Theo các chuyên gia tư vấn của PwC Global, với việc Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU (CBAM) có hiệu lực, đã đến lúc các doanh nghiệp cần đầu tư vào hoạt động chuỗi cung ứng của mình.

TẠI SAO CBAM LẠI QUAN TRỌNG?

Các chủ thể chủ động tham gia CBAM có thể đạt được vị thế cạnh tranh trong tương lai so với các đối thủ và tránh được các khoản tiền phạt tiềm ẩn, cũng như ngăn ngừa việc mất thị phần.

Về bản chất, cơ chế CBAM sẽ định giá một số loại khí nhà kính (GHG) phát thải ra trong quá trình sản xuất một số mặt hàng nhập khẩu phù hợp với mục tiêu giảm GHG của EU, nhằm ngăn ngừa “rò rỉ carbon” và tạo sân chơi bình đẳng cho các nhà sản xuất EU và ngoài EU.

CBAM trước mắt áp dụng đối với một số sản phẩm nhập khẩu vào EU là: xi măng, sắt và thép, nhôm, phân bón, điện và hydro. EU đang có kế hoạch đánh giá và có khả năng mở rộng phạm vi của CBAM vào năm 2030.

Sau giai đoạn chuyển tiếp, bắt đầu từ ngày 1/1/2026, Người khai báo CBAM được ủy quyền phải nộp báo cáo CBAM hàng năm và mua chứng chỉ CBAM. Giá của các chứng chỉ CBAM sẽ được neo theo giá trung bình của các hạn ngạch theo Hệ thống giao dịch phát thải EU (EU ETS), đảm bảo cân bằng chi phí định giá carbon giữa các nhà sản xuất EU và ngoài EU.

Việc tuân thủ CBAM là bắt buộc đối với “Người khai báo CBAM được ủy quyền” và đại diện hải quan gián tiếp trong thời gian chuyển tiếp. Trong đó, người khai báo CBAM được ủy quyền được định nghĩa trong quy định CBAM, nhưng nhìn chung, người này được coi là nhà nhập khẩu có hồ sơ đối với hàng hóa CBAM được nhập khẩu vào Liên minh Hải quan EU.

CBAM áp dụng cho tất cả các mặt hàng nhập khẩu trong phạm vi, trong đó giá trị lô hàng bằng hoặc lớn hơn 150 EUR (cũng là ngưỡng khai báo hải quan của EU). Giá trị “de minimis” thấp có nghĩa là nhiều tổ chức sẽ nằm trong phạm vi CBAM khi lần đầu tiên nhập khẩu một mặt hàng trong phạm vi.

Các thực thể này phải đảm bảo nộp kịp thời các báo cáo CBAM hàng quý của họ trong thời gian chuyển tiếp và sẽ cần phải thiết lập quyền truy cập vào dữ liệu phát thải cho hàng hóa CBAM của họ chậm nhất vào tháng 7/2024. Các nhà nhập khẩu hàng hóa CBAM phải hiểu rõ hồ sơ phát thải nhúng của từng sản phẩm nhập khẩu, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí và gánh nặng hành chính. Tùy thuộc vào khả năng chuyển chi phí, người tiêu dùng hoặc nhà nhập khẩu có thể phải chịu những chi phí này.

Các công ty không đổi mới để giảm lượng khí thải nhúng của mình sẽ phải đối mặt với chi phí bổ sung cho việc sản xuất hàng hóa của mình, vì chứng chỉ CBAM sẽ cần phải được mua dựa trên lượng khí thải carbon nhúng trong sản phẩm nhập khẩu. Chi phí này, mặc dù không do nhà sản xuất hàng hóa trực tiếp chịu, nhưng sẽ làm tăng chi phí sản xuất gián tiếp cho khách hàng.

Khi một công ty đổi mới để giảm lượng khí thải nhúng của mình, họ có thể phải đối mặt với chi phí chứng chỉ CBAM thấp hơn (hoặc không có), trong trường hợp đó, họ có thể đủ điều kiện để yêu cầu mức giá cao hơn cho hàng hóa của mình.

Khi CBAM bước vào “giai đoạn quyết định” (từ ngày 1/1/2026), khoản tín dụng cũng sẽ có sẵn cho các loại thuế carbon được trả tại khu vực pháp lý địa phương nơi sản xuất hàng hóa CBAM. Trên thực tế, điều này đạt được mục tiêu của CBAM, ở chỗ nó sẽ cân bằng giá liên quan đến lượng khí thải carbon giữa EU (thông qua CBAM) và quốc gia sản xuất tại địa phương.

Các nhà cung cấp hàng hóa CBAM có thể đã nhận được yêu cầu cung cấp thông tin từ khách hàng EU về dữ liệu phát thải. Việc không tuân thủ có thể dẫn đến mất quyền tiếp cận thị trường và nhu cầu chuyển hướng khỏi sản phẩm của họ.

