Thời gian qua, ngành logistics Việt Nam ghi nhận những bước phát triển nhanh và mạnh với tốc độ tăng trưởng từ 13 - 15%/năm. Logistics được xác định là một ngành dịch vụ quan trọng, đóng vai trò hỗ trợ, kết nối và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Trong đó, phát triển các trung tâm logistics là một trong những nội dung được nhiều địa phương chú trọng. Nhiều trung tâm logistics hiện đại, với cơ sở hạ tầng đồng bộ ngày càng được các địa phương và doanh nghiệp quan tâm đầu tư, phát triển.
Trung tâm logistics - tối ưu hóa các dòng lưu thông hàng hóa
Trao đổi tại Toạ đàm do Tạp chí Công Thương tổ chức mới đây với chủ đề "Phát triển trung tâm logistics: Kết nối, khơi thông chuỗi cung ứng bền vững", bà Đặng Hồng Nhung, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Logistics được ví như mạch máu của nền kinh tế quốc dân, có vai trò kết nối, hỗ trợ và thúc đẩy các ngành kinh tế. Để thực hiện sứ mệnh này, một trong những giải pháp quan trọng là phát triển đồng bộ hệ thống logistics quốc gia. Trong hệ thống hạ tầng logistics, bên cạnh hệ thống giao thông vận tải thì trung tâm logistics là một yếu tố quan trọng.
Theo bà Nhung, các trung tâm logistics được xây dựng nhằm thực hiện các chức năng từ cơ bản đến nâng cao như: lưu trữ, xếp dỡ hàng hóa, phân loại hàng hóa, tạo ra các giá trị gia tăng, chuyển tải logistics ngược, các hoạt động về xúc tiến thương mại cũng như thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm.
Với các chức năng này, trung tâm logistics có vai trò rất quan trọng trong việc tối ưu hóa các dòng lưu thông về hàng hóa, tài chính và thông tin. Các mô hình trung tâm logistics giúp thực hiện hiệu quả kết nối, liên kết các ngành kinh tế, các địa phương và các vùng kinh tế.
Đại diện Cục Xuất nhập khẩu thông tin, xác định được vai trò quan trọng của trung tâm logistics, ngay từ năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1012/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch quy hoạch phát triển hệ thống trung tâm logistics quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Trong Quyết định này đã đưa ra những quan điểm, những định hướng và những giải pháp để phát triển hệ thống logistics của quốc gia. Trên cơ sở những định hướng đưa ra tại Quyết định, các địa phương đã điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch và bố trí quỹ đất để phát triển logistics trong quy hoạch của địa phương, đảm bảo đồng bộ với quy hoạch hệ thống giao thông cũng như quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội nói chung của địa phương.
Đồng thời từ năm 2015 đến nay, đầu tư phát triển trung tâm logistics đã được đưa vào danh mục ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và được hưởng đầy đủ các điều kiện ưu đãi trong Luật Đầu tư.
Ngoài ra trong 6 mục tiêu phát triển dịch vụ logistics được đưa ra tại Quyết định số 200/2017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Kế hoạch nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025 đã nêu rõ tập trung thu hút đầu tư vào phát triển hạ tầng logistics, xây dựng các trung tâm logistics cấp khu vực và cấp quốc tế, nâng cao hiệu quả kết nối giữa Việt Nam với các nước và đưa Việt Nam trở thành đầu mối logistics của khu vực.
Từ góc độ doanh nghiệp logistics, ông Hoàng Đình Kiên, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tiếp vận Hòa Phát (Hòa Phát Logistics) cho biết, những biến động trong thương mại quốc tế những năm gần đây với xu thế tác động vừa nhanh vừa sâu đến từng doanh nghiệp của Việt Nam và đặc biệt là doanh nghiệp logistics dẫn đến câu chuyện thay đổi và gián đoạn chuỗi cung ứng.
Doanh nghiệp logistics gặp áp lực rất lớn từ việc nhiều loại chi phí tăng, trong khi không thể tăng giá dịch vụ lên cao. Bên cạnh đó, doanh nghiệp logistics còn gặp khó khăn trong quản trị hệ thống làm sao cho hiệu quả nhất, từ đó mới có thể nâng cao năng lực cạnh tranh.
"Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp logistics kỳ vọng các trung tâm logistics sẽ là cầu nối điều tiết được luồng hàng logistics, hệ thống dịch vụ cho khách hàng và đặc biệt kết nối giữa các doanh nghiệp logistics", ông Kiên nhấn mạnh.
Giảm chi phí, tăng hiệu quả hoạt động của chuỗi cung ứng
Số liệu thống kê của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho thấy, nếu như giai đoạn 2007 - 2012 cả nước chỉ có khoảng 6 trung tâm logistics thì trong vòng hơn 10 năm trở lại đây con số này đã tăng lên gấp 10 lần. Theo báo cáo sơ bộ của 45/63 tỉnh, thành, hiện tại Việt Nam có 69 trung tâm logistics trên cả nước.
