Giá dầu thô có thể tăng đến mức nào?
Trước các diễn biến xung đột diễn ra nhanh và khó lường, hầu hết các tổ chức tài chính và tập đoàn năng lượng lớn trên thế giới đều tỏ ra thận trọng về dự báo giá dầu thô nhưng đều chung nhận định căng thẳng địa chính trị sẽ thúc đẩy giá năng lượng tăng trong ngắn hạn.
Dữ liệu lịch sử cho thấy, các cuộc xung đột lớn tại Trung Đông như Chiến tranh Ả-rập - Israel (1973), Chiến tranh Iraq - Kuwait (1990), hay các hoạt động tấn công của phiến quân Houthi vào các cơ sở năng lượng của Saudi Arabia (2021, 2022) đều tác động mạnh, trực tiếp lên giá dầu thô.
Về phía Iran, nước này là thành viên sản xuất dầu thô lớn thứ 3 trong Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) với công suất khoảng 3 triệu thùng dầu/ngày, tương đương 3% tổng sản lượng dầu toàn cầu. Tuy nhiên, ảnh hưởng của Iran với thị trường không chỉ ở thị phần mà ở chỗ nước này đang kiểm soát phần lớn eo biển Hormuz - “yết hầu” của dòng chảy năng lượng và thương mại toàn cầu. Khoảng 21 triệu thùng dầu thô, tương đương 20% nguồn cung toàn cầu được vận chuyển qua eo biển này mỗi ngày.
Hầu hết các tổ chức đều nhận định xác suất xảy ra kịch bản eo biển Hormuz bị phong toả đang ở mức “rất thấp” khi chính Iran cũng đang xuất khẩu phần lớn dầu thô qua tuyến đường này. Trong các xung đột địa chính trị trước đây, Iran cũng chưa bao giờ phong toả eo biển Hormuz.
Hãng tư vấn năng lượng hàng đầu thế giới Rystad Energy hiện dự báo giá dầu thô trong năm nay sẽ được giữ ở dưới mức 80 USD/thùng cho dù căng thẳng địa chính trị tại Trung Đông leo thang, chủ yếu do các rủi ro suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Đồng quan điểm như trên, Tập đoàn JP Morgan dự báo giá dầu thô trung bình cả năm 2025 sẽ dao động trong khoảng 60 - 65 USD/thùng với giả định các cường quốc sẽ ngăn chặn xung đột Iran - Israel lan rộng.
Tuy nhiên, Rystad Energy và JP Morgan đều lưu ý, giá dầu thô sẽ lập tức tăng vọt lên ngưỡng 100 USD/thùng, thậm chí đạt 130 USD/thùng nếu như Iran có bất kỳ động thái quân sự tại eo biển Hormuz.
Tập đoàn JP Morgan lưu ý, dựa trên diễn biến xung đột hiện nay, có 7% khả năng Iran phong toả eo biển Hormuz nhưng việc giá dầu thô tăng vọt lên mức 75 USD/thùng trong những ngày gần đây dường như đã phản ánh phần nào kịch bản này. Theo kịch bản xấu nhất, nguồn cung dầu tại khu vực Trung Đông bị gián đoạn nghiêm trọng, phản ứng giá sẽ không diễn ra từ từ mà theo "cấp số nhân", do phản ứng hoảng loạn và sự lây lan rộng hơn trong khu vực.
Giằng co giữa lợi ích kinh tế và bất ổn địa chính trị
Thị trường dầu thô bước vào nửa cuối năm với hai lực kéo trái chiều. Một bên là kỳ vọng kịch bản gián đoạn nguồn cung sẽ giúp nâng đỡ giá dầu thô. Bên kia là lo ngại các xung đột địa chính trị cùng với giá dầu thô neo cao sẽ kìm hãm đà tăng trưởng của nền kinh tế toàn cầu vốn đã bấp bênh trước các chính sách thuế quan mới.
Theo Tập đoàn JP Morgan, các quốc gia sản xuất dầu thô lớn nhất tại Trung Đông như Saudi Arabia, UAE, Qatar… đang có “động lực mạnh mẽ” để kiềm chế xung đột Iran - Israel do các quốc gia này đang nỗ lực thúc đẩy việc chuyển đổi nền kinh tế, giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ. Quá trình này lại cần tạo lập môi trường kinh tế - đầu tư ổn định; đặc biệt, Saudi Arabia và UAE vừa khởi động loạt dự án xây dựng cơ sở hạ tầng “tham vọng”.
Với Mỹ - đồng minh của Israel, hàm ý kinh tế và chính trị với việc giá dầu thế giới neo cao đã được chính Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh gần đây, trước cả khi xung đột bùng phát.
"Tôi không thích chuyện giá dầu tăng lên dù chỉ một chút mấy ngày qua", Tổng thống Donald Trump nói trong một sự kiện ở Nhà Trắng vào ngày 12/6.
Trong chiến dịch tranh cử Tổng thống, ông Donald Trump nhiều lần cam kết sẽ giảm giá dầu thô nhằm hỗ trợ người tiêu dùng Mỹ và kiềm chế lạm phát thông qua việc mở rộng khai thác dầu trở lại tại Mỹ, khôi phục các dự án đường ống và đàm phán để ổn định giá năng lượng toàn cầu theo hướng có lợi cho Mỹ.
Ngoài ra, Trung Quốc - khách hàng dầu khí hàng đầu của Iran cũng sẽ không muốn giá dầu thô tăng cao khi nước này đang nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế lấy lại guồng tăng trưởng. Thậm chí, một số chuyên gia phân tích nhận định Trung Quốc “sẽ làm tất cả” để nguồn cung dầu từ Iran không bị đứt gãy và có thể gây sức ép để Iran sớm chấp nhận phương án đàm phán với Israel.
Dữ liệu lịch sử cho thấy, các nhà sản xuất dầu khí đã trải qua các chu kỳ thường xuyên khi xung đột địa chính trị đẩy giá dầu lên trong ngắn hạn, nhưng gây ra suy thoái kinh tế, làm giá rớt mạnh trong dài hạn.
Tất cả những yếu tố trên được kỳ vọng sẽ giúp thị trường giảm thiểu nguy cơ rơi vào các cú sốc giá. Tuy nhiên, những rủi ro khó đoán tại khu vực Trung Đông hoàn toàn có thể làm chao đảo cán cân cung - cầu. Trong bối cảnh đó, sự thận trọng, linh hoạt và khả năng thích ứng nhanh với diễn biến địa chính trị sẽ là yếu tố then chốt quyết định thành công, không chỉ cho các nhà sản xuất dầu, mà cho cả các quốc gia nhập khẩu và các nhà đầu tư toàn cầu.
Trong báo cáo thị trường hàng tháng mới công bố ngày 16/6, OPEC dự báo nhu cầu dầu thô toàn cầu sẽ tăng dần trong những tháng tới, đạt mức trung bình 105,13 triệu thùng/ngày trong cả năm nay, tăng trưởng 1,2% so với năm 2024.
Đáng chú ý, OPEC đánh giá kinh tế toàn cầu đã "vượt kỳ vọng" trong nửa đầu năm nay và đang tạo lập nền tảng vững chắc để tiếp tục tăng trưởng ổn định trong nửa cuối năm, dù vẫn có rủi ro chững lại trong ngắn hạn.
Điều này có thể cho phép các quốc gia thành viên OPEC đẩy nhanh hơn tiến trình nâng sản lượng khai thác sau giai đoạn tự nguyện hạn chế khai thác kéo dài.
