Các khách mời tham dự chương trình, gồm: ông Nguyễn Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính); ông Phạm Đình Thi - Vụ trưởng Vụ Chính sách Thuế (Bộ Tài chính); ông Võ Văn Quyền - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương); ông Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế.
Điều chỉnh giá theo cơ chế thị trường
Lý giải việc gần như cùng một lúc giá điện và xăng đều tăng trong bối cảnh nền kinh tế thời gian qua đang tận dụng triệt để độ ổn định để phục hồi, ông Nguyễn Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cho rằng, có thể đây là sự trùng hợp trong tháng 3, giá xăng dầu thế giới có sự điều chỉnh tăng vào hôm 11/3 vừa rồi và ngẫu nhiên rơi vào việc tăng giá điện vào ngày 16/3. Hiện nay, giá xăng dầu đang điều hành theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước bám sát tín hiệu giá xăng dầu của thế giới, đồng thời chúng ta đang điều hành theo Nghị định 83 của Chính phủ và Thông tư liên tịch 39 của Bộ Tài chính và Bộ Công Thương. Như vậy ta đang bám sát theo giá xăng dầu thế giới để điều chỉnh tăng hoặc giảm.
Trong phương án điều hành giá điện vừa qua tăng 7,5% là thấp nhất, từ 1/8/2013 đến nay các thông số đầu vào theo báo cáo của EVN đã thay đổi 12,8%, nhưng các cơ quan thẩm quyền chấp nhận 7,5% là thấp nhất trong các phương án và đã tính đến tác động CPI. Mức độ đưa ra phương án tăng 7,5% phù hợp mặt bằng thị trường và yếu tố thay đổi thị trường các yếu tố đầu vào. Vừa qua, Bộ Công Thương đã kiểm tra, kiểm toán giá điện công khai kết quả này. Đây là bước công khai minh bạch để người tiêu dùng có thể giám sát được. Cũng theo ông Tuấn, EVN đã rất nỗ lực để cải thiện để các khoản chi phí tính toán giá điện và trong giá thành công khai cũng đã rất chi tiết các yếu tố cấu thành giá thành sản xuất điện.
Hiện nay khi giá điện bình quân điều chỉnh 7,5% sẽ phân bổ đều vào các khung giá bán lẻ điện. Nhà nước vẫn chi ngân sách an sinh với hộ nghèo dùng 30kW/h dùng đủ 50kW/h đầu. Nếu giá điện 50 kW đầu tăng 7 đến 7,5% thì ngân sách sẽ bố trí 153 tỷ đồng/năm.
Ông Nguyễn Anh Tuấn cũng cho rằng, việc điều chỉnh giá xăng dầu và giá điện cần bám sát các tín hiệu của thị trường để có sự điều tiết phù hợp.
Giá điện cần rõ ràng, minh bạch hơn
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nhận định, từ năm 2007 đến nay, giá điện đã tăng 7 lần và kể từ 16/3/2015 thì đây là lần tăng giá thứ 8. Lần này tăng biên độ tương đối lớn so với các lần trước. Chính sự tăng cao như vậy đã gây bức xúc cho người tiêu dùng. Vì vậy, để tạo sự động thuận với người tiêu dùng, thì mỗi lần tăng giá điện phải có sự minh bạch rõ ràng hơn trong việc tính toán giá điện.
Trở lại với câu chuyện về tính phù hợp của giá điện ở Việt Nam so với các quốc gia trong khu vực, ông Ngô Trí Long cho rằng, tính toán giá thành điện phức tạp vì hạch toán từ trên xuống dưới. Trong bối cảnh kinh tế thị trường hội nhập sâu rộng thì giá trong nước phải hòa đồng với giá thế giới nên việc so sánh giá trong nước và giá thế giới là cần thiết nhưng không phải mọi sản phẩm ta đều so sánh. Ví dụ như xăng dầu đang nhập khoảng 70% so với lượng tiêu dùng thì cần phải so sánh với giá thế giới. Nhưng ngành Điện lực ta còn độc quyền trên cơ sở nhất quán theo cơ chế giá thị trường, nghĩa là trên thị trường cạnh tranh thì giá do thị trường quyết định hoặc trên thị trường độc quyền thì giá do Nhà nước quy định theo sát giá thị trường, Nhà nước phải bù đắp đủ chi phí hợp lý cho đối tượng sản xuất kinh doanh đó đồng thời có mức lãi hợp lý thỏa đáng.
Xu hướng giá xăng có lợi cho sản xuất
Nói về những khó khăn trong điều hành giá xăng, ông Võ Văn Quyền - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết: Giá xăng dầu hiện nay đã hoàn toàn theo cơ chế trị trường, giá phản ánh đầy đủ chi phí hợp lý hợp lệ và theo tín hiệu giá thế giới.
Ví dụ mới đây lẽ ra trong Tết điều chỉnh 2.400 đồng /lít, vừa rồi điều chỉnh 1.000 đồng/lít nữa, theo thị trường thì phải tăng 3.500 đồng/lít. Ta sử dụng quỹ bình ổn như van giảm sốc tăng giá, giảm thì tối đa, tăng thì cố gắng giảm sốc (chỉ điều chỉnh chỉ điều chỉnh 1.600 đồng/lít).