Về công nghệ, trong giai đoạn từ năm 2017 đến nay đã có sự chuyển đổi từ trung tâm logistics truyền thống sang trung tâm logistics hiện đại áp dụng công nghệ 4.0 và các trung tâm rất đa dạng về chủng loại, có tích hợp các kho lạnh, kho ngoại quan hay kho nội địa, một số trung tâm logistics chuyên biệt phục vụ cho nông sản...
Đáng chú ý, thời gian gần đây, một số trung tâm logistics rất quy mô, hiện đại đã đi vào hoạt động, một trong số đó có thể kể đến Công viên logistics Viettel Lạng Sơn đã chính thức khai trương ngày 11/12/2024.
Ông Đào Văn Thuấn, Phó Giám đốc Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn cho biết: Công viên logistics Viettel Lạng Sơn được chia thành hai giai đoạn, tổng quy mô diện tích là 143 ha. Giai đoạn 1 đi vào hoạt động từ tháng 12/2024 khai thác diện tích 58 ha với đầy đủ các hệ sinh thái toàn trình cho một hệ thống chuỗi logistics xuất khẩu xuyên biên giới từ Việt Nam sang Trung Quốc và từ Đông Nam Á sang Trung Quốc.
Theo kế hoạch, giai đoạn 2 Công viên Logistics Viettel sẽ có tổng diện tích 87 ha, tập trung vào những khu vực kho, các nhà máy tái chế xuất cũng như các hệ sinh thái vận tải xuyên biên giới qua đường sắt.
"Trong quá trình khai trương và đi vào hoạt động đến nay Công viên logistics Viettel Lạng Sơn đã tiếp nhận và cung cấp các dịch vụ xuất khẩu cũng như nhập khẩu qua Công viên; thị phần xuất khẩu đang chiếm tỷ trọng khoảng 30 - 40% so với tổng số xe xuất khẩu qua cửa khẩu Hữu Nghị. Đối với thị phần nhập khẩu, chúng tôi đã đặt mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ đạt mục tiêu từ 25-30% thị phần", ông Thuấn cho hay.
Sau Công viên logistics Viettel Lạng Sơn, gần đây nhất vào ngày 22/4/2025, Trung tâm Logistics Quốc tế Bắc Giang đã chính thức ra mắt và đi vào hoạt động, với kỳ vọng góp phần quan trọng vào việc đáp ứng nhu cầu dịch vụ hạ tầng logistics không chỉ của tỉnh Bắc Giang mà còn của các tỉnh lân cận.
Bà Trương Thị Mùi, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Logistics Quốc tế Bắc Giang cho biết: Trung tâm với tổng quy mô 67 ha và có phương án kết nối với 5 phương thức vận tải bao gồm đường hàng không, đường biển, đường sắt, đường bộ, cửa khẩu Hữu Nghị cũng như mạng lưới đường sông rất phát triển mạnh mẽ ở khu vực Bắc Ninh, Bắc Giang. Đấy là một lợi thế với phương án tiếp cận đa phương thức của Trung tâm logistics quốc tế Bắc Giang.
Chia sẻ về mục tiêu phát triển, bà Trương Thị Mùi cho biết: Chúng tôi định hướng xây dựng một trung tâm xuyên chuỗi và có tích hợp toàn trình, đồng thời phát triển theo xu hướng xanh và thông minh. Toàn bộ công tác thiết kế cũng như vận hành và các giải pháp kết nối tại Trung tâm đều hướng đến phương án tăng kết nối với các phương tiện phát thải thấp và các phương tiện vận tải xanh, đồng thời cũng có những phương án giải pháp để có thể thúc đẩy vận tải sử dụng năng lượng điện.
Theo đó, Công ty TNHH Logistics Quốc tế Bắc Giang dự kiến hình thành tại Trung tâm những trạm sạc và đổi pin đầu tiên tại Việt Nam để có thể hỗ trợ những phương thức vận tải bằng nguồn năng lượng sạch. Đồng thời tích hợp tất cả các giải pháp logistics thông minh để có thể từ đó tối ưu hóa toàn bộ chu trình.
Trung tâm logistics quốc tế Bắc Giang cũng có định hướng, ngoài việc phục vụ các doanh nghiệp, khách hàng sản xuất, xuất khẩu sẽ tạo ra nền tảng để có thể hỗ trợ các doanh nghiệp logistics để cùng nhau có thể phát triển và cung cấp các giải pháp tốt hơn cho thị trường.
Phát huy lợi thế của các trung tâm logistics: Đồng bộ dữ liệu và "phân vai" phù hợp
Có thể thấy, mô hình trung tâm logistics có vai trò quan trọng đối với chuỗi cung ứng nói riêng và nền kinh tế nói chung và trên thực tế cũng đã có sự phát triển mạnh mẽ về số lượng và quy mô, công nghệ vận hành. Tuy nhiên do chưa thực sự có sự kết nối hiệu quả để tạo thành một mạng lưới hoàn chỉnh hơn, do đó chưa thể tận dụng được tối đa những lợi thế của mô hình này.
