Tiếp tục Phiên họp thứ 51, cuối giờ chiều 24/11, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thảo luận, cho ý kiến về dự án Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh.
Bổ sung nội dung về thành lập Khu thương mại tự do
Trình bày Báo cáo tóm tắt dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, thực hiện các Nghị quyết của Bộ Chính trị và để góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số, ngoài huy động vốn sẵn có của nền kinh tế thì trong 5 năm tới, TP. Hồ Chí Minh cần huy động thêm 1,8 triệu tỷ đồng từ các dự án chiến lược, tương đương với khoảng từ 8 đến 12 tỷ USD mỗi năm, đòi hỏi phải bổ sung các giải pháp mang tính đột phá vào Nghị quyết 98 và thành lập Khu thương mại tự do nhằm thu hút nguồn lực đầu tư.
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, Dự thảo Nghị quyết sửa đổi bổ sung 6 điều và bổ sung 1 điều của Nghị quyết số 98. “Sửa đổi bổ sung Điều 1 về phạm vi điều chỉnh: Bổ sung nội dung về thành lập Khu thương mại tự do và bỏ quy định về Thành phố Thủ Đức”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết.
Đối với Điều 4 về quản lý đầu tư, dự thảo Nghị quyết sẽ bổ sung nội dung thanh toán bằng quỹ đất khai thác từ mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) cho dự án đường sắt đầu tư theo hình thức BT.
Phân cấp cho Ủy ban Nhân dân Thành phố quyết định việc xây dựng kết hợp với xây dựng nhà ở, xây dựng công trình thương mại dịch vụ, công trình sự nghiệp, công trình công cộng. Các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất quy hoạch và việc bán, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê mua, cho thuê lại theo thời hạn hoạt động dự án đối với nhà ở, công trình thương mại dịch vụ, công trình sự nghiệp, công trình công cộng tại nhà ga đường sắt, khu tập kết bảo dưỡng, sửa chữa tàu và vùng phụ cận các nút giao thông dọc tuyến Vành đai 3 được xác định phát triển theo hình thức TOD.
Mở rộng phạm vi áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt cho các dự án trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu chức năng trong khu kinh tế, Khu thương mại tự do nhằm rút ngắn thủ tục hành chính. Cho phép Thành phố và các tỉnh tự thỏa thuận cơ quan đầu mối đối với các dự án hạ tầng giao thông thuộc thẩm quyền của địa phương khi đi qua Thành phố và các tỉnh khác. Cho phép Thành phố được sử dụng khoản thu 100% từ quỹ đất TOD để trực tiếp đầu tư cho các dự án đường sắt địa phương và các dự án giao thông thuộc tuyến TOD.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, ở Điều 6 về quản lý đô thị, tài nguyên và môi trường sẽ sửa đổi các quy định đối với dự án BT chuyển tiếp theo hướng cập nhật các quy định mới của các luật hiện hành, bổ sung căn cứ pháp lý còn thiếu để có cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng bộ áp dụng chuyển tiếp đối với các dự án BT chưa hoàn thành. Bổ sung các trường hợp thu hồi đất bao gồm: dự án trong Khu thương mại tự do, dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược tại Côn Đảo.
Đối với Điều 7 về ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo Nghị quyết bổ sung 11 nhóm dự án ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, tập trung vào các dự án đầu tư lớn mang tính dẫn dắt trong phát triển hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị, hạ tầng du lịch, văn hóa, thể thao, y tế chuyên sâu, năng lượng sạch, logistics, bảo vệ môi trường và dự án đầu tư tại Côn Đảo. Đơn giản hóa quy trình quy hoạch, trình tự, thủ tục đăng ký và lựa chọn nhà đầu tư chiến lược. Đồng thời, Nghị quyết cũng bổ sung ưu đãi đầu tư thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án hạ tầng tại Côn Đảo, sửa đổi quy định về khấu trừ chi phí đối với hoạt động nghiên cứu, phát triển để đồng bộ với Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.
Về nội dung quan trọng của Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh, Điều 7a về thành lập Khu thương mại tự do TP. Hồ Chí Minh, quy định khung pháp lý đầy đủ cho mô hình này gồm 7 chính sách:
(i) Phân cấp Ủy ban Nhân dân Thành phố quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do. Hội đồng Nhân dân Thành phố quyết định trình tự, thủ tục thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới Khu thương mại tự do.