Từ tháng 7/2014 đến nay rõ ràng đã có 15 lần điều chỉnh trong đó 14 lần giảm, mức giảm 10.000 đồng/lít, có lợi cho người tiêu dùng, người sản xuất. Vừa rồi tăng 1.600 đồng/lít, tăng khoảng 10%, nhưng nhìn chung xu thế giảm giá là chủ yếu, vẫn đang có xu hướng tác động có lợi cho sản xuất.
Đánh giá tác động của việc tăng giá một số mặt hàng năng lượng (đặc biệt là giá xăng) đối với giá cả các mặt hàng đầu vào khác của sản xuất, tiêu dùng và hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, nhất là tác động tới chỉ số CPI, ông Võ Văn Quyền nhấn mạnh, xăng dầu là nguyên liệu đầu vào cho tiêu dùng đầu - cuối. Do đó, việc điều chỉnh giá xăng dầu tăng/giảm sẽ tác động vào tăng/giảm giá của tiêu dùng đầu - cuối cũng như trung gian. Chính vì vậy, Chính phủ điều hành theo tín hiệu của thị trường nhưng phải có điều tiết là ở chỗ này. Không thể nhìn ngắn hạn 1-2 lần tăng giá trong quá trình điều hành giá của liên Bộ cũng như của Chính phủ trong một thời gian dài đảm bảo không làm sốc nhưng tính toán cân đối có lợi nhất cho người tiêu dùng nhưng vẫn phải theo tín hiệu thị trường.
Việc điều chỉnh giá xăng dầu là một trong yếu tố ảnh hưởng đến tăng/giảm giá hàng hóa, thể hiện trong chỉ số CPI. Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, trong chuỗi dài giảm từ tháng 7/2014, đặc biệt trong 4 tháng (11,12/2014 và tháng 1,2/2015), nhờ giá xăng dầu giảm làm cho CPI tính chung giảm. Cụ thể, tháng 2 giảm 0,05% trong đó nhóm GTVT, giá xăng góp phần vào 0,39% với mức giảm riêng của nhóm đó là 4,41%. Còn tháng 1, mức giảm tác động vào trên 3,39% làm CPI tăng 0,2%.
Điều chỉnh giá là tất yếu
Nhìn từ phía cơ quan thuế, ông Phạm Đình Thi - Vụ trưởng Vụ Chính sách Thuế (Bộ Tài chính) cho hay:Tăng giá dầu, hay giá điện tác động đầu vào sản xuất kinh doanh, lợi nhuận doanh nghiệp sẽ giảm. Dưới góc độ thu NSNN, khi tác động đến sản xuất kinh doanh, sức cạnh tranh càng cao, lợi nhuận cao thu NS tăng lên. Ở đây, việc tăng giá xăng dầu là do kiên trì điều hành theo giá thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Do đó, biến động giá xăng dầu chủ yếu do giá thế giới. Vừa qua, các quy định về điều hành xăng dầu đã công khai minh bạch, điều chỉnh giá là tất yếu và phù hợp với mục tiêu kiên trì theo cơ chế thị trường.
Ngày 10/3 vừa qua, UBTV Quốc hội đã biểu quyết và thông qua Nghị định sửa đổi thuế bảo vệ môi trường xăng dầu từ 1/5 sẽ tăng từ 1.000 đồng/lít lên 3.000 đồng/lít. Trả lời câu hỏi, liệu từ 1/5, thuế xuất nhập khẩu xăng dầu có giảm xuống 20% hay không? Ông Phạm Đình Thi cho biết:Thuế môi trường hoặc thuế xuất nhập khẩu chỉ là một trong các yếu tố cấu thành giá xăng dầu. Khi xét giá xăng dầu, phải xét bài toán tổng thể của các sắc thuế. Nhưng do việc cam kết các hiệp định quốc tế, nên cùng mặt hàng xăng dầu có thuế nhập khẩu khác nhau, gây rủi ro cho ngân sách (NSNN), nên việc điều chỉnh thuế bảo vệ môi trường như vậy là hợp lý để tránh bất lợi cho nền kinh tế. Giảm bao nhiêu phải tính toán cụ thể, chứ không phải khi thuế bảo vệ môi trường có hiệu lực thì phải giảm thuế nhập khẩu.
Tránh tình trạng tăng giá nhiều mặt hàng khác
Ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết thêm, để kiểm soát giá cả một cách hợp lý nhất, tránh tình trạng nhiều mặt hàng khác sẽ “tát nước theo mưa”- tăng lên, ngay khi giá xăng dầu điều chỉnh theo thị trường, cũng như tăng giá điện, Bộ Tài chính đã có văn bản gửi UBND các tỉnh thành phố, thực hiện các giải pháp, như: Theo dõi sát tình hình diễn biến giá cả một số mặt hàng mà Nhà nước xem xét định giá; các mặt hàng thiết yếu có sự biến động tăng thì có tham mưu bình ổn giá theo quy định; chỉ đạo các doanh nghiệp sản xuất có ảnh hưởng bởi tăng giá cần có cải tiến kỹ thuật, nâng cao năng s,uất tiết giảm chi phí, giảm thiểu tác động.
Ngoài ra, Bộ Tài chính đã chỉ đạo cơ quan chức năng kiểm tra, kiểm soát chặt các phương án kê khai giá, kiên quyết không cho việc điều chỉnh giá tăng theo giá điện và xăng dầu. Các cơ quan cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi tăng giá bất hợp lý thực hiện bình ổn giá trên địa bàn.