Đại diện doanh nghiệp - đối tác sử dụng dịch vụ của các trung tâm logistics, ông Hoàng Đình Kiên mong rằng các trung tâm logistics sẽ đưa ra thị trường các phần mềm kết nối, các platform kết nối các nhu cầu toàn diện để có thể kết nối vùng, kết nối về mặt nhu cầu để xử lý làm sao hiệu quả nhất cho các doanh nghiệp.
"Ví dụ, chúng tôi kỳ vọng rằng sẽ có một sản phẩm để chúng tôi có thể chở được hàng hai chiều. Khi chúng tôi chở hàng sang Trung Quốc thì khi về chúng tôi sẽ có thể được kết nối nhu cầu vận chuyển hàng trở về nội địa, đấy là điều chúng tôi rất kỳ vọng", ông Kiên bày tỏ.
Trên thực tế, các trung tâm logistics là nơi tập hợp mọi nhu cầu, mọi sản phẩm, các loại xe, kết nối vùng có thể giải quyết được câu chuyện đó. Nó không phải là bài toán của chỉ riêng doanh nghiệp logistics mà là bài toán của thị trường.
Từ góc nhìn của đơn vị đang vận hành một trung tâm logistics, ông Đào Văn Thuấn cho rằng, ngoài việc chúng ta tập trung đầu tư vào quy mô cũng như hạ tầng công nghệ hiện đại thì việc đồng nhất các dữ liệu trong chính nội tại một hệ sinh thái trung tâm logistics cùng với sự đồng nhất về mặt dữ liệu giữa các trung tâm logistics với nhau cần phải được quan tâm hơn trong thời gian tới.
"Nếu chúng ta không đồng bộ được những dữ liệu đó thì việc đưa ra các quy trình tối ưu, những tối ưu về mặt chi phí cũng như tối ưu về mặt quy trình dường như sẽ không thực hiện được. Trừ khi chúng ta đồng bộ được dữ liệu, khách hàng mới có thể sử dụng một dịch vụ toàn trình tại một địa điểm thì lúc đó luồng hàng hóa mới rút ngắn cũng như việc kiểm soát một quy trình logistics sẽ đồng bộ với nhau", Phó Giám đốc Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn nhận định.
Trong khi đó, bà Trương Thị Mùi cho rằng: Song song với chuyện quy hoạch vị trí phải có hoạch định về tính năng để giữa các trung tâm logistics không có trùng lắp, để phát huy tối đa những thế mạnh ở các địa điểm, khu vực khác nhau thì phải tập trung vào những nhóm đối tượng khác nhau.
"Đơn cử như Trung tâm logistics quốc tế Bắc Giang và trung tâm logistics Viettel ở hai vị trí khác nhau. Nếu như mô hình chúng ta làm giống nhau sẽ không phát huy được thế mạnh. Chúng tôi rất kỳ vọng có những phương án để có thể kết nối. Ví dụ như Logistics Viettel sẽ phát huy vai trò của một trung tâm logistics ở cửa khẩu sẽ hỗ trợ cho các trung tâm logistics nằm sâu trong nội địa về những phương án kết nối như thế nào. Ngược lại chúng tôi phải phát huy được vai trò kết nối địa phương, kết nối giữa liên tỉnh, liên vùng và kết nối giữa các khu công nghiệp và cảng...", bà Mùi nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, các trung tâm logistics cần đa dạng hóa trong giải pháp của mình cung cấp ra thị trường và có những phương án để không chỉ cung cấp dịch vụ mà sẽ có phương án, một tầm nhìn khái quát hóa hơn để kết nối các trung tâm logistics, mang lại giá trị chung cho thị trường và cho các doanh nghiệp...
Đồng quan điểm về việc "phân vai" trong việc phát triển các trung tâm logistics, bà Đặng Hồng Nhung cho rằng, chính quyền địa phương nên chủ động dẫn dắt mô hình hợp tác công - tư trong phát triển trung tâm logistics. Trong điều kiện nguồn lực có hạn, địa phương có thể hỗ trợ vấn đề quy hoạch, giải phóng mặt bằng, về đất đai, còn doanh nghiệp sẽ đầu tư vận hành kho bãi và ứng dụng công nghệ, như vậy sẽ tạo hiệu ứng tốt hơn để cho cả hai bên có thể cùng phát triển nhanh hơn.
"Thị trường ngày càng cạnh tranh rất gay gắt, nếu chúng ta muốn có thể tồn tại được thì chúng ta phải thay đổi, trong đó có cần đẩy mạnh liên kết và chia sẻ nguồn lực phát triển", Đại diện Cục Xuất nhập khẩu khuyến nghị.
