp luật.
Những diễn biến phức tạp trên thị trường, và sự quản lý cắt khúc theo địa bàn cho thấy, việc tổ chức, kiện toàn bộ máy lực lượng QLTT đã đến hồi cấp bách. Ngày 10/8/2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 34 quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Tổng cục QLTT. Từ đó, Tổng cục được tổ chức theo mô hình ngành dọc từ Trung ương đến địa phương, bảo đảm sự chỉ đạo, điều hành của Bộ trưởng Bộ Công Thương theo nguyên tắc tập trung thống nhất.
Mô hình này đã chứng tỏ tính ưu việt của mình. Trước hết, bộ máy Tổng cục ở trung ương được tổ chức tinh gọn gồm 6 đơn vị, giảm gần một nửa so với trước. Đồng thời, trở thành Tổng cục ngành dọc duy nhất hiện nay không thành lập đơn vị sự nghiệp công lập. Các đội QLTT được sắp xếp, tổ chức lại theo hướng sáp nhập thành các đội liên huyện. Sau 1 năm hoạt động đã giảm 164 đội QLTT; mục tiêu đến 2020 giảm 305 đội (tương đương 46%). Ngay trong năm 2019 này sẽ thành lập 19 Cục QLTT liên tỉnh, và cả nước sẽ chỉ còn 47 Cục QLTT trên 63 tỉnh thành.
Lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra cơ sở sản xuất hàng giả ở Hưng Yên.
Phối hợp dọc-ngang
Từ đầu năm đến nay, Tổng cục QLTT đã tấn công vào những điểm nóng, đánh trúng vào đường dây, ổ nhóm sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng lậu lớn. Điển hình bóc gỡ đường dây bán hàng giả tại 2 Trung tâm thương mại ở Móng Cái (Quảng Ninh); xử lý các điểm nóng về sản xuất và kinh doanh hàng giả tại chợ Ninh Hiệp, Phú Xuyên, chợ Bến Thành); kiểm tra xử lý các kho, cửa hàng bán hàng giả, hàng nhái các thương hiệu nổi tiếng thế giới tại Hưng Yên, Hải Phòng, Nha Trang…
Những vụ việc lớn cho thấy lực lượng QLTT đã khắc phục được điểm yếu cốt tử - sự chia cắt theo địa bàn; tổ chức theo ngành dọc đã giúp chỉ đạo từ Tổng cục xuyên suốt tạo thuận lợi cho các đơn vị phối hợp hành động kịp thời. Tháng 3 năm 2019 Cục Nghiệp vụ QLTT phối hợp với Cục QLTT các tỉnh Quảng Bình, TP. Hồ Chí Minh làm rõ thủ đoạn sản xuất amply giả mạo xuất xứ Hàn Quốc; giữa tháng 10, Cục Nghiệp vụ QLTT và Cục QLTT các địa phương kiểm tra 442 vụ, thu giữ trên 15 nghìn đồng hồ giả nhãn hiệu Thụy Sỹ…
Sự chỉ đạo xuyên suốt từ Bộ, từ Tổng cục xuống các Cục, đội QLTT làm nên thành công của những vụ đánh trúng vào đường dây, ổ nhóm lớn mà trước đây chưa bao giờ làm được. Đồng thời, có sự đóng góp quan trọng không kém của phối hợp ngang. Ở cấp trung ương là phối hợp giữa Tổng cục với Bộ đội Biên phòng, Công an kinh tế, Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ Thương hiệu Hà Nội (HATAP), Hiệp hội Thông tin tư vấn kinh tế thương mại Việt Nam (VICETA), cũng như với các đơn vị tham mưu thuộc Bộ.
Chỉ riêng triển khai Đề án phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại các địa bàn trọng điểm, Tổng cục đã phối hợp với Vụ Thị trường trong nước, Vụ Khoa học và Công nghệ, Vụ Pháp chế, Cục Xuất nhập khẩu, Cục Công nghiệp thực hiện 6 nhiệm vụ tại 20 tỉnh, thành phố trọng điểm gồm Hà Nội, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Lào Cai, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh, An Giang, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp…
Tổng cục cũng phối hợp với Cục Hóa chất, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, Vụ Thị trường trong nước... trong xử lý nhập lậu; sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ; xâm phạm sở hữu trí tuệ; vi phạm pháp luật về chất lượng, đo lường, giá, an toàn thực phẩm…
Ở cấp địa phương, lực lượng QLTT quận, huyện đã phối hợp liên ngành trong kiểm tra khoáng sản; kiểm tra an toàn thực phẩm; kiểm tra giá, chất lượng hàng hóa; kinh doanh hàng lậu, sản xuất kinh doanh hàng hàng giả; đồng thời công khai các kết quả điều tra, xử lý vụ án trọng điểm, tên địa chỉ tổ chức, cá nhân vi phạm nghiêm trọng, cố tình tái phạm nhiều lần nhằm răn đe, phòng ngừa vi phạm.
