Trong hai năm vừa qua, việc giá gạo nội địa Trung Quốc cao hơn giá gạo nhập khẩu đã thúc đẩy việc nhập khẩu gạo của Trung Quốc tăng mạnh, Hội đồng ngũ cốc quốc tế (ICG) dự báo, tình hình này sẽ tiếp tục diễn ra trong năm 2013. ICG đã điều chỉnh dự báo nhập khẩu gạo của Trung Quốc trong năm 2014 lên thêm 10%, đạt 2,2 triệu tấn do mức sản lượng gạo của Trung Quốc giảm thấp trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ và giá gạo nội địa tăng lên.
Năm 2013 sẽ là năm thứ 3 liên tiếp, lượng gạo nhập khẩu của Trung Quốc đạt trên mức 2 triệu tấn và cũng là năm thứ 3 liên tiếp, Trung Quốc trở thành nước nhập khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới, sau Nigeria. Trong năm 2013, dự kiến sản lượng gao của Trung Quốc sẽ đạt 143 triệu tấn, mức tiêu thụ gạo dự kiến đạt 142 triệu tấn; qua đó, giảm mức mậu dịch gạo toàn cầu xuống còn khoảng 37 triệu tấn.
Lượng gạo xuất khẩu - nhập khẩu của Trung Quốc (1998 - 2014)
ICG cho biết, sản lượng của Trung Quốc trong năm 2014 sẽ giảm khoảng 2 triệu tấn do thời tiết khô nóng tại khu vực miền Đông và miền Trung Trung Quốc ảnh hưởng xấu đến tình hình nông vụ.
ICG cho biết, trong năm 2013, xu hướng các thương nhân Trung Quốc sẽ chọn mua các loại gạo tấm, chủ yếu của Việt Nam và Pakistan. Gạo 25% tấm Việt Nam hiện có giá khoảng 360 USD/tấn tại các cảng Trung Quốc; trong khi đó giá gạo nội địa Trung Quốc có giá trên 500 USD/tấn.
Thái Lan cũng đang hi vọng đạt được thỏa thuận bán gạo cho Trung Quốc, Trong tuần trước, Bộ trưởng Thương mại Thái Lan Niwattumrong Boonsongpaisan cho biết Thái Lan dự kiến xuất khẩu 1,2 triệu tấn gạo sang Trung Quốc thông qua các hợp đồng liên Chính phủ và một hợp đồng xuất khẩu gạo với Tập đoàn Beidahuang Group (thuộc Chính phủ Trung Quốc) dự kiến sẽ đạt được thỏa thuận trong thời gian ngắn tới đây.
Giá gạo Việt Nam - Thái Lan
Giá gạo trắng 5% tấm Thái Lan đã sụt giảm 12% trong vài tháng gần đây, khiến gạo Thái Lan trở nên hấp dẫn hơn đối với Trung Quốc. Hiện giá gạo Thái Lan được chào bán ở mức 425 USD/tấn tại các cảng Thái Lan. Nếu mức giá gạo Thái Lan tiếp tục giảm thì Trung Quốc có thể mua gạo Thái Lan nhiều hơn, theo nhận định của ICG.
Chính sách trợ giá gạo của Trung Quốc
Trước năm 2012, Trung Quốc thường xuyên chỉ nhập khoảng 600.000 tấn gạo/năm, tuy nhiên đến năm 2012, lượng gạo nhập khẩu của Trung Quốc đã tăng gấp 4 lần do giá gạo nội địa Trung Quốc cao hơn giá gạo các nước trong khu vực. Giá gạo nội địa Trung Quốc tăng lên trong những năm qua, chủ yếu do Chính phủ Trung Quốc tăng mức trợ giá đối với nông dân trồng gạo. Trong năm 2012, Trung Quốc đã nhập 2,9 triệu tấn gạo, so với mức 3,4 triệu tấn gạo được Nigeria nhập khẩu.
Ông Fred Gale, chuyên gia kinh tế cấp cao của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) nhận định: “Việc Trung Quốc nhập khẩu gạo chủ yếu do tác động từ chính sách trợ giá cho nông dân của Chính phủ Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc đang sử dụng các chính giá hỗ trợ giá nhằm đảm bảo giá gạo không giảm xuống, qua đó duy tri mức lợi nhuận cho người nông dân”.
Để khuyến khích hoạt động sản xuất nông nghiệp, Chính phủ Trung Quốc đã cung cấp những khoản trợ cấp cho người nông dân, và đưa ra một mức giá thu mua tối thiểu đối với các loại ngũ cốc nhằm giảm sử biến động giá trên thị trường nội địa. Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa với việc mức giá nội địa của một số loại nông sản đã “tách rời” khỏi giá thị trường quốc tế, trong đó có giá gạo.
Câu hỏi lớn nhất đối với các thương nhân là liệu Trung Quốc có tiếp tục trở thành nước nhập khẩu gạo, giống như với các loại ngũ cốc khác hay quay trở lại với một vai trò hạn chế trên thị trường quốc tế và tập trung vào hoạt động sản xuất nội địa.
Ông Samarendu Mohanty tại Viện Nghiên cứu gạo quốc tế cho biết, trừ khi Chính phủ Trung Quốc ngừng nhập khẩu bằng các rào cản thương mại thì việc cho rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục nhập khẩu trong ngắn và trung hạn là điều hợp lý do nhu cầu thực phẩm của nước này đang tăng lên.
Tuy nhiên, trước thực trạng Trung Quốc ngày càng gia tăng nhập khẩu nông sản, lo ngại về khả năng đảm bảo an ninh lương thực và khả năng tự cung tự cấp đã bắt đầu xuất hiện ở Trung Quốc. Các báo chí Trung Quốc đã chỉ trích về việc nông sản nội địa thiếu sức cạnh tranh. Một số dấu hiệu khác cũng cho thấy các quan chức Chính phủ Trung Quốc bắt đầu chú ý đến tình trạng này, một báo cáo của Bộ Nông nghiệp Trung Quốc vào đầu năm 2013 đã đề cập đến vấn đề giá nông sản, chỉ ra khoảng cách ngày càng lớn giữa giá nông sản Trung Quốc và giá nông sản nhập khẩu.
Ông Fred Gale nhận định: “Việc nhập khẩu gạo của Trung Quốc phụ thuộc vào việc liệu giá gạo nhập khẩu có tiếp tục thấp hơn giá gạo nội địa hay không”.