CBAM sẽ bắt buộc áp dụng đối với khách hàng EU, vì vậy họ sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chuyển hướng khỏi các nhà cung cấp không hợp tác (do gánh nặng tài chính và phi tài chính khi không tuân thủ CBAM).

NHỮNG THÔNG TIN NÀO LÀ CẦN THIẾT?

Trong năm đầu tiên triển khai (đến ngày 31/12/2024), các công ty sẽ có thể lựa chọn báo cáo theo 03 cách:

• Báo cáo đầy đủ theo phương pháp CBAM mới (phương pháp EU);
• Báo cáo dựa trên các hệ thống quốc gia tương đương của nước thứ ba; và
• Báo cáo dựa trên giá trị tham chiếu/mặc định (tối thiểu).

Tính đến ngày 1/1/2025, chỉ có phương pháp EU được chấp nhận. Theo phương pháp này, phát thải trực tiếp được coi là phát thải từ quá trình sản xuất hàng hóa, bao gồm phát thải từ quá trình sản xuất nhiệt và làm mát được tiêu thụ trong quá trình sản xuất, bất kể địa điểm sản xuất nhiệt hoặc làm mát; Phát thải gián tiếp là phát thải từ quá trình sản xuất điện được tiêu thụ trong quá trình sản xuất hàng hóa, bất kể địa điểm sản xuất điện tiêu thụ.

Lượng khí thải được báo cáo phải được chỉ định cho từng nhà cung cấp, cho từng loại hàng hóa nhập khẩu trong phạm vi CBAM và sẽ bao gồm dữ liệu về số lượng hàng hóa CBAM nhập khẩu và bất kỳ giá carbon tương đương nào đã được thanh toán ở nước ngoài. Quan trọng là, thông tin CBAM sẽ cần được cung cấp trên cơ sở lắp đặt theo từng sản phẩm và theo từng sản xuất.

Việc không thực hiện các nghĩa vụ báo cáo này và không nỗ lực thực sự để tiết lộ chính xác lượng khí thải ẩn có thể dẫn đến hình phạt tài chính từ 10 đến 50 EUR cho mỗi tấn khí thải ẩn không được báo cáo. Số tiền chính xác sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và thời gian không báo cáo, với mức phạt cao hơn sẽ được áp dụng khi thời gian không báo cáo vượt quá 6 tháng. Mức độ “lượng khí thải ẩn không được báo cáo” sẽ được xác định bởi cơ quan ban hành hình phạt.

 THẾ GIỚI SAU NĂM 2026 VỚI CBAM

và bài toán đối phó của chuỗi cung ứng

Việc áp dụng dần các chứng chỉ CBAM, cùng với việc loại bỏ dần các hạn mức miễn phí của Hệ thống giao dịch phát thải EU (EU ETS), có thể làm tăng giá hàng hóa CBAM trên thị trường EU, đồng thời ảnh hưởng đến các sản phẩm hạ nguồn và hàng hóa thành phẩm.

Về mặt lý thuyết, những thay đổi này đã được định giá vào giá thị trường hiện tại của các hạn mức EU, tuy nhiên các chuyên gia của PwC cho rằng, các tổ chức, doanh nghiệp bị ảnh hưởng vẫn chưa nhận thức đầy đủ về CBAM và cách thức áp dụng đối với họ.

Điều này có thể dẫn đến sự thay đổi ngắn hạn trong thương mại quốc tế, với việc hàng nhập khẩu của EU ưu tiên các sản phẩm phát thải thấp hơn để tránh chi phí CBAM. Ban đầu, các nhà sản xuất hàng hóa phát thải cao không thuộc EU có thể tìm thấy cơ hội ở các thị trường ngoài EU có chính sách carbon ít nghiêm ngặt hơn.

Tuy nhiên, động lực đầu tư vào các công nghệ khử carbon và giành được lợi thế cạnh tranh trong thị trường EU có nhu cầu về carbon thấp có thể thúc đẩy phong trào toàn cầu hướng tới khử carbon.

Một số khu vực khác (như Hoa Kỳ) đã bày tỏ ý định triển khai các sản phẩm tương đương CBAM của riêng họ (Vương quốc Anh đã xác nhận sẽ triển khai CBAM của Vương quốc Anh vào năm 2027), tiếp tục loại bỏ các khách hàng tiềm năng đối với hàng hóa phát thải cao.

Ngoài ra, triển vọng về giá carbon mới hoặc tích cực hơn ở các khu vực pháp lý khác, đặc biệt là các khu vực xuất khẩu nhiều, có thể tăng lên. Các quốc gia có thể cập nhật các chính sách về khí hậu để giảm thiểu rủi ro rò rỉ carbon, bảo toàn khả năng tiếp cận thị trường và khả năng cạnh tranh cho thị trường và ngành công nghiệp trong nước của họ.

