Những thay đổi trái chiều năm 2015
• Một số nền kinh tế còn dư địa tiêu dùng và đầu tư đã tìm lại được đà tăng trưởng trong khi các nền kinh tế mới nổi, vốn là động lực cho tăng trưởng kinh tế thế giới thập kỷ trước như Trung Quốc, Braxin lại gặp khó khăn do sự đảo chiều của dòng vốn quốc tế và giá hàng hóa suy giảm.
• Kinh tế Mỹ ấm lên, Nhật Bản nỗ lực thoát khỏi giảm phát, Nga thất thu ngân sách trầm trọng trong khi EU chưa thoát khỏi khủng hoảng nợ công đã vướng vào khủng hoảng di cư và nguy cơ tách nhóm của các thành viên bất đồng định hướng.
• Các FTA thế hệ mới, trong đó TPP có tầm ảnh hưởng lớn nhất, đang tạo ra những sân chơi lớn và đối trọng mới trong cục diện kinh tế toàn cầu, trong khi vòng đàm phán Doha của WTO tại Nairobi đã bước sang năm thứ 14 mà vẫn chưa thể đi đến thống nhất về dỡ bỏ các rào cản thương mại.
• Đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc được thêm vào rổ tiền tệ của IMF, là bước tiến lớn trong hành trình gia tăng quyền lực của Trung Quốc trên bản đồ kinh tế, chính trị thế giới trong khi đồng Rúp Nga giảm mạnh vì đòn trừng phạt kinh tế của EU. Đôla Mỹ tăng giá với hầu hết các đồng tiền trên thế giới gây áp lực lên xuất khẩu của Hoa Kỳ.
• Căng thẳng cuộc chiến giá dầu để giành thị phần, OPEC và Nga đau đầu về giá dầu, Mỹ xuất khẩu trở lại và giành lợi thế.
… đặt ra những câu hỏi lớn cho năm 2016
Trung Quốc: Ổn định thị trường tài chính, tái lập các cân đối vĩ mô hay chấp nhận “đà lùi”
Năm 2016 sẽ là năm bắt đầu của kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm tiếp theo (2016-2020) của Trung Quốc. Nhưng dư địa của năm 2015 cho thấy nền kinh tế này nhiều khả năng sẽ tăng trưởng chậm lại trong năm 2016 do quá trình chuyển từ tăng trưởng nhờ đầu tư và sản xuất sang dựa vào tiêu dùng và dịch vụ. Sức mua yếu kéo theo nhập khẩu giảm cũng sẽ ảnh hưởng đến các yếu tố cấu thành tăng trưởng kinh tế thế giới trong năm 2016, đặc biệt những nước xuất khẩu nhiều hàng hoá, nguyên, vật liệu đến Trung Quốc như Canada, Australia, Na Uy và các nước châu Á như Việt Nam.
Trung Quốc sẽ phải đối mặt với thách thức lớn để ổn định thị trường tài chính, tái cân bằng các cân đối vĩ mô và thiết lập hệ thống phân bổ linh hoạt và hợp lý các nguồn lực xã hội. Mặc dù tuyên bố sẽ đạt tăng trưởng từ 6,5% đến 7% trong vòng 5 năm tới, song nhiều chuyên gia quốc tế nhận định tăng trưởng thực tế của Trung Quốc thấp hơn nhiều và chỉ vào khoảng từ 3% đến dưới 5% trong năm 2016, do Trung Quốc đang chuyển đổi mô hình tăng trưởng và luồng vốn khổng lồ chạy khỏi Trung Quốc khiến thị trường này cũng không còn hấp dẫn đối với những ai muốn tìm kiếm chi phí sản xuất thấp. Tuy nhiên, rõ ràng với “khao khát” mở rộng tầm ảnh hưởng của mình trên bản đồ kinh tế toàn cầu, Trung Quốc không dễ dàng chấp nhận “đà lùi” của tăng trưởng, họ sẽ điều chỉnh nguồn lực của mình như thế nào để có sự khởi đầu tốt hơn cho kế hoạch 5 năm sắp tới?
Kinh tế Mỹ trong năm chạy đua tranh cử Tổng thống: Ấm lên hay xáo trộn?
Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ lần thứ 45 sẽ diễn ra vào ngày 8/11/2016. Nhưng cuộc chạy đua để trở thành đại diện cho Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 vẫn đang diễn ra hết sức quyết liệt. Tân tổng thống và Chính phủ mới của Hoa Kỳ sẽ bắt đầu nhiệm kỳ của họ vào năm 2017 nhưng năm 2016 sẽ chứng kiến những cuộc vận động tranh cử, đi kèm các định hướng chính sách mới của Hoa Kỳ trên mọi lĩnh vực. Thế giới đã chứng kiến sự ấm lên của kinh tế Hoa Kỳ trong năm 2015 đủ để Quỹ dự trữ liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất trở lại. Tuy nhiên, định hướng chính sách kinh tế của Hoa Kỳ trong năm 2016 vẫn còn là một ẩn số, khiến cộng đồng đầu tư và kinh doanh toàn cầu luôn sốt “xình xịch” theo diễn biến của cuộc đua tranh cử.
EU: “đoàn kết” vượt khủng hoảng hay sự tách ra của các thành viên bất đồng?
Các cuộc khủng hoảng người tị nạn chạy trốn khỏi Iraq và Syria tạo ra áp lực lớn lên các nền kinh tế EU và thị trường lao động, thậm chí là hệ thống chính trị do các bất đồng giữa các chính trị gia về vấn đề tị nạn. Châu Âu tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ khủng hoảng nợ nhưng rủi ro kinh tế nguy hiểm nhất đối với các châu lục này trong năm 2016 là chủ nghĩa dân túy từ cả cánh tả và cánh hữu, tạo ra bất ổn độ trễ rất lớn trong hoạch định và triển khai các chính sách vĩ mô. Tuy nhiên, IMF vẫn dự báo Khu vực sử dụng đồng Euro (Eurozone) sẽ đạt được các chỉ số tích cực từ xu hướng đầu tư, triển vọng sản xuất, việc làm… Những chỉ tiêu tích cực sẽ tạo điều kiện cho kinh tế khu vực này tăng trưởng khoảng 1,5% trong năm 2016?
Nga: Liệu có tăng tầm ảnh hưởng?
Nga phải điều chỉnh các chính sách kinh tế vĩ mô để giảm phụ thuộc vào nguồn xuất khẩu dầu mỏ. Những điều chỉnh tạo ra kỳ vọng tăng trưởng kinh tế tốt hơn (từ âm tới trên 4% năm 2015 còn âm 1% trong năm 2016). Tuy nhiên đến nay, quốc tế vẫn chưa nhìn thấy những điều chỉnh vĩ mô rõ ràng của Nga để duy trì sức mạnh kinh tế và quân sự của mình trên diện rộng, nhất là trong bối cảnh EU gia hạn lệnh trừng phạt kinh tế đối với Nga thêm 6 tháng nữa…
Thương mại toàn cầu: Gia tăng nhờ các FTA thế hệ mới hay suy giảm vì cầu yếu và bảo hộ phi thuế?
Các FTA thế hệ mới được dự báo sẽ mang lại cơ hội tăng trưởng tốt cho các nước Trung Âu, khu vực Nam Á và Đông Nam Á như Việt Nam, Campuchia, Malaysia, Pakistan nhờ năng lực sản xuất phát triển gắn với sự tăng trưởng của xuất khẩu. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lại lo ngại các hàng rào phi thuế sẽ được dựng lên khi các ưu đãi thuế quan được thực hiện rộng rãi, khiến thương mại toàn cầu thay vì tăng trưởng mạnh sẽ mang tính chất “cục bộ” hơn. Nhiều nước đang phát triển phụ thuộc lớn vào thương mại với Trung Quốc, như Brazil, Chile, Indonesia, Malaysia, Philippines, Nam Phi, Thái Lan và Việt Nam sẽ gặp khó khăn khi nhu cầu của Trung Quốc sụt giảm trong năm tới.
Do đó, IMF vào tháng 12/2015 dự báo thế giới cũng sẽ chứng kiến một sự suy giảm trong thương mại quốc tế (thương mại phi năng lượng đã giảm tới 12% trong năm qua trong khi trước đó nhiều năm đều đạt mức tăng trưởng tới khoảng 20%). Chính vì vậy, các quốc gia có mô hình tăng trưởng liên quan đến xuất khẩu như Nhật Bản, Bắc Âu, Australia, Hàn Quốc và trong tương lai gần có thể cả Đức sẽ gặp bất lợi.
Nhật Bản: Thoát khỏi giảm phát hay bẫy lạm chi mới?
Gói chính sách kinh tế của Thủ tướng Nhật Bản Abenomics đã nỗ lực kích cầu để đưa nền kinh tế nước này thoát khỏi giảm phát suy thoái. Các doanh nghiệp Nhật Bản được khuyến khích đầu tư và tăng lương cho lao động. Tuy nhiên, đây có phải là một cái bẫy lạm chi mới khi nước này đồng thời tăng ODA sau nhiều năm để lấy lại tầm ảnh hưởng, trong khi chi phí nhân công tăng sẽ khiến hàng hóa của Nhật Bản giảm sức cạnh tranh.
