Buôn bán tràn lan
Tại Tp. Hồ Chí Minh, hoàn toàn không gặp bất cứ trở ngại nào để có thể mua được một gói thuốc lá lậu. Các loại thuốc lá Jet, Hero, Esse được bày bán công khai ở khắp mọi nơi, từ các tiệm nhỏ lẻ bên vỉa hè đến các quán café, các quán ăn sang trọng. Chính vì vậy, đây là một thị trường tiêu thụ hàng đầu của hoạt động buôn thuốc lá lậu ở những vùng biên giới.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, thuốc lá lậu được tập kết ồ ạt về Tp. Hồ Chí Minh bằng hai con đường chính: Từ biên giới Long An, Tây Ninh - Campuchia về huyện Củ Chi và Hóc Môn theo các tuyến đường như quốc lộ 22, tỉnh lộ 9, tỉnh lộ 10; tuyến Đồng Tháp, An Giang về huyện Bình Chánh - Quận 5 theo quốc lộ 1. Thuốc lá lậu vào Tp. Hồ Chí Minh bằng rất nhiều phương tiện khác nhau như xe máy, xe khách, ghe xuồng, tàu hỏa. Thậm chí, tại các vùng giáp ranh có trạm chốt canh của các cơ quan kiểm soát, các đối tượng buôn lậu còn thuê cửu vạn, cõng thuốc lá qua bằng những con đường mòn nhằm tránh bị kiểm tra, bắt giữ.
Khi đã vào đến Tp. Hồ Chí Minh, thuốc lá lậu được tập kết ở các kho hàng khu vực quận 5, 6, huyện Bình Chánh, Hóc Môn. Các “chợ thuốc lá lậu” lớn như chợ Học Lạc (quận 5), chợ Trần Quốc Toản (quận 3), chợ Tôn Thất Đạm (quận 1)… là nơi các điểm bán lẻ, thương buôn có nhu cầu lấy thuốc giá sỉ thường tìm đến. Tuy nhiên, các tiểu thương buôn bán tại đây cũng không tập kết nhiều thuốc lá lậu trong nhà để trốn tránh sự truy quét của các cơ quan chức năng. Họ chỉ đến các “kho” để lấy hàng sau khi nhận được đơn đặt hàng. Từ đó, thuốc lá lậu được tỏa ra khắp các hang cùng, ngõ hẻm của Thành phố bằng đội ngũ buôn bán lẻ.
Quản không xuể
Theo báo cáo của Chi cục Quản lý thị trường Tp. Hồ Chí Minh, năm 2012, Chi cục đã xử lý 157 vụ kinh doanh thuốc lá lậu, tịch thu hơn 160.000 bao thuốc lá các loại, nhiều nhất là Jet, Hero. Riêng trong quý 1/2013, Quản lý thị trường Thành phố đã xử lý 142 vụ, thu giữ 94.340 bao thuốc lá điếu nhập lậu.
Các nhãn hiệu thuốc lá lậu được tiêu thụ nhiều nhất tại địa bàn Tp. Hồ Chí Minh là Jet, Hero, Esse, Scott... Trong đó, nhiều nhất là Jet và Hero (ước tính khoảng 90%). Gần đây, vì nhu cầu cao nên đã xuất hiện hiện tượng nhiều lô hàng thuốc Jet, Hero được làm giả tại Việt Nam, sau đó đưa qua Campuchia rồi nhập khẩu ngược lại vào Việt Nam với số lượng không nhỏ. Lượng thuốc lá nhập lậu hàng năm bị phát hiện số lượng cực lớn, số vụ vi phạm rất nhiều, nhưng, số vụ vi phạm chuyển cơ quan điều tra, truy tố trước pháp luật vẫn còn khá ít ỏi.
Theo các lực lượng chức năng, khó khăn trong công tác kiểm soát, ngăn chặn vận chuyển, kinh doanh thuốc lá lậu, là đối tượng buôn lậu thuốc lá thường lách luật bằng cách chẻ nhỏ số lượng, vận chuyển lượng thuốc lá lậu dưới mức có thể bị chuyển cơ quan điều tra truy tố hình sự. Cơ quan kiểm tra xử lý chỉ bắt được người vận chuyển, người bán lẻ, riêng các đầu nậu thì rất ít khi tóm được để xử lý. Nếu như trước đây, đầu nậu thuê “nài” cõng thuốc lá theo kiểu công nhật thì nay “nài” phải chịu trách nhiệm với lô hàng, mất hàng là mất tiền công, vì thế cơ quan chức năng chỉ bắt được người làm công, kẻ làm chủ vô can. Chính vì vậy, nhiều “nài” sẵn sàng đánh đổi tính mạng của mình để vận chuyển thuốc lá lậu. Khi bị bắt, các “nài” bỏ của chạy lấy người, thậm chí chống trả cơ quan chức năng để cướp lại hàng. Tuy nhiên, nếu có bắt được thì cũng chỉ có thể xử phạt hành chính, vì các đối tượng này vận chuyển một lượng chưa đủ để cấu thành tội phạm hình sự.