Tại buổi làm việc mới đây với với Tổng cục và các đơn vị tham mưu thuộc Bộ Công Thương, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đã biểu dương sự kết hợp giữa phối hợp dọc và phối hợp ngang mang lại hiệu quả rõ rệt trong triển khai nhiều chuyên đề, kế hoạch kiểm tra cao điểm vào các mặt hàng xăng dầu, phân bón, thực phẩm, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, buôn lậu trên tuyến đường bộ, đường sắt... Qua đó, triệt phá nhiều vụ việc, ổ nhóm lớn. Điển hình là vụ việc kiểm tra 18 kho hàng tại quận 6, TP. Hồ Chí Minh; đột kích các tụ điểm kinh doanh hàng giả tại Chợ Bến Thành và Trung tâm thương mại Saigon Square….
Thu hút người dân, doanh nghiệp tham gia
Mô hình mới đã mở ra tầm nhìn mới. Đó là một không gian mới mà người đứng đầu Tổng cục được quyền chủ động hơn, nhưng cũng chịu trách nhiệm trực tiếp và toàn diện hơn trong thực thi chức trách. Thực tế một năm qua cho thấy, việc giảm 4 đơn vị thuộc Tổng cục, giảm 16 Cục cấp tỉnh, tinh giản 165 đội QLTT cấp huyện, không làm yếu đi vai trò chủ công trong chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả trên thị trường nội địa, mà còn giúp lực lượng QLTT ngày càng tinh nhuệ, chuyên nghiệp, đủ sức “Đánh vào những tổ chức đã thành hệ thống, những trung tâm đầu nậu, trọng điểm về buôn lậu hàng gian, hàng giả” như Bộ trưởng Công Thương yêu cầu.
Trong yêu cầu nghiêm ngặt về tinh giản bộ máy, biên chế; trong những diễn biến phức tạp trên thị trường, đòi hỏi phải có phương thức mới trong đấu tranh với hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường. Bên cạnh hàng loạt vấn đề cấp bách phải giải quyết ngay như tiếp tục kiện toàn bộ máy, nhân sự; bồi dưỡng năng lực công chức; theo dõi sát diễn biến thị trường… Tổng cục đã chủ động đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin, coi đó như một binh chủng đi đầu tạo ra bước đột phá trong nâng cao hiệu quả hoạt động.
Chưa đầy một năm Tổng cục đã hoàn thiện và đưa vào sử dụng Cổng thông tin điện tử của lực lượng QLTT, xây dựng cơ sở dữ liệu và quản lý công tác tài chính, xây dựng cơ sở dữ liệu và thống kê xử phạt hành chính. Từ 2020 đến 2021, Tổng cục sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu về hàng giả, hàng nhái, buôn lậu, gian lận thương mại và vi phạm sở hữu trí tuệ, tra cứu chứng từ điện tử…
Từ nay đến cuối năm, Tổng cục sẽ hoàn thiện Hệ thống quản lý dữ liệu người dùng tập trung và duy nhất vào trục kết nối: https://sso.dms.gov.vn. Tất cả các phần mềm của lực lượng sẽ được kết nối vào hệ thống để lấy dữ liệu người dùng. Mỗi công chức của lực lượng được cấp 1 tài khoản duy nhất và có quyền truy cập, sử dụng tất cả các phần mềm trong hệ thống. Cuối năm 2019 cũng là thời điểm hoàn thiện Cổng thông tin điện tử của Tổng cục, bao gồm cả các trang thành phần tại 63 điạ phương; Hệ thống thư điện tử công vụ; Hệ thống Quản lý văn bản điện tử; Hệ thống quản lý cán bộ.
Các cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin nêu trên là nền tảng vừa giúp công chức lực lượng có thư viện tàng trữ dữ liệu phục vụ công tác lên kế hoạch, điều tra, phá án, vạch trần thủ đoạn của đối tượng vi phạm; giúp lãnh đạo Tổng cục, Cục ra quyết sách kịp thời; cũng như huy động và tương tác với các lực lượng chức năng, với mọi người dân, doanh nghiệp tham gia vào mặt trận phòng chống các hành vi sản xuất, kinh doanh trái pháp luật.