… và những dự đoán qua các lăng kính khác nhau
Liên hiệp quốc (UN):
Tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2016 chỉ đạt 2,9%. Những “cơn gió ngược” sẽ tiếp tục trên khắp thế giới, các thị trường mới nổi sẽ gặp khó khăn sau thời kỳ hút vốn quốc tế bởi các nhà đầu tư tìm lợi nhuận cao hơn khi Fed chưa nâng lãi suất. Kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng chậm lại, kinh tế Mỹ khá hơn nhưng đồng USD tăng giá sẽ gây áp lực lên xuất khẩu và sản xuất công nghiệp.
(Báo cáo tình hình và triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2016 của Liên hợp quốc, công bố tháng 12/2015).
Bà Christine Lagarde: Giám đốc điều hành của IMF
Kinh tế thế giới tăng trưởng 3,1% năm 2016 (thấp hơn các mức 3,6%, 3,3% đã đưa ra trước đó), nhưng có sự chênh lệch lớn giữa các nước. Triển vọng trung hạn cũng đã bị ảnh hưởng bởi năng suất thấp, dân số già và khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Ông Angel Gurria - Tổng thư ký Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD)
Tăng trưởng kinh tế toàn cầu chỉ còn 3,3% và không loại trừ một số khu vực có thể rơi vào giảm phát. Năm 2016 sẽ có sự phân hóa về tăng trưởng kinh tế trên thế giới với hai xu hướng: củng cố sự phục hồi tại các nước phát triển, với mức tăng trưởng trung bình khoảng 2% so với mức chỉ hơn 1% trong giai đoạn 2010 - 2014; giảm tốc mạnh tại các nước mới nổi, với mức tăng trưởng giảm chỉ còn khoảng 2,4% so với mức 5% giai đoạn 2010 - 2014.
Các hãng thông tấn quốc tế có tầm ảnh hưởng lớn nói gì?
Hãng tin Reuters (Vương quốc Anh) (ngày 04/01/2016): “Các nền tảng cho tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2016 vẫn còn mong manh do Trung Quốc tăng trưởng chậm lại trong khi các nước phát triển chưa đưa ra các tín hiệu rõ ràng về chính sách vĩ mô”.
Nguồn: “China, euro zone and U.S. manufacturing suggest global economy still fragile”, đăng ngày 04/01/2016 trên trang tin điện tử của Reuters.
Tạp chí Forbes (Hoa Kỳ) (ngày 30/12/2015): “Năm 2015, tăng trưởng kinh tế thấp hơn dự báo của các tổ chức quốc tế lớn. Chính sách nới lỏng tiền tệ thất bại trong việc kích cầu tiêu dùng và đầu tư trên toàn cầu. Năm 2016 sẽ là năm của cả những điểm tốt đẹp, tồi tệ và khó khăn”, “ Khu vực châu Âu sẽ tăng trưởng khả quan hơn so với châu Á. Những nền kinh tế gắn liền với khai thác tài nguyên thiên nhiên có lẽ là khu vực ảm đạm nhất”.
Nguồn: “Global Economy Scenarios For 2016: The Good, The Bad, And The Ugly”, bài đăng ngày 30/12/2015 trên Tạp chí Forbes điện tử.
Tạp chí The Economist (toàn cầu) (ngày 02/01/2016) “Như những gì đã diễn ra vào cuối những năm 1990, các nhà hoạch định chính sách của các nước giàu sẽ thấy rằng cần hỗ trợ kinh tế trong nước bằng lãi suất thấp để bù đắp tổn thất từ nước ngoài. Đồng USD mạnh tác động trái chiều lên các ngành công nghiệp; giữa dịch vụ và sản xuất. Nhưng nếu nghiêng về hỗ trợ tăng trưởng kinh tế sẽ gây khó khăn cho các chính sách giảm nợ công”.
Nguồn: “Low for longer”, bài đăng ngày 02/01/2016 trên trang điện tử của Tạp chí Economist.
Thời báo Nhật Bản (Japan Times) (ngày 04/01/2016): “Kinh tế Nhật Bản sẽ phục hồi vừa phải trong năm 2016, bất chấp lo ngại về suy thoái kinh tế của Trung Quốc và căng thẳng gia tăng ở Trung Đông đã dẫn đến những đợt bán tháo gần đây của chứng khoán toàn cầu”.
Nguồn: “Business chiefs vow to help Japan whip deflation”đăng ngày 04/01/2016 trên trang tin điện tử của Thời báo Nhật Bản.