Phải sớm tăng cường các giải pháp
Để ngăn chặn tình trạng trên, thiết nghĩ các cơ quan chức năng và các công ty thuốc lá trong nước cần phải nhanh chóng vào cuộc.
1. Trước hết, công tác thông tin tuyên truyền cần được đẩy mạnh hơn nữa; các ngành các cấp cần nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của công tác phòng ngừa, ngăn chặn việc buôn lậu, coi đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng cấp bách cần tập trung giải quyết của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; các cơ quan thông tin đại chúng cần tập trung tuyên truyền tác hại to lớn của việc buôn lậu, vận chuyển tàng trữ, buôn bán thuốc lá điếu ngoại nhập lậu đối với kinh tế xã hội (thất thu ngân sách, mất việc làm,…) và đặc biệt là tới sức khỏe của người tiêu dùng; phổ biến rộng rãi các chủ trương chính sách của Nhà nước về công tác chống buôn lậu, các quy định xử phạt với người buôn lậu, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán thuốc lá điếu ngoại nhập lậu;2. Các cơ quan chức năng như Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Công an, Quản lý thị trường cần phát huy cao độ vai trò của mình và phối kết hợp chặt chẽ trong việc trao đổi thông tin, nhằm tạo ra một hệ thống cơ sở báo tin chính xác và kịp thời. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, kịp thời và xử lý triệt để các hành vi vi phạm trên tất cả các tuyến, địa bàn từ biên giới vào nội địa; chú trọng tập trung ngăn chặn quyết liệt, thường xuyên và có hiệu quả ngay từ biên giới và trong suốt quá trình vận chuyển, tiêu thụ thuốc lá điếu ngoại nhập lậu. Thành lập các lực lượng liên ngành: lập chốt chặn tại các tuyến vận chuyển thuốc lá điệu ngoại nhập lậu trong khu vực biên giới và nội địa, kiểm tra thường xuyên các địa bàn tập kết, buôn bán thuốc lá điếu ngoại nhập lậu.
3. Cần Xây dựng các chỉ tiêu cụ thể về tổ chức phòng, chống nhập lậu thuốc lá điếu ngoại, có chế độ khen thưởng kịp thời đối với các tập thể cá nhân thực hiện đạt và vượt mức kế hoạch.
4. Đối với các thị trường tiêu thụ, cần tăng cường công tác kiểm soát, nắm tình hình để kịp thời phát hiện và xử lí các điểm kinh doanh, tập kết và mua bán thuốc lá lậu. Bên cạnh đó, có chế tài thật nghiêm khắc đối với những hành vi mua bán, buôn lậu thuốc lá. Tăng mức phạt hành chính đối với những người mua bán kinh doanh nhỏ lẻ, cần giảm định mức quy định số lượng thuốc lá buôn lậu đủ để chuyển cơ quan điều tra, truy tố hình sự nhằm tránh chiêu bài chẻ nhỏ lượng hàng, trốn tránh cơ quan chức năng của những đầu nậu buôn lậu thuốc lá.)
5. Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chống buôn lậu trong việc cung cấp thông tin có liên quan đến tình hình buôn lậu thuốc lá; Các công ty thuốc lá trong nước cần tập trung nghiên cứu, sớm đưa ra các sản phẩm hợp gu và đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng trong nước, thay thế được thuốc lá ngoại nhập lậu (Jet, Hero). Khi mà thuốc lá nội có chất lượng và giữ được thị phần vững chắc trong nước thì hoạt động buôn lậu thuốc lá chắc chắn sẽ giảm.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần có những giải pháp căn cơ hơn nữa trong việc giải quyết đời sống của người dân ở những vùng biên giới. Cuộc sống khó khăn, cộng với không có việc làm ổn định nên người dân ở những khu vực này phải làm thuê vác mướn và tiếp tay cho hoạt động buôn lậu thuốc lá.