(ii) Giao Ban Quản lý các Khu chế xuất và Khu công nghiệp Thành phố thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước trực tiếp đối với Khu thương mại tự do.
(iii) Thẩm quyền quản lý của cơ quan Hải quan.
(iv) Cho phép giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu đối với các dự án đầu tư trong Khu thương mại tự do (trừ dự án nhà ở thương mại).
(v) Cải cách thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư.
(vi) Ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia, nhà khoa học, người lao động chất lượng cao.
(vii) Cho phép doanh nghiệp trong khu được phép niêm yết, định giá và thanh toán bằng ngoại tệ.
Báo cáo tóm tắt Thẩm tra sơ bộ dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, đánh giá kỹ lưỡng toàn diện tác động của các chính sách. “Đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách sửa đổi bổ sung cần tập trung có trọng tâm, trọng điểm, phải thực sự đột phá, vượt trội, khai thác được tiềm năng, thế mạnh của thành phố, kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, giải quyết hiệu quả các điểm nghẽn, sửa đổi, bãi bỏ các chính sách đã được luật hóa không còn tính ưu đãi vượt trội so với quy định hiện hành và các Luật, Nghị quyết đang xem xét sửa đổi, thông qua tại kỳ họp thứ 10 lần này, lược bỏ những chính sách nêu tại dự thảo Nghị quyết trùng lặp với các quy định tại các Luật, Nghị quyết vừa được Quốc hội thông qua hoặc đang trình Quốc hội”, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề xuất.
Về quy định TP. Hồ Chí Minh được giữ lại 100% tiền thu được từ khai thác quỹ đất khu vực TOD, Thường trực Ủy ban Kinh tế Tài chính đề nghị thực hiện theo quy định của Luật Đường sắt và Nghị quyết 188. Việc ưu tiên bố trí đầu tư trở lại cho các đường sắt địa phương thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng Nhân dân.
Về bổ sung chính sách thu hồi đất đối với trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án trong khu thương mại tự do, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị thống nhất quy định tại Nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thi hành Luật Đất đai.
Về sửa đổi bổ sung Điều 7 của Nghị quyết về danh mục ưu tiên thu hút đầu tư chiến lược ở khoản 4 Điều 1 của dự thảo Nghị quyết, Thường trực Ủy ban Kinh tế Tài chính đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ sự cần thiết bổ sung danh mục các dự án thu hút đầu tư chiến lược nêu tại dự thảo Nghị quyết, rà soát, nghiên cứu chỉ đề xuất danh mục thực sự cần thiết, ưu tiên thu hút các nhà đầu tư chiến lược có quy mô lớn, sử dụng công nghệ cao, tiên tiến và có tác động lớn, tích cực đến sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố.
Về bổ sung Điều 7a vào Nghị quyết 98 về thành lập khu thương mại tự do TP. Hồ Chí Minh tại khoản 5 Điều 1 dự thảo Nghị quyết, đa số ý kiến của Thường trực Ủy ban Kinh tế Tài chính nhất trí với chủ trương thành lập Khu thương mại tự do TP. Hồ Chí Minh đã được nêu tại Nghị quyết số 24 của Bộ Chính trị. “Các chính sách dự kiến ban hành cơ bản tương tự như các quy định của Khu thương mại tự do Hải Phòng. Do đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế Tài chính cơ bản nhất trí với các cơ chế chính sách đã được quy định áp dụng trong Khu thương mại tự do Hải Phòng”, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi nhấn mạnh.
Sửa đổi Nghị quyết có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải, tránh trùng lặp
Góp ý các nội dung của Nghị quyết, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị cần xem xét các nội dung trùng lặp như về quản lý đầu tư được quy định trong dự thảo Nghị quyết, đây là nội dung đã có trong Nghị quyết 188 của Quốc hội, thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.
Phát biểu tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, cần sửa đổi, bổ sung Nghị quyết một cách tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải, để sự phát triển của TP. Hồ Chí Minh cũng như Thành phố Đà Nẵng thực sự đặc thù và vượt trội. “Những nội dung Chính phủ có thể quyết theo Nghị quyết 206 có hiệu lực từ tháng 2/2027 mà Quốc hội cho phép thì Chính phủ quyết cho hai thành phố”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh vấn đề phân cấp phân quyền mạnh mẽ, kiểm soát để đảm bảo thực hiện hai Nghị quyết một cách quyết liệt và cho ra sản phẩm. Bên cạnh đó, phải đảm bảo tính khả thi, kịp thời giải quyết các vấn đề và các khó khăn mới phát sinh. Đặc biệt, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, không để phát sinh tình trạng tiêu cực tham nhũng, lợi dụng chính sách.