Khoản tín dụng có sẵn cho các loại thuế carbon tương đương được áp dụng ở các khu vực pháp lý khác trong CBAM của EU có thể thúc đẩy các quốc gia cập nhật các chính sách carbon của họ để đạt được lợi ích kinh tế trong nước.

Cần nhấn mạnh, mặc dù CBAM có tác động đến thuế carbon, nhưng nó cũng có tác động đáng kể đến chuỗi cung ứng.

Thứ nhất, dữ liệu nhà cung cấp sẽ tác động trực tiếp đến giá sản phẩm EU

Thứ hai, dữ liệu nhà cung cấp sẽ tạo ra rủi ro pháp lý trong tương lai (và có khả năng tích tụ)

Thứ ba, kiến thức, sự hiểu biết, thông tin của nhà cung cấp và các mối quan hệ tiềm năng và thu thập dữ liệu sẽ là chìa khóa cho độ chính xác của dữ liệu nhà cung cấp

Thứ tư, đảm bảo dữ liệu sẽ rất quan trọng

Thứ năm, sử dụng cơ hội này để xem xét lại sự tham gia của nhà cung cấp, dữ liệu, đảm bảo và chương trình nghị sự phát triển bền vững rộng hơn của nhà cung cấp.

CBAM: DOANH NGHIỆP CẦN BẮT ĐẦU

NGAY TỪ BÂY GIỜ

Xác định ranh giới: Vạch ra chuỗi giá trị sản phẩm toàn cầu cấp cao của bạn, xác định các hoạt động chính với EU và theo dõi luồng hàng hóa vào khu vực. Phân tích các nhóm hoạt động mua sắm, thuế, hậu cần… để xác định hiệu quả các hoạt động nào nằm trong phạm vi CBAM. Đánh giá này nên bao gồm nhóm thuế gián tiếp/hải quan do có liên quan đến các quy định hải quan của EU.

Xây dựng các hợp đồng tiêu chuẩn và các điều khoản phù hợp: Xem xét lại các hợp đồng tiêu chuẩn cho các nhà cung cấp CBAM bằng cách kết hợp các điều khoản yêu cầu dữ liệu phát thải chính xác và kịp thời cho hàng hóa CBAM, yêu cầu hợp tác cải thiện dữ liệu, xác định rõ ràng trách nhiệm của nhà cung cấp đối với việc tuân thủ CBAM, chỉ định bên chịu trách nhiệm về chi phí chứng chỉ carbon và phác thảo hậu quả đối với việc không tuân thủ. Các điều khoản bổ sung liên quan đến tính bảo mật và lưu trữ dữ liệu cũng nên được xem xét.

Đánh giá và xác định chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng: Lập bản đồ kỹ lưỡng chuỗi cung ứng của bạn để xác định các nhà cung cấp hàng hóa CBAM, phân tích từ nguồn nguyên liệu thô đến phân phối sản phẩm cuối cùng. Đánh giá việc tuân thủ các quy định của CBAM của nhà cung cấp và khả năng cung cấp hàng hóa có hàm lượng carbon thấp hơn của họ. Cân nhắc việc thuê các nhà cung cấp thay thế dựa trên đánh giá này.

Xác định các yêu cầu về đào tạo, kiến ​​thức và dữ liệu/công cụ: Xác định các động lực giá trị chính, các yếu tố hỗ trợ, hạn chế, rào cản và tham vọng (có mốc thời gian) cho báo cáo CBAM. Để cải thiện hiệu quả, hãy đánh giá trên toàn bộ hệ sinh thái báo cáo để xác định các lĩnh vực chồng chéo và tương tác trong việc thu thập, quản lý và phân tích dữ liệu. Giải quyết mọi khoảng cách bằng cách cải thiện hệ thống thu thập dữ liệu, cung cấp đào tạo cho nhân viên và nhà cung cấp bị ảnh hưởng, đồng thời thiết lập các hướng dẫn và phương thức để đảm bảo tuân thủ yêu cầu của CBAM.

Tạo kế hoạch phổ biến và tham gia, bao gồm “đường dây trợ giúp” với kiến ​​thức chuyên môn: CBAM sẽ yêu cầu sự tham gia của các nhóm chức năng ở mỗi nhà cung cấp/ nhà nhập khẩu hàng hóa, từ bộ phận phát triển bền vững đến mua sắm, thuế, tài chính, hoạt động chuỗi cung ứng và hậu cần. Do đó, cần đảm bảo các vai trò, trách nhiệm và yêu cầu về cung cấp dữ liệu được truyền đạt rõ ràng ngay từ đầu. Tìm hiểu các cơ hội hợp tác với các tổ chức chuyên về định giá carbon để trao đổi ý tưởng, phương pháp hay nhất và hiểu biết sâu sắc về những vấn đề này.