Đồng tình với ý kiến của Chủ tịch Quốc hội và Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định bày tỏ ủng hộ cần sửa đổi, bổ sung Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù cho TP. Hồ Chí Minh, đồng thời lưu ý cần phải có cơ chế quản lý, kiểm soát nhằm tránh các rủi ro khi thực hiện thí điểm.
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng nhấn mạnh, không đưa vào Nghị quyết các chính sách đã có hoặc sẽ có trong các Luật, Nghị quyết khác của Quốc hội được thông qua tại kỳ họp thứ 10. Đồng thời, rà soát để lược bỏ các chính sách trong Nghị quyết 98 đã được luật hóa hoặc không còn tính ưu đãi vượt trội so với các quy định hiện hành. Lưu ý rà soát kỹ các chính sách liên quan đến thí điểm mô hình phát triển đô thị, ưu đãi phát triển giao thông công cộng, các nội dung đã nêu rõ hoặc sửa đổi trong Kỳ họp thứ 10 đối với Luật Đường sắt, Luật PPP, Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Quy hoạch Đô thị và Nông thôn, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Nghị quyết 188/2025.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị cần tiếp tục rà soát về phạm vi điều chỉnh để bao quát đầy đủ nội dung các chính sách trong dự thảo Nghị quyết, đồng thời đảm bảo quán triệt đầy đủ các lợi ích do sự thay đổi của các văn bản quy phạm pháp luật và các điều kiện hành chính, lưu ý các nội dung liên quan đến khu thương mại tự do.
Rà soát các quy định về thu hút nhà đầu tư chiến lược, nghiên cứu về quy định các tiêu chí, điều kiện về chuẩn, danh mục ưu tiên, nhà đầu tư chiến lược để tránh dàn trải, thực sự là danh mục cần thiết, chiến lược, không mở rộng sang các lĩnh vực mang tính phổ thông, phổ biến và rà soát chặt chẽ các quy định vượt quyền thực hiện của nhà đầu tư doanh nghiệp.
“Đối với khu thương mại tự do của hai thành phố, cần đánh giá thêm kết quả đầu ra, nghiên cứu thêm các quy định về cơ chế giám sát, trách nhiệm thực hiện, đồng thời đảm bảo rà soát các cơ chế chính sách áp dụng tại khu thương mại tự do cả TP. Hồ Chí Minh và TP. Đà Nẵng tương đương, tương đồng với các cơ chế đã được áp dụng cho TP. Hải Phòng và TP. Đà Nẵng, cho những điểm bổ sung mới cho thành phố Đà Nẵng”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng lưu ý, cần đánh giá thêm ảnh hưởng của các chính sách, lưu ý những ảnh hưởng tiêu cực, từ đó hoàn thiện quy định về đảm bảo chính sách, nhất là chính sách mới có rủi ro cao về quản lý, kiểm soát được. Có nguyên tắc, tiêu chí để thực hiện đảm bảo rõ ràng, minh bạch và dễ áp dụng, gắn trách nhiệm cơ quan đơn vị, tổ chức cá nhân có liên quan, đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm, chống lãng phí, tiêu cực, không để xảy ra thất thoát, lãng phí, đảm bảo lợi ích chính đáng của người dân, hài hòa lợi ích của nhà nước và nhà đầu tư. “Các chính sách liên quan đến ngân sách nhà nước, đặc biệt là liên quan đến cân đối nợ, ngân sách trung ương, cần đánh giá kỹ tác động, sự cần thiết của các nguyên tắc cân đối, giám sát tổng hợp để đảm bảo điều hành chung của ngân sách nhà nước và nợ quốc gia. Việc phân cấp chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng, đất sản xuất gắn kết với tổng thể quốc gia, đảm bảo an ninh lương thực và bảo vệ môi trường”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị.
Bên cạnh đó, cần rà soát để đảm bảo đầy đủ các quy định, gắn trách nhiệm về việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền, giao thẩm quyền, rà soát các quy định áp dụng pháp luật, quy định chuyển tiếp đảm bảo bao quát các trường hợp khả thi, không vướng mắc trong thực thi.
